Şaban Ayı ve Berat Gecesi
Dinimizce kutsal olarak kabul edilen gecelere kandil geceleri denmektedir. Kandil gecelerinden biride Şaban ayının 15. gecesindeki Beraat kandilidir. Beraat kandili hakkında belirtilen bazı bilgileri aşağıda bulacaksınız.
Şaban ayı hürmetli, kutsal üç ayların ortasında olan mübarek bir aydır. Bilindiği gibi hilal aylarının kutsal sayılan üç ayları şunlardır: “Recep, Şaban ve Ramazan” aylarıdır. Bu üç ayları diğer aylardan farklı kılan sebep şudur: Recep ayının başında Peygamber efendimiz (s.a.a)’e Peygamberlik vahyi gelmeye başladı; Şaban ayında vahiy devam etti ve Ramazan ayının başından itibaren Kurân-ı Kerim ayetleri Peygamber efendimize inmeye başladı. “Şaban” kelimesi, şeâbe kökünden türeme bir isimdir. Çağrıştırdığı anlamlar: “Şûbe, yol, fırka, değişiklik ve değişik hayr amelleri” anlamına da gelir. Hz. Ali (a.s.)’ye sormuşlar, “hayırlı ameller nelerdir? Hazret şöyle der: “Allah’u Teala Şaban ayında Cennetin kapılarını iyi kullarına ardına kadar açar ve onları en güzel nimetlerle ödüllendirir.” Bu ödülleri nasıl elde edebiliriz? Diye soranlara şöyle der: “Şaban ayına mahsus çeşitli ameller ile, bu ameller; Namaz kılmak, zekât vermek, iyiliği önermek, münker’den (kötülük ve küfür)’den sakınmak ve sakındırmak, ebeveyn (ana-baba)’e değer vermek, akrabalara, komşulara ve yoksullara yardım etmektir.” Şaban ayında Allah adına ve O’nun emirlerine uyarak yapılan güzel ameller sayesinde insan, hastalıklardan, kötülüklerden, günah işlemekten korunur, dünya hayatını da mutlu ve huzurlu yaşar. Ayrıca bu güzel amelleri işleyen mümin kişi şeytan’ın tasallutundan kendini korumuş olur. Zira Şeytan’ul-lain her an insanların en zayıf anlarını fırsat bilerek akıllarını çelmeye ve onları kötü yola çekmeye çalışır. “Sâd suresi” ayet 82 ve 83 te bakınız ne buyrulmuştur: Mealen: (Şeytan -İblis) Dedi ki: “Kudret ve Şerefine and olsun ki, onların tümünü azdıracağım. İçlerinden sadece ihlâslı, seçkin kulların hariç kalacaktır.” Allah (c.c.) İblis’in bu tehdidine karşı şöyle buyurdu: Mealen: Allah buyurdu Ki: “İşte bu doğru. Ben de yalnız doğruyu söylerim. Gerçek şu ki, Ben Cehennemi seninle ve onlardan sana uyan (insanlar) la dolduracağım.” (Sâd suresi ayet 84-85 ) Bu durumda İblis’in kendinden ve tuzak ağlarından sakınmak için Allah’ın emirlerini yerine getirip Resul’ün tavsiyelerine uymamız gerekiyor.
Bilmemiz gereken bir husus ta, kutsal Şaban ayının Hz. Resulullah’ın ayı olduğudur. Resulullah (s.a.a) Bir hadisinde şöyle buyuruyor: “Kim benim ayımdan bir gün oruç tutarsa cennet ona vacip olur.” İmam Ali Zeynulabidin el-Seccad, babası Hz. Hüseyin‘den dedesi Hz. İmam Ali’den (a.s.) şöyle rivayet eder: “Kim Şaban ayının tümünü Resulüllah aşkına ve Allah’a yakın olmak uğruna oruç tutarsa, cennet ona vacip olur.” İmam Cafer Sadık (a.s.) ceddi Resulullah (s.a.a) için şöyle buyurur: Resulullah (s.a.a) Şaban ayının Hilalini gördüğü gün bir tellal görevlendirir; bu tellala Peygamberin dilinden Medine sokaklarında şu sözlerle çağrı yapmasını emrederdi: “Ey Yesrib halkı! Ben sizin Resulullah’ınızım, Şaban ayının benim ayım olduğunu biliyorsunuz. Benim ayım için bana yardımcı olanlar Allah’ın rahmetine nail olur.” Bu ay için yardımcı olmanın anlamı, bu ayın tümünde ya da bazı günlerinde oruç tutmaktır. İmam Sadık (a.s.)’a sormuşlar, Şaban ayında işlenmesi vacip olan güzel ameller nelerdir? Hazret şöyle buyurmuştur: “Oruç tutmak, namaz kılmak, dua etmek, istiğfar etmek ve muhtaçlara sadaka vermektir. Zira Allah (c.c.) bu ayda verilen sadakayı rızk ve sevap olarak kat be kat artırarak sahibini mükâfatlandırır.”
Şaban ayının14 ünü 15 ine bağlayan gece çok kutsal bir gecedir. Kadir gecelerinden sayılır. Kadir gecesinden sonra en mübarek olan gecedir. Bu gecede üç büyük kutsi olay tecelli etmiştir. Birincisi: Peygamber efendimize peygamberlik vahyi gelmiştir. İkincisi: Daha evvel Kıble olarak kabul edilen Mescid’i Aksa, O gece Allah’u Tealanın emriyle Mescid-il Haram’a tahvil edilmiş ve bu hususla ilgili olan ayet nazil olmuştur. Ayet Şöyledir:( Mealen: (Ya Muhammed)! Biz senin yüzünü devamlı göğe doğru çevirdiğini görüyoruz. Hoşlanacağın bir Kıbleye seni elbette döndüreceğiz. Artık yüzünü Mescidi Haram yönüne çevir. Nerede olursanız yüzünüzü o yöne döndürün. Kendilerine kitap verilenler. (Yahudi ve Hıristiyanlar) onun Rablerinden bir gerçek olduğunu çok iyi bilirler. Allah onların yapıp ettiklerinden habersiz değildir.”Bakara-suresi-ayet 144) Böylece o günden itibaren Müslümanların kıblesi Kâbe olarak tespit edilmiş oldu. Üçüncü olay ise, Muntazar (beklenen) İmam Muhammed Mehdi’nin bu gecede doğmuş olmasıdır. Ehlibeyt imamları bu geceye çok önem verirlerdi. O geceyi Namaz, Dua ve istiğfarla geçirirlerdi. İmam Ali Rıza, (a.s.) Ceddi Hz. Ali (a.s.) için şöyle söyler: “Ceddim üç gece var ki o gecelerde hiç uyumaz sabaha kadar ibadet ederdi. Bunlar: Ramazan ayının 23. yine Ramazan ayının son gecesi olan iftar gecesi ve Şaban ayının 14 ünü 15 ine bağlayan gecelerdir.” Hz. Resulullah’ın (s.a.a) bu gece hakkında şöyle hadisi vardır: “Kim ki bu geceyi tam bir inanç ve temiz yürekle ibadetle, duayla ve istiğfarla geçirirse, Allah (c.c.) dualarını kabul eder.” Bu geceye Türkçede ‘BERAT’ kandili (Nurlu-aydınlık gece) diyoruz. “BERAT” Rütbe ve Nişan veya bir imtiyaz verildiğini tasdik eden ferman demektir. İşte bu gece Rabbimiz tarafından peygamber efendimize peygamberlik rütbe ve nişanesini verildiğinin tebliğ edildiği gecedir. Diğer kutsal gecelerde olduğu gibi bu gecenin de dini, manevi ve dünya hayatımıza saygı, sevgi, bağlılık ve yardımlaşma gibi güzel duygu ve amellere vesile olmasını gerektiğini unutmayalım. Böyle mübarek gün ve gecelerin dini duyguların derinleşmesinde olduğu kadar Milli birlik ve beraberliğimizde de birer etken olmasını temenni ediyor, Berat nurlu gecenizin mübarek olmasını diliyorum.
Berat Gecesi Ne Zamandır?
Berat gecesi, Şaban ayının 15. gecesidir. Tefsirlerde Kur’an-ı kerimin, Levh-il-mahfuza bu gece indirildiği bildirilmektedir. Âyet-i kerimede mealen buyuruluyor ki:
(Apaçık olan Kitab’a andolsun ki, biz onu [Kur’anı] mübarek bir gecede indirdik. Elbette biz insanları uyarmaktayız.) [Duhan 2,3]
Her sene, Şaban ayının on beşinci Berat gecesinde, o senede olacak şeyler, ameller, ömürler, ölüm sebepleri, yükselmeler, alçalmalar, yani her şey Levh-i mahfuzda yazılır. Resulullah efendimiz, bu gece, çok ibadet, çok dua ederdi.
Şaban ayında niçin çok oruç tuttuğu sorulduğu zaman Resulullah efendimiz buyurdu ki:
(Şaban öyle faziletli bir aydır ki, insanlar bundan gafildir. Bu ayda ameller, âlemlerin Rabbine arz edilir. Ben de amelimin oruçluyken arz edilmesini isterim.) [Nesai]
Bu konudaki hadis-i şeriflerden bazıları şöyledir:
(Berat gecesi göklerin kapıları açılır, melekler müminlere müjde verir ve ibadete teşvik ederler.) [Nesai, Beyheki, A, Münziri]
(Ramazandan sonra en faziletli oruç, Şaban ayında tutulan oruçtur.) [Tirmizi]
(Şaban ayında üç gün oruç tutana, Hak teâlâ, Cennette bir yer hazırlar.) [Ey oğul ilmihali]
(Şu beş gecede yapılan dua geri çevrilmez: Regaib gecesi, Berat gecesi, Cuma gecesi, Ramazan ve Kurban Bayramı gecesi.) [İ.Asakir]
(Allahü teâlâ, Şaban ayının 15. gecesinde rahmetiyle tecelli ederek, kendisine şirk koşan ve Müslüman kardeşine kin güdenler hariç herkesi affeder.) [İbni Mace]
(Şabanın 15. gecesini ibadetle, gündüzünü de oruçla geçirin! O gece Allahü teâlâ buyurur ki: “Af isteyen yok mu, affedeyim. Rızk isteyen yok mu, rızk vereyim. Dertli yok mu, sıhhat, afiyet vereyim. Ne isteyen varsa istesin, vereyim.” Bu hâl, sabaha kadar devam eder.) [İbni Mace]
(Şaban ayının 15. gecesi, rahmet-i ilahi dünyayı kaplar, herkes affolur. Ancak haksız yere müslümanlara düşmanlık besleyen ve Allahü teâlâya ortak koşan mağfiret olunmaz.) [Beyheki]
(Cebrail aleyhisselam gelip, “Kalk, namaz kıl ve dua et! Bu gece Şaban ayının 15. gecesidir” dedi. Bu geceyi ihya edenleri Allahü teâlâ affeder. Yalnız, müşrik, büyücü, falcı, cimri, kinci, müşahin, içkici, faizci ve zaniyi affetmez.) [Taberani] (Müşahin, bid’at ehli demektir.)
(Rahmet kapıları dört gece açılır. O gecelerde yapılan dua, reddolmaz. Ramazan ve Kurban bayramının birinci gecesi, Berat ve Arefe gecesi.) [İsfehani]
(Allahü teâlâ Berat gecesinde, kâfirler hariç, müminleri mağfiret eder. Kindarları da, bu huylarını bırakıncaya kadar mağfiret etmez.) [Taberani, Beyheki]
(Allahü teâlâ, Şabanın 15. gecesinde müşrik ve müşahin hariç herkesi affeder.) [İbni Mace]
(Allahü teâlâ, Şabanın yarısının [Berat] gecesinde, dünya semasına tecelli eder. Benikelb kabîlesinin koyunlarının kıllarından daha çok kimsenin günahlarını affeder.) [İbni Mace, Tirmizi]
(Dört gecenin gündüzü de gecesi gibi faziletlidir. Allahü teâlâ, o günlerde dua edenin isteğini geri çevirmez, onları mağfiret eder ve onlar bu günlerde bol ihsana nail olurlar. Bunlar: Kadir gecesi, Arefe gecesi, Berat gecesi, Cuma gecesi ve günleri.)[Deylemi]
(Allahü teâlâ, Şaban ayının 15. gecesinde rahmetiyle tecelli ederek kendisine şirk koşan ve Müslüman kardeşine kin güdenler hariç herkesi affeder.) [İbni Mace]
(Allahü teâlâ şu dört geceyi hayırla süsler: Kurban Ramazan bayramı gecesi, Arefe gecesi Şabanın yarısının [Berat] gecesi ki, onda eceller, rızıklar yazılır.) [Deylemi]
(Salih akrabayı terk eden, ana babaya asi olan Berat gecesi affa kavuşamaz.) [Beyheki]
İçki içmek, cimrilik, kin gütmek gibi günahları işleyen kâfir olmaz. İmanı düzgünse, günahlarının cezasını çektikten sonra Cennete girer. Sevabları günahlarından daha çok gelirse, Cehenneme girmeden de Cennete gider.
Âişe validemiz buyuruyor ki: Resulullah’ın, hiçbir ayda, Şaban ayından daha çok oruç tuttuğunu görmedim. Bazen Şaban ayının tamamını oruçla geçirirdi. (Buhari)
Bu geceyi ganimet bilmeli, tevbe istiğfar etmeli, kaza namazı kılmalı, Kur’an-ı kerim okumalı, bilhassa ilim öğrenmelidir. En kıymetli ilim, doğru yazılan ilmihal bilgileridir.
Peygamber efendimiz Berat gecesinde, (Allahümmerzuknâ kalben takıyyen mineşşirki beriyyen lâ kâfiren ve şakiyyen) duasını çok okurdu.
Hazret-i Âişe validemiz, (Ya Resulallah, Allahü teâlâ seni günah işlemekten muhafaza buyurduğu halde, neden Berat gecesinde çok ibadet ettin?) diye sordu. Peygamber efendimiz buyurdu ki:
(Şükredici kul olmayayım mı? Bu yıl içinde doğacak her çocuk, bu gece deftere geçirilir. Bu yıl içinde öleceklerin isimleri, bu gece özel deftere yazılır. Bu gece herkesin rızkı tertip olunur. Bu gece herkesin amelleri Allahü teâlâya arz olunur.) [Gunye]
Nafile ibadetlerin sevabına kavuşabilmek için, ehl-i sünnet itikadında olmak, haramlardan kaçıp günahlara tevbe etmek, farzları kusursuz yapmaya çalışmak, o ameli ibadet olarak yapmaya niyet etmek şarttır.
Hasan-ı Basri hazretleri, Şabanın 15. günü, sanki mezardan çıkmış gibi, yüzü çok solgun görülürdü. Bu üzüntünün sebebini sorduklarında buyurdu ki:
(İlm-i yakîn ile biliyorum ki, günahım vardır. Günahım affedilmezse, sevaplarım da kabul edilmezse, hâlim nice olur diye korkumdan benzim sararıyor.)