Fizik Terimleri Ve Anlamları
Aşağıdaki yazıda fizik derslerinde veya fizik ile ilgili herhangi bir alanda karşımıza çıkabilecek olan kelimeler ve anlamları yer almaktadır. Bu sayfada C, Ç, D ve E harfleriyle başlayan fizik terimlerini ele aldık. Faydalı olmasını umuyoruz…
C – Ç
Celcius sicakligi:Suyun donma ve kaynama noktalari arasinin 100 esit parçaya bölünmesini ifade eden sicaklik skalasi.
Çekici: Dördüncü kuarkin rengi.
Coulomb kanunu: Iki nokta yük arasindaki itme veya çekme kuvveti, yüklerin çarpimiyla dogru orantili, aralarindaki uzakligin karesiyle ters orantilidir.
Curie sicakligi: Magnetik malzemelerin ferromagnetik fazdan paramagnetik faza geçtikleri sicaklik.
Çizgisel momentum: Bir cismin kütlesinin hizi ile çarpimindan elde edilen vektörel bir nicelik.
Çekirdek: proton ve nötronlarin bulundugu atomun merkezi
Çizgisel hiz:Cismin dairesel yörüngede birim zamanda aldigi yoldur.
D –
Durum veya faz degismesi: Maddenin bir durumdan diger duruma geçmesidir. Kati halden sivi hale veya sivi halden gaz haline geçis.
Doppler etkisi: Periyodik bir dalganin, gözleyici, kaynak veya her ikisinin birden hareketinden dolayi frekansindaki degisim
Diyafram: Bir lensten geçen isigin miktarinin ayarlandigi açilir-kapanir bir kapi.
Degismis yansima: Pürüzlü bir yüzeyden isinlarin yansimasidir. Yansiyan isin geldigi açidan farkli açida yansir.
Diopter: Bir ayna veya lensin odaklama ölçüsü, odaklamanin tersinin uzunlugu metre cinsinden verilir
Denge konumu: Cismin üzerindeki net kuvvetin sifir oldugu konumdur.
Disarilama ilkesi: Iki tane elektronun kuantum sayilarinindan en azindan birinin farkli olmasidir. Bu ilke proton, nötron ve baryonlara uygulanir.
Denge:Cismin hizi sabit veya cisim durgun halde iken, o cismin dengede oldugu söylenir.
Dalga genligi: Atomik ve alt atomlarin parçaciklarina Schrödinger denkleminin dalga çözümü. Madde-dalga karesi parçacigin karesi parçacigin bulunmasinin olasiligini verir.
Doyum: Magnetik bir malzemenin magnetizasyonun artik degismedigi bölge
Duran dalga: Birbirine karsi hareket eden fekanslari ve genlikleri ayni olan iki dalganin yaptigi girisim olayidir. Sonuç dalgasi nodal ve antinodal bölgeler olarak siniflandirilir.
Dalga: Enerjinin bir araci malzeme olmadan bir yerden baska bir yere aktarilmasi.
Dalgaboyu: Peiyodik bir dalganin tekrarlanan en kisa uzunlugudur. Bu dalganin bir tepesinden dige tepesine olan uzakliktir.
Denge sartlari: a)Dis kuvvetlerin bileskesi sifir olmalidir. b)Herhangi bir dönme eksenine göre dis torklarin bileskesi sifir olmalidir
Düzgün dairesel hareket: Sabit bir kuvvet ,büyüklügü degismeyen hiz vektörüne sürekli dik olarak etki ederse, R yariçapli bir çember üzerinde düzgün dönme hareketi yaptirir.Böyle bir harekete düzgün dairesel hareket denir.
Dogru Akim (DC):Iletkene uygulanan elektrik alaninin yönü ve siddeti sabit ise yük tasiyicilari iletkenin bir ucundan diger ucuna sabit bir ortalama hizla Bu sekilde olusan akima dogru akim denir.
Dalga biçimi: Akim siddetinin zamanin fonksiyonu olarak çizilmesiyle elde edilen grafiklere alternatif akimin Dalga biçimi denir.Kare dalga,Sinüs dalga ve üçgen dalga biçimleri vardir.Sehir sebeke gerilimi sinüs dalga biçimlidir.
Devre elemanlari: DC ve AC elektrik devrelerinde kullanilan elemanlar pasif ve aktif olarak ikiye ayrilirlar.**Pasif devre elemanlari; enerji ve elktromotor kuvvetleri olmayan ,ancak gerilim uygulandiginda geçen akim sonucunda enerji harcayan veya depolayan elemanlardir.Bunlar direnç,bobin ve kondansatörlerdir.**Aktif devre elemanlari Akümülatör,pil ve jeneratör enerji üreten;amplifikatör ise enerji seviyesini yükselten aktif elemanlara örnek verilebilir.
Dönüstürgen:Elektriksel bir isareti baska çesit bir isarete çeviren veya bunun tersini yapan düzeneklerdir.örnegin mikrofonlar ve hoparlörler
Dedektörler: Ses üstü dalga alici
Duran dalga: Tel üzerinde ilerleyen ve uçlardan yansiyan dalgalarin sürekli üst üste binmesiyle olusur.
Dinamo:Mekanik enerji yoluyla yüklerin hareket yönüne zit yönde hareket ettirilmesiyle olusturulan düzeneklerdir.
Dinamik: Hareket ile bu hareketi meydana getiren kuvveti birlikte inceleyen mekanigin bölümüdür.
Durulma Zamani: Bkz Gevseme Zamanina
Diyamanyetik maddeler:Bagil manyetik geçirgenlikleri 1’den biraz küçük olan maddelerdir.Manyetik alan siddeti diyamanyetik ortam içinde zayikflar.
E –
Enerji korunumu: Izole edilmis bir sistemin enerjisi degismez.
Enerji: Bir cismin is yapabilme yetenegine denir.
Etkinlik: Enerji girisine göre yapilan is oranidir. Ideal isi makinesinde Carnot etkinligi 1 – Tc/ Th.
Elastik: Bir çarpisma veya etkilesme sonucunda kinetik enerjinin korunumudur.
Elektrik alani: Bir yükün çevresinde olusan ve bu yükün alanindaki yüklü parçaciklara etki eden kuvvettir
Elektriksel potansiyel: Elektriksel potansiyel enerjinin yüke oranina denir. 1 Coulomb luk pozitif yükü referansin sifir oldugu bir noktadan herhangi bir noktaya getirilmesi esnasinda yapilan istir.
Elektriksel potansiyel enerji: Yüklü bir parçacigi uzayin bir noktasindan baska bir noktasina götürmek için yapilan istir.
Elektromagnet: Demir çekirdegi saran telden olusan bir magnettir. Elektromagnet, demir çekirdegi saran iletkene akim verilerek kullanilabilir.
Elektromagnetik dalga: Elektrik ve magnetik alanlarin titresiminden ortaya çikan bir dalga. Elektromagnetik dalga boslukta isik hiziyla hareket eder.
Elektron: Atomun temel parçacigi, bir leptondur.
Elektron yakalanmasi: Bir atomun iç kabuklarindaki bir elektronun çekirdek tarafindan yakalanarak yok olmasidir. Olusan evlat çekirdek nükleon ile ayni sayida fakat bir proton eksiktir.
Elektron volt: Potansiyel farki 1 volt olan bir gerilim bölgesine düsen elektron veya protonun sahip oldugu enerjidir. 1.6 x 10-19 joule.
Element: Farkli kimyasal özellikleri olmayan en küçük madde.
Entropi: Bir sistemin derecesini belirten bir ölçü. Termodinamigin ikinci yasasi izole edilmis bir sistemin entropisinin artacagini belirtir.
Eter: Isigin yayildigi hipotez ortami.
Eylemsiz kütle: Bir nesnenin hizinin degismesini engelleyen nicelik. Birimi kilogram.
Eylemsiz referans sistemi: Eylemsizlik yasasinin geçerli oldugu referans sistemi (Newton un hareketle ilgili ilk yasasi).
Eylemsizlik: Bir cismin hizinda meydana gelebilecek degismeye direnme egilimine o cismin eylemsizligi denir.
Esdeger salinim: Atoma gelen bir foton yüzünden atomun foton salmasi olayidir. Geln fotonun enerjisi ile çikan fotonun enejisi aynidir
Evrensel çekim yasasi: F = G*M1*M2/ r2, denklemdeki F evrendeki bir cisme etki eden kuvvet, G evrensel çekim sabiti, M1 ve M2 etkilesen kütleleri, r ise kütle merkezleri arasindaki uzakligi göstermektedir.
Esnek çarpisma: Toplam momentum ve toplam kinetik enerjinin çarpismadan önce ve sonra sabit kaldigi çarpismadir.
Esnek olmayan çarpisma: Momentumun korundugu halde toplam kinetik enerjinin korunmadigi çarpismadir.Eger çarpismadan sonra cisimler birlikte hareket ediyorlarsa bu tür çarpismaya ise tamamen esnek olmayan çarpisma denir.
Eylemsizlik momenti:Cismin dönme hareketindeki degisiklige direnç göstermesinin bir ölçüsüdür.
Esdeger Kuvvetler: F1 ve F2 gibi iki kuvvet ancak ve ancak F1=F2 VE ANCAK VE ANCAK verilen herhangi ibr noktaya göre ayni tork’a sahip iseler,bu iki kuvvet esdegerdir.
Esneklik siniri: Cismin kalici olarak bozulana kadar cisme uygulanabilen en büyük zor olarak tanimlanir.
Elektrik alani: Yük birimi basina etkiyen kuvvettir. E = F / q
Elektromotor kuvvet: Bir elektrik devresinde elektronlari harekete geçirerek elektrik akimi olusmasina neden olan etkiye denir.? ile gösterilir.Birim yük basina yapilan is olarakta tanimlanir.
Es potansiyel yüzeyler: Bir elektrik alan alan içinde ayni potansiyel degere sahip birden fazla nokta bulunabilir.Bu noktalarin birlestirilmesi halinde potansiyellerin sabit kaldigi yüzeyler elde edilir.Bu yüzeylere espotansiyel yüzeyler adi verilir.Es potansiyel yüzeyler elektrik alan dogrultusuna diktir.
Etkin deger: AC geriliminin bir tam peryot boyunca kare ortalamsinin karekökü seklinde tanimlanir.
Esb: Aralarinda 1 cm mesafe bulunan esit büyüklüklü iki yük birbirlerini 1 dyn’lik kuvvetle itiyor veya çekiyorlarsa yüklerden her biri 1 esb’dir.