Hacim Nasıl Ölçülür ve Nasıl Hesaplanır?

Hacimin Ölçülmesi

Hacim Nedir?

Maddelerin bulundukları yerde kapladıkları yere hacim denilmektedir.Bütün maddelerin hacmi vardır. Katı ve sıvıların hacimleri vardır. Gazlarında hacmi vardır ve gaz maddelerinin hacimleri değişkendir. Gaz maddeler bulundukları ortamı tamamen doldurabildikleri gibi basınç uygulandığı zaman da hacimleri küçülebilir. Sıvı maddelerin hacmi dereceli silindir ile ölçülür. Örneğin kolonyacı kolonyayı şişeye doldurmadan önce dereceli silindir ile ölçer. Sıvıların hacim birimi litre ( L) dir. Süt, zeytin yağ, benzin gibi sıvı maddeler litre ile ölçülür.

Aynı anda iki farklı madde aynı hacmi kaplayamaz. Mesela bir kaba sıvı konulduğu zaman orayı işgal eden hava ortamı terkeder. Katıların belli bir şekli vardır ancak sıvılar konuldukları kabın şeklini alır. Gazların ise belirgin bir hacimleri de şekilleri de yoktur. Konuldukları kabın şeklini ve hacmini alırlar.

Geometrik Biçimli Katı Cisimlerin Hacimleri

Geometrik şekle sahip olan cisimlerin boyutları ölçülerek hacimleri hesaplanır. Örneğin kare, dikdörtgenler prizması, küp, silindir, küre ve koni gibi düzgün bir geometrik şekle sahip olan katı cisimlerin hacimleri, boyutları ölçülerek bulunur.

Hacim Formülü

Hacim = En . Boy . Yükseklik

V = a . b. c şeklinde formülle gösterilir.

Üç kenarı da eşit ve a kadar olan küpün hacmi

V = a³’dür.

Bir silindirin taban yarıçapı r, yüksekliğinin h olduğunu düşünürsek formülü;

V = pr² . h olarak gösterilir.

Aşağıda düzgün şekilli katı cisimlerin formülleri yer almaktadır.

Düzgün Olmayan Cisimlerin Hacimleri

Düzgün bir şekle sahip olmayan geometrik katı cisimlerin hacimlerini bulmak için dereceli kaplardaki sıvılardan yararlanılanırız. Düzgün şekli olmayan katı cisimlerin sıvı içerisinde ermemesi gerektiğini unutmamak gerekiyor. Bu tür cisimler sıvı içerisine atıldığı zaman kendi hacimleri kadar sıvı taşıracaktır. Sıvı içine atılan cisim tamamen suya batmıyorsa, taşan sıvı cismin batan kısmının hacmine eşit olur.

Sıvı içerisinde katı cisim çözünüyorsa gerçek hacmini bulamayız. Çünkü çözünme olduğunda katı cismin içindeki hava boşlukları kaybolacağı için gerçek hacmini öğrenemeyiz. Aynı şekilde su ile kum örneğini de verebilir. Su ile kumun ayrı ayrı hacmi, karıştırıldığındaki toplam hacminden daha büyüktür. Çünkü su ile kum karıştırıldığında kumdaki hava boşluklarına da su girdiği için karışımın hacmi daha küçük olur. Bu yüzden kumun gerçek hacmini karışımın hacminden su hacmini çıkararak bulabiliriz.

Sıvıların Hacimleri

Sıvı halde bulunan maddelerin hacimlerin hacimlerini ölçmek için dereceli silindir kullanılır. Hacmini ölçmek istediğimiz sıvıyı dereceli silindire dökeriz. Dereceli silindirde sıvı hangi bölmeye geliyorsa hacmi de o kadar demektir.

Birbirine karışmayan sıvıların hacmini ölçerken de dereceli silindir kullanılır. Bu sıvılar birbirine karışmadığı için her bir sıvının hacmi toplanarak toplam hacim bulunur. Birbirine karışan sıvıların hacminde ise az da olsa bir değişiklik olabilir. Çünkü az da olsa hava boşlukları vardır.

Gazların Hacimleri

Gazların belli bir şekli yoktur ve konuldukları kabın şeklini  ve hacmini alır. Gazların hacmi basınç ve sıcaklığa göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden gazların hacmini ölçerken normal şartlar altında yani belirli sıcaklık ve basınç altında ölçmek gerekir. Gazların hacmini ölçmek için ise gazın bir sıvı üzerinde toplanması ile yapılabilir.

Gazların hacmini ölçmek için şöyle bir örnek verebiliriz. Su dolu dereceli silindir su dolu bir kabın içine ters çevrilir. Ve dereceli silindirin içine hortumla hava pompalanır. Bu hava dereceli silindirde bulunan suyu iterek onun yerini alır. Dereceli silindirdeki bu değişim ise havanın hacmini gösterecektir.

Aşağıdaki düzenekte içinde su bulunan bir erlenmayerin içinde suda eridiğinde gaz çıkaran bir tablet atıldığını düşünelim. Bu durumda da eriyen tabletten çıkan gaz, dereceli silindirin içinde birikir. Her iki durumda da dereceli silindirin içinde biriken gazın hacmi, dereceli silindirden dışarı çıkan suyun hacmine eşittir. Bu metotla bulunan gazın hacmi deneyin yapıldığı yerdeki sıcaklığa ve açık hava basıncına bağlı olarak ölçülmüş olur.

İdeal Gaz Denklemi Formülü

P.V=n.R.T

P: Basınç (atm)
V: Hacim (lt)
n: Mol sayısı
R: Raydberg gaz sabiti (0,082 litre.atm/mol.°K)
T: Sıcaklık birimi (Kelvin = °C + 273)

Hacim Birimleri

Hacim sembolü V’dir ve SI birim sisteminde hacim birimi olarak metreküp (m³) kabul edilir.Maddelerin hacmini ölçmek için metreküpün alt katları olan santimetreküp (cm³) ve desimetreküp (dm³) kullanılır.

Hacim Birim Dönüşümleri

1 m³ =1000 dm³
1 dm³ =1000 cm³ = 1 Litre
1 cm³ =1000 mm³
1 Dekametre kup (Dm³)…..= 1000 m³
1 Hektometre kup (hm³)…. =1.000.000 m³
1 Kilometre kup (Km³) …….=1.000.000.000 m³
1 Desimetre kup (dm³) ……=1/1.000 m³
1 Santimetre kup (cm³)……= 1/1.000.000 m³
1 Milimetre kup (mm³) …….=1/1.000.000.000 m³

Hacim Ölçüleri: (Sıvılar için):

1 Litre (l) —> 1 l

1 Dekalitre (dal) =…..10 l
1 Hektolitre (hl) =……100 l
1 Kilolitre (kl) =………1.000 l
1 Desilitre (dl) =……..1/10 l
1 Santilitre (sl) =…….1/100 l
1 Mililitre (ml) =……..1/1.000 l

Anahtar Kelimeler:

hacim nasıl hesaplanır, silindirin hacmi nasıl hesaplanır, hacim nasıl ölçülür, küpün hacmi nasıl hesaplanır, silindirin hacmi nasıl bulunur, kürenin hacmi nasıl bulunur, küpün hacmi nasıl bulunur, kürenin hacmi nasıl hesaplanır, hacim nasıl bulunur, düzgün olmayan bir maddenin hacmi nasıl ölçülür, hacim nasil hesaplanir, silindir hacmi nasıl hesaplanır, katıların hacimleri nasıl ölçülür.