İşçiye Tanınan Haklar
Bir işyerinde çalıştığınız süre zarfında sizlere izin konusunda tanınan bazı haklar mevcut. İş Kanunu maddelerinde belirtilen bu hakların neler olduğu ve kaç gün olduklarını aşağıdaki yazımızda sıraladık…
Yıllık ücretli izin işçiye sağlanmış Anayasal dayanağı olan temel haklardan biridir. Yasanın işyerinde daha eski olan işçiyi daha fazla dinlendirmeye yönelik olduğu da açıktır. Bunu yasanın kıdem arttıkça buna bağlı olarak izin süresinin de artacağı şeklinde düzenlenmiş olmasından anlıyoruz. Ayrıca yine yasa maddesinde yaşı ilerlemiş olan işçilere (50 ve daha yukarı yaşta olanlara) verilecek iznin yirmi günden az olamayacağı hükmü yer almaktadır.
İş Kanunu yönünden verilecek izinler aşağıda belirtilmiştir.
Yıllık İzin
İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara (14) ondört günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara (20) yirmi günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara (26) yirmialtı günden az olamaz.
Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir (İş Kanunu Md.53).
Evlenme İzni
İşçilerin evlenmelerinde (3) üç güne kadar verilecek izinler (İş Kanunu Md.46,55).
Ölüm İzni
İşçilerin ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde (3) üç güne kadar verilecek izinler (İş Kanunu Md.46,55).
Yol İzni
Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam (4) dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır (İş Kanunu Md.56).
Yeni İş Arama İzni
Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde (2) iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır (İş Kanunu Md.27).
Doğum İzni
Kadın işçilerin doğumdan önce (8) sekiz ve doğumdan sonra (8) sekiz hafta olmak üzere toplam (16) onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye (2) iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki (3) üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir (İş Kanunu Md.74).
Periyodik Kontrol İzni
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir (İş Kanunu Md.74).
Doğuma Bağlı Ücretsiz İzin
İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra (6) altı aya kadar ücretsiz izin verilir (İş Kanunu Md.74).
Süt İzni
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam (1,5) bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır (İş Kanunu Md.74).
Hastalık ve Dinlenme İzni
Bir haftalık süre içinde kalmak üzere hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri (İş Kanunu Md.46).
Diğer İzinler
Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler (İş Kanunu Md.46).
Röntgen Muayenehanelerinde Çalışanlara Verilecek İzin
3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Tüzük hükümlerine göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler.
Sonuç:
Ölüm ve evlenme izninde; yeni iş arama izni, yıllık izin ve periyodik kontrol izninde olduğu gibi, işçiye ücret ödeneceğine dair açık bir hüküm yoktur. Ancak ölüm ve evlenme izinlerini kullanan işçilerin izinli oldukları günler İş Kanununun, 46 ve 55.maddesine göre hafta tatiline ve yıllık izine hak kazanmak için çalışılmış sayılacaktır. Dolayısıyla ölüm ve evlenme izinleri de ücretli izin olarak yorumlanmalıdır.
İş Kanununun, 55.maddesi-Yıllık İzin Bakımından Çalışılmış Gibi Sayılan Haller-başlığı adı altında düzenlenmiştir. Kanun maddesinin (f) bendine göre; Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılacaktır. Diğer bir ifadeyle hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri yıllık izin sürelerine ilave edilecektir.
Yıllık ücretli iznin uygulanmasını düzenleyen İş Kanununun 56.maddesi yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli veücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık ücretli izinden mahsup edilemez hükmü ile yoruma neden olmayacak açıklıkta bir düzenleme getirmiştir.