Ağaç Türleri Nelerdir?

Ağaç Nedir? Tanımı

Ağaçlar çok yıllık odunsu bitkiler olarak tanımlanırlar. Yeryüzünde yer alan çok sayıda ağaç türü vardır bu nedenle burada sadece Tirkiye topraklarında yetişen ağaçları ve haklarında kısa bilgileri vereceğiz. Ağaçlara sadece bitki gözüyle bakmak yanlış değerlendirmelere yol açar,ağaçlarda tıpkı insanlar ve hayvanlar gibi canlıdırla ama hareket etme gibi bir yetenekleri yoktur. Ancak yaşam zincirinde çok önemli bir yerleri vardır o da havadan karbondioksiti alıp yerine oksijen salmaları gibi.

Ağaç Resimleri – Ağaç Fotoğrafları

Türkiye’deki Ağaç Türleri

Boyu en az 5 metre, çapı da 10 cm’den aşağı olmayan, dal sürgün ve yapraklarının oluşturduğu tepe tacını tek bir gövde üzerinde taşıyan, her yıl çap artımı yaparak kalınlaşan, sürgün vererek boylanan, hücrelerinin büyük bölümü odunlaşmış olan, uzun ömürlü bitkilere AĞAÇ denir…

Bir ağaç; temel olarak kök, gövde, dal ve yaprak olmak üzere 4 ana organdan oluşur. Bu organların biçim, boyut, yoğunluk, hacim, ağırlık, boy, çap, yıllık artım gibi özellikleri ağacı biçimlendiren temel özelliklerdir…

Bir ağacın yaşayıp gelişebilmesi için; ışık, sıcaklık, CO2, O2, su ve mineral madde gereklidir.

Ağaçların; topraktan su ve mineral maddelerini, havadan ise karbondioksiti almak, güneş enerjisini kullanarak organik madde üretmek, havaya oksijen vermek, canlılara besin ve barınak sağlamak gibi çok önemli işlevleri vardır. Ağaçlar bu işlevleri yerine getirirken çevrelerindeki canlı ve cansız tüm varlıklarla karşılıklı olarak birebir ilişki ve etkileşim halindedirler. Bu yüzden ağaçlar içinde bulundukları ekosistemler için vazgeçilmez elemanlardırlar. Ağaçların yok olması; yaşama ortamının bozulması ve iklimin olumsuz yönde etkilenmesi ve devamında yaşam zincirinin kopması, en sonunda da tüm yaşamın yok olması anlamına gelir…

Ağaçlar ışık, yer, su ve mineral maddeler yüzünden birbirleriyle amansız bir rekabet içerisine girerler. Bu rekabette baskın çıkabilmek ve dolayısıyla hayatta kalabilmek için tepe ve köklerini hızla geliştirmeye çalışır, gölgeye dayanıklı yaprak üretir, işlevini kaybeden organlarını (yaprak – dal – kök) terkeder, rakiplerini gölgeleyerek altetmeye çalışırlar. Bazı ağaç türleri (ceviz, meşe, huş, dişbudak, ıhlamur gibi..) kök ve yapraklarından salgıladıkları sıvı ve gazlarla komşu bitkilere zarar bile verebilirler…

Sarıçam Ağacı

Sarıçam Kuzey Anadolu’nun yüksek dağlık kesimlerinde saf yada karışık ormanlar kurmakla birlikte küçük adacıklar halinde iç ve güney bölgelerimize kadar ulaşır.Ülkemizde bulunan sarıçam ormanlarının kapladığı alan 757.426 Hektardır.

Adını levhalar halinde ayrılan gövde kabuğunun tilki sarısı renginden alır. Narin gövdeli sivri tepeli ve ince dallı bir ağaçtır. Yetişkin bireylerinin boyu 40 metreyi aşar. kendine özgü kabuk renginin dışında ince yapraklarının kısalığı ve mavimsi yeşil rengi ilk bakışta diğer çam türlerinden ayırt edilecek özellikleridir.

Kayın Ağacı

Daha çok kuzey bölgelerimizde doğal yayılış göstermekle birlikte kayın ağacı güneydeki Amanoslar’da da yayılış gösterir. Saf yada göknar ladin çam ve meşelerle karışık geniş ormanlar kurar. Ülkemizde713.842 Ha. koru ve 1.555 Ha. baltalık kayın ormanı bulunmaktadır. 40 m. boya ulaşabilen kayınların düzgün ve silindirik gövdeleri vardır. 6-9 cm uzunluktaki dalgalı kenarlı elips şeklindeki yapraklarının sonbahardaki kırmızı rengi çok etkileyicidir. Yağlı meyveleri doğada yaban hayvanları için önemli bir besin kaynağıdır.

Türkiye’de doğal olarak yetişen türleri; Doğu Kayını (Fagus orientalis) Avrupa Kayını (Fagus silvatica)

Karaçam Ağacı

Bütün kıyı bölgelerimizin dağlık kesimlerinde saf ya da karışık ormanlar kurar hatta stebe kadar sokulur.Ülkemizde 2.527.685 hektar saf karaçam ormanı bulunmaktadır. Gövdesinin ve dallarının kalınlığı gri ve derin çatlaklı kabuğu iğne yapraklarının koyu yeşil rengi ile diğer çam türlerinden ayrılır.30-35 m’ye kadar boylanabilir.

Doğal olarak yetişen dört alt türü; Anadolu karaçamı (P.nigra var. Pallisiana Y) Ehrami karaçam (P.nigra var. Pyramidata E.T) Ebe çamı (P.nigra var seneriana E.T) ve büyük kozalaklı karaçam (P.nigra var. Yaltıriana E.T) dır.

Sedir Ağacı

Batı Orta ve Doğu Toroslarda doğal olarak bulunur kuzeyde Erbaa ve Niksar yörelerinde küçük ve izole bir yayılış gösterir. Dört sedir türünden biri olan Toros sedirinin dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları Türkiye’dedir. Ülkemizde 109.440 hektar Sedir ormanı bulunmaktadır. 40 m’ye kadar boylanabilir.Gençlikte piramide benzer bir forma sahip olan ağacın tepesi zamanla bozulur ve yayvanlaşır. İğne yaprakları kısa sivri batıcı ve kısa sürgün denilen tutam üzerinde birçoğu biraradadır.

Fıçı ya da yumurta biçimindeki kozalakları olgunlaşınca pulları göknarlarda olduğu gibi dağılır ve eksenleri sürgün üzerinde kalır (Y).

Kızılçam Ağacı

Dünyadaki en geniş yayılışı Türkiye’dedir. Esas olarak Akdeniz ve Ege Bölgelerinde geniş ormanlar kurmakla birlikte Batı ve Orta Karadeniz Bölgesi’nde de lokal yayılış gösterir. Ülkemizde 3.729.866 hektar saf Kızılçam ormanı bulunmaktadır. Deniz seviyesinden 1000-2000 m yüksekliğe kadar ulaşan Kızılçam ışığı seven hızlı büyüyen bir çam türüdür. 20 m’ye kadar boylanabilir.Kalın ve genellikle koyu kızıl renkteki genç sürgünlerinden dolayı bu adı alır.

Genel görünüş olarak yine güney bölgelerimizde yetişen Halep çamına (P.halepensis N) benzer (Y).

Göknar Ağacı

40m’ye kadar boylanabilen göknarlar kendine özgü formu gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir. Yapraklarının alt yüzeyinde beyaz çizgiler vardır.Kozalaklar sonbaharda olgunlaşınca pulları dökülür. Ülkemizde 213.652 hektar saf göknar ormanı bulunmaktadır.

Dünya üzerindeki 40 türünden dördü;

Doğu Karadeniz göknarı (A. Nordmanniana Y)

Batı Karadeniz göknarı (A.bornmuelleriana EY)

Kazdağı göknarı (A.equi-trojani EN)

Toros göknarı (A.cilicica EY)

Ülkemizde doğal yayılış gösterir.

Ladin Ağacı

Kuzey yarıkürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde yayılış gösteren ladinin 40 değişik türü ve bu türlere ait varyete ve formları vardır. Uzaktan bakıldığında göknara benzese de piramide benzer tepesi ve sarkık dalları ile ondan ayırt edilebilir. Boyu 40-50 m’ye kadar ulaşabilir. İğne yaprakları kısa sivri uçlu ve kesitli dört köşedir. Olgunlaşmış kozalağının pulları dağılmaz.

Ülkemizde Doğu Karadeniz dağlarının denize bakan yüksek kesimlerinde saf ya da karışık ormanlar kuran türü Doğu ladinidir (P. Orientalis Y). Ülkemizde 146.300 hektar saf Ladin ormanı bulunmaktadır.

Fıstıkçamı

Tipik bir Akdeniz ağacı olan fıstıkçamı özellikle Batı ve Güney Anadolu’da ormanlar kurar. Ülkemizde 46.490 hektar saf fıstıkçamı ormanı bulunmaktadır.Olgun bireyleri 15-20 m boyundadır.

Gençlikte yuvarlak yaşlılıkta şemsiye gibi tepesiyle diğer çamlardan ilk bakışta ayırt edilebilir. Tohumları oldukça büyüktür. Halk arasında “çam fıstığı” diye adlandırılan tohumları Batı Anadolu yöresindeki köylüler için önemli bir gelir kaynağıdır.

Ardıç Ağacı

Sürüngen çalılardan büyük ağaçlara kadar çok çeşitli türleri olan ardıç hemen hemen bütün bölgelerimiz yüksek dağlık kesimlerinde doğal yayılış gösterir. Bazıları servi gibi pul yapraklara bazıları da batıcı iğne yapraklara sahiptir.

Ülkemizde 1.100.492 hektar saf ardıç ormanı bulunmakta ve önemli doğal türleri;

Katran ardıcı (J. Oxycedrus Y)

Adi ardıç (J. Communis N)

Finike ardıcı (J.phoenicia N)

Kokulu ardıç (J.foetidissima Y)

Sabin ardıcı (J. Sabina N)

Boylu ardıç (J. Excelsa Y) dır.

Porsuk Ağacı

Avrupa Akdeniz ülkeleri ve Kafkasya’da yayılış gösteren porsuk ağacı ülkemizde ülkemizde kuzeyden güneye birçok yörede görülür. Kendi başına büyük ormanlar kurmaz. Kayın göknar ladin ormanlarında tek tek veya küçük gruplar halinde bulunur. Bazen küçük bir çalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir ağaç formunda görülür.

Esnek odunu eski çağlarda yay yapımında kullanılmıştır. Yaprak ve genç sürgünlerinde “taksol” adlı zehirli bir alkoloid vardır. Buna karşın tohumunun kırmızı renkli kapçığı zehirsizdir ve yenir.

Servi Ağacı

Dünya üzerindeki nadir doğal ormanlarının bir bölümü de ülkemizin güneyindedir. Fıstık çamı ile birlikte Akdeniz’in doğal peyzajını karakterize eder.

Türkülere konu olmuş inceliği uzun boyu (30-35 m) ve koyu yeşil yaprak dokusu ile uzaklardan dikkati çeker. Ülkemizde 599 hektar saf servi ormanı bulunmaktadır. Küçük bir futbol topuna benzeyen kozalakları ve birbiri örtecek şekilde üst üste yerleşmiş pul yaprakları ile diğer iğne yapraklılardan farklıdır. Türkiye’de doğal olarak yetişen alt türü Dallı servidir. (C.sempervirens var. Horizontalis N).

Meşe Ağacı

Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine bağlı olarak yayılış gösterir. 25m boya ve 2m çapa erişebilen geniş tepeli ağaçlardan 3-5 m boya sahip çalılara kadar değişen türleri vardır. Yaprakları da formları gibi değişkenlik gösterebilir loplu dişli ya da düz kenarlıdır. Ülkemizde 747.856 hektar koru ve 4.984.149 hektar baltalık meşe ormanı bulunmaktadır.

“Palamut” adı verilen silindirik meyveleri bir kadeh içinde yer alır. Odunlarının anatomik özelliklerine göre kırmızı meşeler ak meşeler ve herdem yeşil meşeler olmak üzere üçe ayrılan meşelerin 18 türü bulunmaktadır.

Bunlardan önemli olanları;

Saplı meşe (Q robur Y)

Sapsız meşe (Q petraea Y)

Saçlı meşesi (Q cerris Y)

Kasnak meşesi (Q vulcanica ET)

Pırnal meşesidir (Q ilex N).

Gürgen Ağacı

Trakya Ege Marmara Bölgesi Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur. Ülkemizde 7.170 hektar koru 1.031 hektar baltalık gürgen ormanı bulunmaktadır. Girintili grimsi kabuklu gövdelere sahip ağaç ya da ağaçcıklardır. Yumurta biçimindeki yapraklarının kenarları dişlidir. Yaklaşık 1 cm uzunluğunda sivri uçlu ve sert kabuklu meyveleri yaprağı andıran üç toplu bir meyve örtüsüyle kaplıdır.

Türkiye’de iki türü doğal olarak bulunmaktadır;

Adi gürgen (C. Betulus Y) 20 m’ye kadar ulaşabilir.

Doğu gürgeni (C. Orientalis Y) ise 5-6 m boya sahip bir ağaçcıktır

Kızılağaç

Trakya Marmara çevresi Batı Karadeniz ve Doğu Karadeniz’de saf ve karışık olarak yayılış gösteren kızılağaç boyu 20 m’yi aşabilen esmer kabuklu seyrek dallı bir ağaçtır. Daha çok serin bölgelerde ve nemli dere yataklarının bulunduğu yerlerde görülür. Ülkemizde 66.357 hektar koru 297 hektar baltalık kızılağaç ormanı bulunmaktadır. Uzunluğu 4-9 cm genişliği 3-7 cm arasında değişen ters yumurta biçimli ve testere dişli yaprakları vardır. Köklerinde bulunan havanın serbest azotunu bağlayan yumrular nedeniyle toprakları azotça zenginleştirir.

Türkiye’de geniş bir dağılım gösteren adi kızılağacın başlıca alt türleri;

Doğu kızılağacı (A. Glutinosa var. Oriantalis Y)

Sakallı kızılağaçtır (A. Glutinosa var. Barbata Y).

Akçaağaç Ağacı

Adını açık renkli odunundan alan akçaağaçların Türkiye’de 9 türü yetişir. Kanatlı meyveleri kelebeğe benzediği için bazı bölgelerde “kelebek ağaçları” olarak da anılmaktadır. Yaşlı bireylerinin boyları türüne göre 10-30 m arasında değişebilir. Yaprak şekilleri de türüne göre değişiklik gösterir ve genellikle lopludur. Sarımsı yeşil renkteki çiçekleri salkım halindedir.

Türkiye’de yetişen bazı türleri;

Çınar yapraklı akçaağaç (A. Platanoides Y)

Ova akçaağacı (A. Campestre Y)

Tatar akçaağacı (A. Tatarcium Y)

Fransız akçaağacıdır (A.monspessulanum N).

Dişbudak Ağacı

Trakya Doğu ve Batı Karadeniz Bölgesi Marmara ve Ege Bölgesi’nde yayılış gösterir. Türüne göre maksimum boyu 10-30 m arasında değişebilen dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli ağaçlardır. Ülkemizde 4.690 hektar koru 743 hektar baltalık dişbudak ormanı bulunmaktadır. Genellikle sulak ya da derin toprağa sahip yerlerde bulunur. Olgun bireyleri gri kabuklu ve derin çatlaklıdır. Genellikle elips ve kenarları ince dişli olan yaprakları bir sap üzerinde birarada bulunur. Beyaz çiçekleri salkım meyveleri de dar ve uzun şerit şeklindedir.

Türkiye’de doğal olarak yetişen üç türü ;

Adi dişbudak (F. Excelsior Y)

Sivri meyveli dişbudak (F. Angustifola Y)

Çiçekli dişbudaktır. (F. Ornus Y).

Huş Ağacı

Anadolu’nun kuzeydoğusundaki yüksek kesimlerde tek başına ya da başka ağaçlarla karışık olarak bulunan huşlar 10-20 m’ye kadar boylanabilen çeşitli türlere sahip soğuğa dayanıklı ağaçlardır. Ülkemizde 263 ha. Saf huş ormanı bulunmaktadır. Dalları ağaç yaşlandıkça sarkık bir görünüm alır. Beyaz renkli gövde kabuğu en karakteristik özelliklerindendir. Yumurta ya da üçgen biçimindeki yaprakları genellikle sivri uçlu ve kenarları dişlidir.

Türkiye’de doğal olarak yetişen türleri;

Adi huş (B.pendula N).

Kızılağaç yapraklı huş (B.medwediewiiN).

Kafkas tüylü huş (B.litwinowii N).

Ihlamur Ağacı

Marmara Batı Karadeniz Orta Toroslar ve Kuzey Anadolu’da yayılış gösterir. Özellikle kuzey ve batı bölgelerimizdeki ormanlarda rastlanan sık dallı geniş tepeli ağaçlardır. Boyları 20-30 m’ye kadar ulaşabilir. Büyüklüğü 5-10 cm arasında değişen yaprakları genellikle yürek şeklinde ve çarpık kenarları dişli ve uzun saplıdır. Sarkık çiçek demetleri sarımsı bir renge ve karakteristik bir kokuya sahiptir. Çok geç açan bu çiçekler (Haziran-Temmuz) kurutularak çay gibi içilir.

Türkiye’de yetişen türleri;

Gümüş ıhlamur (T.tomentosa Y).

Büyük yapraklı ıhlamur (T.platyphyllos N).

Kafkas ıhlamurudur (T.rubra Y).

Sığla Ağacı

Dünya üzerindeki tek doğal yayılış alanı Türkiye’nin güneybatısı ile Rodos adasıdır. Saf ya da başka ağaçlarla karışık ormanlar kurar. Ülkemizde 1.348 hektar saf sığla ormanı bulunmaktadır. Ortalama 15-20 m’ye kadar boylanabilen sığla kalın dallı ve geniş tepeli bir ağaçtır. İlk bakışta çınarı andırır. Yaşlandıkça kabuğu koyulaşır ve derin çatlaklı bir görünüm alır. Dallara uzun saplarla bağlanan yaprakları genellikle beş lopludur. Gövdesinden çıkarılan balzam kozmetik ve eczacılıkta kullanılır.

Kavak Ağacı

Türkiye’nin hemen her bölgesinde yayılış gösterir. Türüne göre form büyüklük ve yaprak şekli bakımından farklılıklar gösterir. Yaygın bir şekilde yetiştirilen servi kavağı neredeyse gövdeye paralel uzanan dallarıyla sütunsu bir görünüme sahiptir. Türkiye’de bulunan doğal türleri genellikle geniş tepelidir. Yaprakları düz ya da dişli üçgen oval ya da kalp biçimlidir.

Doğal yayılış gösteren türleri;

Karakavak (P.nigra Y)

Akkavak (P.alba Y)

Titrek kavak (P.tremula Y)

Fırat kavağıdır (P.euphratica N).

Bütün Ağaç Cinsleri

1. Abies, Göknar
2. Acacia, Akasya
3. Acer, Akçaağaç
4. Actinostrobus, Servi çamı
5. Athrotaxis, Tazmanya sediri
6. Aesculus, At kestanesi
7. Agathis
8. Ailanthus, Kokarağaç
9. Albizia, Gülibrişim
10. Alnus, Kızılağaç
11. Amentotaxus
12. Araucaria, Arokarya
13. Arbutus, Koca yemiş
14. Aucuba, Akuba
15. Austrocedrus, Şili sediri
16. Berberis, Kadıntuzluğu
17. Betula, Huş
18. Biota Doğu mazısı
19. Broussonetia, Kağıt dutu
20. Buxus, Şimşir
21. Calocedrus, Su sediri
22. Camellia
23. Carpinus, Gürgen
24. Carya
25. Castanopsis
26. Catalpa, Katalpa
27. Cathaya
28. Cephalotaxus
29. Celtis, Çitlenbik
30. Ceratonia, Keçiboynuzu
31. Cercidiphyllum, Katsura ağacı
32. Cercis, Erguvan
33. Chamaecyparis, Yalancı servi
34. Citrus, Limon,Portakal,Greyfurt,Mandalina
35. Clematis, Akasma
36. Cornus, Kızılcık
37. Corylus, Fındık
38. Cotinus, Sumak
39. Cotoneaster, Dağ muşmulası
40. Crataegus, Alıç
41. Cryptomeria, Japon çamı
42. Cunninghamia, Tırpan ağacı
43. Cupressocyparis, Melez servi
44. Cupressus, Servi
45. Cydonia, Ayva
46. Daphne
47. Dalbergia, Pelesenk ağaçları
48. Diospyros, Trabzon hurması, Abanoz ağaçları
49. Dipteronia
50. Elaeagnus, İğde
51. Eriobotrya, Malta eriği
52. Eucalyptus, Okaliptüs
53. Euonymus, Papazkülahı
54. Fagus, Kayın
55. Ficus, İncir
56. Fitzroya Patagonya servisi
57. Forsythia, Altınçanak
58. Fraxinus, Dişbudak
59. Fuchsia, Küpe çiçeği
60. Ginkgo, Mabet ağacı
61. Gleditsia, Yabani keçiboynuzu
62. Hedera, Sarmaşık
63. Hibiscus, Ağaçhatmi
64. Hippophae, Yalancı iğde
65. Hydrangea, Ortanca
66. İlex, Çobanpüskülü
67. Jacaranda
68. Jasminum, Yasemin
69. Juglans, Ceviz
70. Kalmia
71. Keteeleria, Yalancı göknar
72. Koelreuteria, Fener ağacı
73. Laburnum, Sarısalkım
74. Lagerstromeia, Oya ağacı
75. Larix, Melez
76. Laurus, Defne
77. Ligustrum, Kurtbağrı
78. Liquidambar, Sığla ağacı
79. Liriodendron, Lale ağacı
80. Lithocarpus
81. Lonicera, Hanımeli
82. Maclura, Yalancı portakal ağacı
83. Magnolia, Manolya
84. Mahonia, Sarıboya ağacı
85. Malus, Çiçek elması
86. Melia, Tespih ağacı
87. Mespilus, Muşmula
88. Metasequoia, Su ladini
89. Microbiota
90. Morus, Dut
91. Myrtus, Mersin
92. Nerium, Zakkum
93. Nothofagus, Yalancı kayın
94. Olea, Zeytin
95. Osmanthus
96. Ostrya, Kayacık
97. Paulownia Pavlonya, İmparator pavlonyası
98. Phellodendron, Mantar ağacı
99. Phillyrea, Akçakesme
100. Phoenix, Hurma
101. Picea, Ladin
102. Pinus, Çam
103. Pistacia, Sakız ağacı, Menengiç
104. Pittosporum
105. Platanus, Çınar
106. Podocarpus Taşporsuğu
107. Populus, Kavak
108. Prunus, Kiraz,Erik,Şeftali,Kayısı
109. Pseudolarix, Yalancı melez
110. Pseudotaxus Çin yalancıporsuğu
111. Pseudotsuga, Duglas göknarı
112. Pterocarya, Kanatlı ceviz
113. Punica, Nar
114. Pyracantha, Ateşdikeni
115. Pyrus, Armut
116. Quercus, Meşe
117. Reklam, Reklam Ağacı
118. Rhamnus, Cehri
119. Rhododendron, Ormangülü
120. Robinia, Yalancı akasya
121. Salix, Söğüt
122. Sambucus, Mürver
123. Sassafras
124. Sciadopitys, Japon şemsiye çamı
125. Sequoia, Sekoya
126. Sequoiadendron, Mamut ağacı
127. Sophora, Sofora
128. Sorbus, Üvez
129. Syringa, Leylak
130. Taiwania
131. Tamarix, Ilgın
132. Taxodium, Bataklık servisi
133. Taxus, Porsuk ağacı
134. Tetraclinis Berberistan mazısı
135. Thuja, Mazı
136. Thujopsis, Yalancı mazı
137. Tilia, Ihlamur
138. Torreya
139. Tsuga, Suga
140. Ulmus, Karaağaç
141. Vaccinum, Yaban mersini
142. Viburnum, Kartopu
143. Washingtonia, Kanarya palmiyesi
144. Wisteria, Morsalkım
145. Yucca, Avize ağacı
146. Zelkova, Zelkova
147. Ziziphus, Hünnap