Kısaca Hücre Çekirdeği
Hücre çekirdeği, hücrenin kalıtsal bilgisini içeren ve hücrenin büyümesini ve üremesini kontrol eden, zarlara bağlı bir yapıdır. Bir ökaryotik hücrenin komuta merkezi ve bir hücrenin en önemli organelidir.
Bir hücre çekirdeği şu kısımlardan oluşur;
- Çekirdekçik
- Çekirdek plazması
- Kromatin iplik
- Çekirdek zarı
- Çekirdek gözenekleri
Ayırt Edici Özellikleri
Hücre çekirdeği, nükleer zar adı verilen çift bir zar ile bağlıdır. Bu zar çekirdeğin içeriğini sitoplazmadan ayırır.
Hücre zarı gibi, çekirdek zarı da iki katmanlı bir lipit oluşturan fosfolipidlerden oluşur. Zar çekirdeğin şeklini korumaya yardımcı olur ve çekirdek gözenekleri vasıtasıyla çekirdeğin içine ve dışına molekül akışını düzenlemeye yardımcı olur. Çekirdek zarı, endoplazmik retikulum (ER) ile bağlanır ve böylece çekirdek zarının iç bölümü ER’un lümeniyle kesintisiz olur.
Çekirdekçik, kromozomların bulunduğu organeldir. Kromozomlar, kalıtım bilgisi ve hücre büyümesi, gelişim ve üreme talimatlarını içeren DNA’dan oluşur. Bir hücre “dinlenirken” yani bölünmediğinde, kromozomlar, kromatin olarak adlandırılan uzun bağlanmış yapılar halinde organize edilir ve genellikle bunlar tek tek kromozomlara dönüşmez.
Çekirdek plazması
Çekirdek plazması, çekirdek zarı içindeki jelatinimsi maddedir. Karyoplazma olarak da adlandırılan bu yarı-sıvı madde, sitoplazmaya benzemektedir ve ağırlıklı olarak çözülmüş tuzları, enzimleri ve içindeki organik molekülleri askıda tutan sıvıdan oluşur.
Çekirdekçik ve kromozomlar, çekirdek içeriğini koruyan çekirdek plazmasıyla çevrilidir. Çekirdek plazması, çekirdeğini şeklini korumaya yardımcı olur. Ayrıca, çekirdek plazması, enzimler ve nükleotidler (DNA ve RNA alt birimleri) gibi materyalleri çekirdek boyunca taşırlar. Bu maddeler, sitoplazma ve çekirdek plazması arasında nükleer gözenekler vasıtasıyla değiştirilir.
Çekirdekçik
Çekirdeğin içeriğini RNA ve proteinler oluşturur. Çekirdekçik, içinde ribozom sentezi genleri bulunan kromozomların bir parçası olan çekirdek organizatörleri içerir. Çekirdekçik, ribozomları kopyalama yoluyla sentezlemeye ve ribozomal RNA alt birimlerini toplamaya yardımcı olur. Bu alt birimler, protein sentezi sırasında bir ribozom oluşturacak şekilde birleşirler.
Protein Sentezi
Çekirdek, haberci RNA (mRNA) kullanılarak sitoplazmadaki protein sentezini düzenler. Mesajcı RNA, protein üretimi için bir kalıp görevi gören transkribe edilmiş bir DNA segmentidir. Çekirdekte üretilir ve çekirdek zarının çekirdek gözenekleri aracılığıyla sitoplazmaya gider. Sitoplazmada bir kez ribozomlar ve transfer RNA adı verilen başka bir RNA molekülü mRNA’yı protein üretmek için çevirir. Çekirdekçikte rRNA sentezlenir ve proteinlerle birleştirilerek ribozomun alt birimleri oluşturulur.
Çekirdeğin Görevleri
- Hücrenin kalıtsal materyalini veya DNA’sını depolar
- Depoladığı bilgileri hücre bölünmesi ile yeni hücrelere aktarır
- Büyüme, protein sentezi ve üreme (hücre bölünmesi) gibi hücre faaliyetlerini koordine eder