Sıfat Fiil Nedir? Sıfat Fiil Ekleri, Örnekleri ve Cümleleri

2. Sıfat Fiiller (Ortaçlar)

Sıfat fiiller filimsilerden olup, yapım ekleri ile yapılan sıfatlardır.Kelimelerin kök veya gövdelerine yapım ekleri getirilerek sıfat haline gelmesi durumudur.Kısacası isimlerin sıfata dönüşmüş halidir.Sıfatların her zaman bir ismi nitelediği gibi sıfat-fiiller de genellikle bir ismi niteler.

Tanı->tanıdık           (adam)                        kırıl->kırılası (eller)…

“-En, -Esİ, -mEz, -r, -dİk, -EcEk, -mİş” ekleriyle türetilirler

*Sıfat görevinde kullanılırlar. Niteleme sıfatı sayılırlar.

gelen araba, öpülesi el, dönülmez yol, koşar adım, tanıdık yüz, gelecek zaman, olmuş iş…

*Daha sonra isimleşebilirler. İsimleştikleri zaman cümlede isim gibi kullanılırlar.

Gelenler kimdi?                                 özne
Tanıdıklarımıza rastlayamadık.        Dolaylı tüml.

Sıfat-Fiil Türleri

Aldıkları eke göre çeşitlere ayrılırlar:

*Geçmiş zaman ortaçları :”-dİk ve -mİş” ekleriyle yapılır.
Nesne ve kavramların geçmişte ortaya çıkan niteliklerini bildirirler.

Koca şehirde bir tek tanıdık yok.
Aramadık yer bırakmadık.
Bugüne kadar görülmemiş bir haksızlık var ortada.
Pişmiş aşa su katmak.

*Gelecek zaman ortaçları:”-Esİ ve -EcEk ” ekleriyle yapılır.
Nesne ve kavramların gelecekte ortaya çıkacak olan niteliklerini bildirirler.

Kırılası eller hep zalimin yanında.
Memleketin o kadar çok görülesi güzellikleri var ki…
Daha yapılacak çok iş var.
Çözülemeyecek bir sorun yoktur.

*Geniş zaman ortaçları: “-En, -mEz, -or” ekleriyle türetilirler

Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç
Koşar adım eve gitti.
Hep bilinen şeylerden bahsetti durdu.
İşe erken başlayan erken verim alır.

Gelen adayların kaydını yapıyorlar.             (şimdi gelen)
Akan kanı durdurmalı önce                          (her zaman akan)
Kaçan mahkûmları yakalamışlar.                 (kaçmış olan)

Belirtme Ortaçları:”-dİk ve -EcEk” eklerinden sonra iyelik eki getirilerek yapılır.

Okuduğum son kitap
Okuyacağım ilk kitap
Yapacağımız işler
Yapılacakları belirledim.
Geleceği varsa göreceği de var.
Diktiğimiz fidanlar meyve vermeye başlamış.

Dikkat: Bu eklerden “-mEz, -or, -dİk, -EcEk, -mİş” ekleri fiil çekim eki olarak da kullanılmaktadır. Zaten fiil çekim eki olan bu ekler zamana bağlı olarak sonradan sıfat yapmışlardır.  Sıfat yaptıkları durumda artık çekim eki değildirler.

Bu konu uzun süre tartışılacak                      (çekimli fiil)
Uzun süre tartışılacak bir konu bulduk.       (ortaç)