1920 – 1922 Arasındaki Önemli Olayların Tarihi Şeridi

Tarihde Önemli Olaylar (1920 – 1922)

1.İnönü Savaşı (9-11 Ocak 1921)

İsmet İnönü komutasındaki birliklerin Bilecik-Eskişehir istikametinde Yunan kuvvetleriyle girdikleri çatışmaların adı. Yunanlılar geri çekilmek zorunda kaldılar.

Çerkez Ethem Vakası (24 Ocak 1921)

Kurtuluş Savaşı esnasında yöresel dağınık birliklerin başında çeşitli kişiler vardı. Bunların en ünlüsü ve etkilisi de Çerkes Ethem’di. Kendisi “Umum Kuvayı Seyyare ve Kütahya Havalisi Komutanı” sıfatı kullanıyordu. Ancak zamanla direnişi merkezileştirmek ve kızışan savaşta düzenli orduya geçmek zarureti doğduğunda Çerkez Ethem buna direndi. Elindeki kuvvetlerle TBMM emrindeki düzenli orduyla çatışmaya girdi. Ancak Çerkez Ethem kuvvetleri daha fazla dayanamayarak, Simav yönü Demirci kasabasına doğru çekildiler. Teslim olunması istendiğinde Çerkez Ethem elindeki birliklerle birlikte Yunanlılara teslim oldular.

1920 – 1922 Önemli Olayların Tarihi Şeridinde Gösterilişi

Mustafa Suphi’nin katli (28-29 Ocak 1921)

TKP önde gelenleri başta Mustafa Suphi olmak üzere Türkiye’ye Kurtuluş Savaşına destek için geldiler. Ne var ki, 28-29 Ocak gecesi Karadeniz’de bindikleri motor Teşkilat-ı Mahsusacı ***** Kaptan tarafından basılacak, Suphi ve arkadaşları Karadeniz’de boğularak öldürüleceklerdir. Emri kimin verdiği bugün dahi tartışma konusudur.

İstiklal Marşı (1 Mart 1921)

Kurtuluş Savaşı esnasında başlayan milli marş arayışı önce bir güfte yarışmasıyla neticelendi. Mehmed Akif Ersoy’un güftesi büyük bir heyecanla kabul edildi. Daha sonra açılan beste yarışmasını Ali Rıfat Bey’in (Çağatay) bestesi kazandı ve 1930′a kadar gündemde kaldı. 1930′dan bugüne kadar kullandığımız beste ise Osman Zeki Bey’e (Üngör) aittir.

Koçgiri Ayaklanması (6 Mart 1921-17 Haziran 1921)

Sivas, Erzincan ve Tunceli yöresinde, adını ayaklanan Koçgiri aşiretinden alan, 3,5 ay süren ayrılıkçı ayaklanma. Türk ordusu tarafından bastırılmıştır.

Talat Paşa Öldürüldü (15 Mart 1921)

İttihat Terakki’nin önde gelen liderlerinden Talat Paşa bir Ermeni komitacı tarafından öldürüldü.

2.İnönü Savaşı (23 Mart 1921)

İkinci dalga Yunan saldırısına karşı yapılan direnme savaşı. Göğüs göğüse, süngü süngüye çarpışılmıştır. Atatürk bu savaşla ilgili İsmet İnönü’ye çektiği telgrafta; “Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz.” demiştir.

Ankara Anlaşması (20 Ekim 1921)

İlk defa Misak-ı Milli itilaf devletlerinden biri olan Fransa’ya kabul ettirilmiş oldu.

Sevr Anlaşması (10 Ağustos 1921)

Osmanlı Devleti’ninFransa’nın Sevres kentinde imzaladığı ve işgal koşullarını kalıcı kılan ve topraklarının paylaşımına izin veren teslimiyet anlaşması. Bu anlaşma ile işgal devletleri Osmanlı topraklarını paylaşıyor, Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan ile bağımsız bir Ermenistan kurulması öngörülüyordu. Ancak anlaşma hukuken ve fiilen uygulanamadı ve Ankara Hükümeti bu anlaşmayı imzalayanları “Vatan Haini” ilan etti.

Kemal Film (1922)

İlk özel Türk film şirketi olan Kemal Film kuruldu.

İstiklal Mahkemeleri (31 Ocak 1922)

Cumhuriyetin kuruluş aşamasında adından en çok söz ettiren kurumlar arasında gelmektedir. Aslında kuruluşu cumhuriyetin ilanından önceye denk gelse de, cumhuriyetin “olağanüstü” kurumları arasında sayılmaktadır.Ülkenin muhtelif yerlerinde olağanüstü yetkilerle donatılan bu mahkemelerde birçok asker kaçağı, casus, suikastçi, isyancı ve rejim muhalifi yargılanmış ve aralarında idamlar da olmak üzere muhtelif ağır cezalara çarptırılmışlardır. Bu mahkemelerdeki savcı ve üyelerinin çoğunun adının “Ali” olmasından dolayı “Dört Aliler Mahkemesi” olarak da anılmıştır. (Ali Çetinkaya, Kılıç Ali, Necip Ali Küçüka, Rize Milletvekili Ali) İstiklal mahkemeleri bugün dahi tartışılan ve en bilinen devrimci Cumhuriyet kurumları arasındadır.

Cemal Paşa öldürüldü (22 Temmuz 1922)

İttihat Terakki önderlerinden Cemal Paşa bir Ermeni komitacı tarafından öldürüldü.

Başkomutanlık Meydan Savaşı (26-30 Ağustos 1922)

Bizzat Mustafa Kemal’in komutanlığında yapılan, “Dumlupınar Meydan Savaşı” olarak da bilinen savaş. Türk kuvvetleri general Trikopis’in emrindeki Yunan kuvvetlerini perişan etmişti.

İzmir’in kurtuluşu (9 Eylül 1922)

Dumlupınar’dan sonra Ege’ye doğru hızla ilerleyen Türk Kuvvetleri İzmir’e girdiler. Böylelikle İzmir Yunan işgalinden kurtarılmış oluyordu.

Mudanya Müterakesi (11 Ekim 1922)

Türk-Yunan savaşını sona erdiren ve Mudanya’da imzalanan anlaşma. Bu anlaşma aynı zamanda fiilen Kurtuluş Savaşı’nın sonu anlamına da geliyordu.

Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922 )

Milli irade tümüyle TBMM’nin eline geçmiş, padişah Vahidettin İngilizler’in elinde kukla bir padişaha dönüşmüştü. Bunun sonucunda artık son bağın da kesilip atılması gerekiyordu. Bu nedenle TBMM aldığı bir kararla Saltanatın kaldırıldığını bildirdi.

Vahidettin İstanbul’dan ayrıldı (17 Kasım 1922)

Son Osmanlı padişahı Vahidettin, Malaya isimli İngiliz zırhlısına binerek İstanbul’dan ayrılıp, Malta’ya gitti.

Tarihte Meydana Gelen Diğer Önemli Olaylar

15 Haziran 1920 Doğu’da XV. Kolordu komutanlığının, doğu cephesi komutanlığı adını alması ve komutanlığına Kazım Karabekir’in atanması.
14 Temmuz 1920 Doğu cephesinde Ermenilerin Dehne Boğazı’nı ele geçirmeleri.
10 Ağustos 1920 İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Sevr Anlaşması’nın imzalanması.
2 – 3 Aralık 1920 Ermenilerle Gümrü Anlaşmasının imzalanması.
10 Ocak 1921 – Yunanlılarla yapılan Birinci İnönü Savaşı başladı.
20 Ocak 1921 – Yeni Türk Devleti’nin ilk Anayasası kabul edildi.
21 Şubat 12 Mart 1921 – Londra Konferansı.
1 Mart 1921 – Afganistan ile dostluk atlaşması yapıldı
12 Mart 1921 – Mehmet Akif’in yazdığı İstiklâl Marşı, TBMM’si tarafından millî marş olarak kabul edildi.
16 Mart 1921 – TBMM’si ile Rusya arasında “Moskova Antlaşması” imzalandı.
23 Mart 1921 – İkinci İnönü muharebesi başladı.
1 Nisan 1921 – Yunanlılara karşı İkinci İnönü Zaferi kazanıldı.
10 Mayıs 1921 – Mustafa Kemal Paşa’nın önerisiyle, TBMM’sinde “Anadolu ve Rumeli Mûdafaa-i Hukuk Grubu” kuruldu; Mustafa Kemal, bu grubun başkanlığına seçildi.
10 – 24 Temmuz 1921– Kütahya – Eskişehir antlaşması.
5 Ağustos 1921 – TBMM’si tarafından-geniş yetkilere dayalı üç aylık süre ile Mustafa Kemal Paşa’ya Başkomutanlık yetkisi verildi.
7 – 8 Ağustos 1921 – Tekalef–i Milliye emirleri.
23 Ağustos 1921 – Bu tarihte 22 gün ve 22 gece süren Sakarya Meydan Savaşı başladı. Başkomutan, orduya yayınladığı bir emirde: “Müdafaa hattı yoktur; müdafaa sathı vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” diyordu.
13 Eylül 1921 – Sakarya Meydan Savaşı kazanıldı.
19 Eylül 1921 – Mustafa Kemal Paşa’ya TBMM tarafından “Mareşallik ve Gazi” unvanı verildi.
13 Ekim 1921 – Sovyetler Birliği ile Kars antlaşması imzalandı ve doğu sınırlarımız bugünkü şeklini aldı.
20 Ekim 1921 – Fransa Hükümeti’nin Ankara Hükümeti’ni tanıması ve Fransa, Türkiye arasında Ankara Antlaşması’nın imzalanması.
20 Temmuz 1922 – TBMM’nin kararıyla Mustafa Kemal Paşanın Başkomutanlık görevi süresiz olarak uzatıldı.
26 Ağustos 1922 – Mustafa Kemal Paşa, Büyük Taarruz’u, Kocatepe’den saat 05.30′da topçu ateşiyle başlattı.
30 Ağustos 1922 – Mustafa Kemal Paşa, Dumlupınar’da Yunan ordusunu kesin yenilgiye uğrattı. Başkomutanlık Meydan Savaşı’nı kazandı.
9 Eylül 1922 – Türk ordusu İzmir’e girdi. Türk Bayrağı Kadife Kale’ye çekildi
10 Eylül 1922 – Başkomutan Gazi Mustafa Kemal İzmir’e geldi. Aynı gün Türk Ordusu, Bursa’yı düşmandan geri aldı.
3 Ekim 1922 – Mudanya Konferansı toplandı. Bu tarihte Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa, İngiltere delegesi General Harrington, Fransız delegesi General Charpy ile İtalyan delegesi General Monbelli bir araya geldiler.
11 Ekim 1922 – Mudanya Ateşkesi imzalandı.