Kısaca Sitoplazma Nedir?
Sitoplazma, çekirdeğin dışındaki tüm içeriği kapsar ve bir hücrenin hücre zarı içine dahildir. Berrak bir rengi vardır ve jel benzeri bir görünüme sahiptir. Sitoplazma esas olarak sudan oluşur ve aynı zamanda enzimler, tuzlar, organeller ve çeşitli organik moleküller içerir.
Sitoplazmanın Görevleri
Sitoplazma, organelleri ve hücresel molekülleri destekler. Birçok hücresel süreç sitoplazmada da ortaya çıkar.
Bu işlemlerden bazıları, glikoliz, mitoz ve mayoz olarak bilinen hücresel solunumun ilk aşaması olan protein sentezini içerir. Buna ek olarak, sitoplazma, hormonlar gibi materyalleri hücre etrafında hareket ettirmeye yardımcı olur ve ayrıca hücresel atıkları çözer.
Sitoplazma Yapısı
Zara bağlı bir çekirdeği olmayan prokaryotik hücrelerde (bakteri gibi), sitoplazma plazma zarındaki hücrenin tüm içeriğinden oluşur. Ökaryotik hücrelerde (bitki ve hayvan hücreleri gibi) sitoplazma üç ana bileşenden oluşur. Bunlar, sitoplazmik inklüzyonlar olarak adlandırılan sitozol, organel ve çeşitli parçacıklar ve granüllerdir.
Sitosol
Sitosol, bir hücrenin sitoplazmasının yarı sıvı bileşeni veya sıvı ortamıdır. Çekirdek dışında ve hücre zarında bulunur.
Organeller
Organeller, bir hücrede belirli işlevleri yerine getiren küçük hücresel yapılardır. Organellere örnek olarak; mitokondri, ribozomlar, çekirdek, lizozomlar, kloroplastlar, endoplazmik retikulum ve Golgi aparatı verilebilir.
Sitoplazmada ayrıca, hücrenin şeklini korumasına ve organelleri desteklemesine yardımcı olan bir fiber ağı olan sitoskeleton da bulunur.
Sitoplazmik inklüzyonlar
Sitoplazmik inklüzyonlar, sitoplazmada geçici olarak askıdaki parçacıklardır. Kapanımlar ise makromoleküller ve granülleri içerir.
Sitoplazmada bulunan üç inklüzyon şekli, salgı kapanımları, besleyici inklüzyonlar ve pigment granülleri şeklindedir. Salgılama inklüzyonlarına örnekler proteinler, enzimler ve asitlerdir. Glikojen (glukoz depolama molekülü) ve lipidler, besleyici inklüzyonlara örnektir. Melanin, cilt hücrelerinde bulunan bir pigment granülü kapsama örneğidir.
Sitoplazmik Bölümler
Sitoplazma iki temel kısma ayrılır: endoplazma ve ektoplazma şeklinde. Endoplazma, organelleri içeren sitoplazmanın merkezi alanıdır. Ektopoplazma, bir hücrenin sitoplazmasının daha jel benzeri çevresel kısmıdır.
Hücre Zarı
Hücre zarı veya plazma zarı, bir sitoplazmanın bir hücrenin dışına akmasına engel olan yapıdır. Bu zar, hücre içeriğini hücre dışı sıvıdan ayıran bir lipid çift katmanı oluşturan fosfolipidlerden oluşur. Lipid çift tabakası yarı geçirgendir, yani yalnızca belirli moleküllerin hücrenin içine girip çıkması için zar boyunca dağılabilmektedir. Ekstrasellüler sıvı, proteinler, lipidler ve diğer moleküller bir hücrenin sitoplazmasına endositoz ile eklenebilir. Bu süreçte, zar içe doğru dönerek bir vezikülü oluşturan moleküller ve hücre dışı sıvı içe çekilir.
Bir endozomda vesikül sıvı, moleküller ve hücre zarı formunda tomurcuk bulunur. Endozom içeriğini uygun hedeflerine ulaştırmak için hücrede hareket eder. Maddeler sitoplazmada ekzositoz ile giderilir. Bu süreçte, Golgi cisimciklerinden tomurcuklanan veziküller, hücre zarı ile birleşerek içeriklerinden hücre çıkarır. Hücre zarı, bir hücre için, hücre iskeletinin ve hücre duvarının tutturulması için istikrarlı bir platform (bitkilerde) olarak görev yapıcı bir destek sağlar.