Tiyatro Nedir? Tiyatro Türleri Nelerdir?

Tiyatro Nedir?

Sahneye en çok yakıştığını düşündüğüm bir sanat dalı tiyatro. Kavram ilk olarak komediyi çağrıştırsa da diğer türleri de var…

Sahne üzerinde ve bir seyirci topluluğu önünde, sanatçılar tarafından,hareketli olarak canlandırılacak nitelikte yazılmış olan yazılara tiyatro yapıtı ya da piyes denir.
Tiyatro eserleri müziksiz (trajedi, komedi, dram) ve müzikli (opera, operet, müzikal, bale, revü, skeç) olmak üzere iki grupta toplanır.

Tiyatro Türleri

Trajedi

Kişilere korku, heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek amacı güden en eski tiyatro çeşididir. Nazım halinde yazılması ve değişmez kaidelere bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır.
Trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır. Eski Yunan’da,çok oynanan bu eserler 3 ve ya 6 perdelik de olabilirdi. O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz, ancak sahnenin bir köşesinde bir koro yer alırdı. Bu korolar oyunda olayları sebep ve sonuçlarını anlatmakla görevliydiler. Genelde tiyatronun oyuncuları ise üst tabakadan seçilir ve alt tabakaya da oyunlarda rastlanmazdı.
Kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, eski Yunan’ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilmiştir. Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmaz. Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhi zayıflıklarını, ihtiraslarını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çarpıştırır.
Trajedilerde; olay,zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir. Trajedilerde iç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz. Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir. Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur. Buna “olay birliği” denir. Trajedi olayının bir günde (24 saat) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği”, tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayin yine orada bitmesine de “çevre(mekan) birligi” denir.

Trajedilerde parlak nutukları andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır. Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz. Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve hikmet dolu olmasına önem vermişlerdir
Trajedilerde kadere, ahlak, töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir. Trajedinin amacının, “insanı acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir.
Klasik trajedi üç birlik kuram’a dayalıdır. Aristoteles’e göre üç birlik kuram kusursuz bir trajedi de bulunması gerekir. Bu kuram uyulması gereken kurallar;
1- Zaman birliği (vaka’nın 24 saat içinde tamamlanması gerek)
2- Yer birliği (vaka’nın aynı mekan, yerde geçmesi gerek)
3- Vaka birliği (eserin bir tek ana vaka çevresinde gelişmesi gerek)
Shakspeare ve çağdaşlarının uymayı reddettiği oyunlarını farklı ülkelere ve yıllara yayan, sadece “olayda birlik” kuralına uymuşlar ve üç birlik kuralına karşılık “fikirde birlik” kuralını benimsemişlerdir.

Dram

Trajediyle komediyi bir araya getiren oyun çeşididir. Dram, düzyazı ve şiirsel halde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir. Üç birlik kuralını tamamen reddeder. İnsani temalardan çok toplumcu ve milli konuları işler. Konular da çok çeşitli olabilir. En kanlı ve çirkin, ya da gerçekçi olayları seyirciye göstermekten çekinmez.
Dram eserleri, gerçekleri göstermeyi amaçlamışlardır.

Opera
Bütün sözler,hareketlerin ve jestlerin müzikle bestelenmiş ve orkestra şefinin idaresine verilmiş dram ve trajedilerdir. Trajedilerde bir tek kelime müziksiz söylenmez. Opera; müzik, kilise ve paganizm (Eski Yunan Putperestliği)den çıkmıştır. Ağır bir hüzün havası vardır. Olaylar genelde acıklı ve duygusaldır. Çok gösterişli dekor ve giysiler (kostüm) içinde sunulur.

Pantomim
Düşünce ve duyguları müzik veya türlü eşyalar eşliğinde bazen dansla, bazen de gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan oyun, sözsüz oyun türüdür. Yüz mimikleri, el, kol ve beden hareketleri kullanılarak tema anlatılmaya çalışılır. Pantomim (mim), evrensel bir tiyatro dili sayılır.

Trajikomedi
Hem acı, hem gülünç olayların anlatıldığı tiyatrolardır. Olaylar gülünç ama olay kahramanları acınacak hâlde verilir.

Tuluat
Tiyatro türlerinden biri. Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdırlar; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söyleyerek, doğaçlama yaparlar. Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur. Perdeli orta oyunu da denir.

Komedi

Kişilerin,olay ve âdetlerin gülünç,eglendirici,yönlerini göstermek amaciyla ders vermeyi ve hoşça vakit geçirtmeyi hedef edinen tiyatro çeşididir.

Dalkavukluk (çıkar sağlamak için birine aşırı saygı gösteren kimse), korkaklık, cimrilik, dalgınlık, ukalalık gibi insanlar için birer kusur olan huy ve alışkanlıklar dev aynasında büyütülerek ve abartılarak seyirciyi güldürecek tarzda sahneye konulur. Bu kusurlar derece derece pek çok insanda bulunduğundan bir bakıma seyirciyi kendi kendine güldürmüş olur. Böylece seyirciye ince bir ders vermek istenir.

Komedilerde de konu, çevre, zaman birliği (üç birlik kuralı)benimsenmiştir. Konuları günlük hayattan alınan komedilerde kahramanlar rasgele kişilerdir. Çevre belli bir yerdir. Trajedilerin aksine kaba şakalar,kelime oyunları, kötüleyici imalar önemli yer tutmuştur. Molier’in komedileri üslup bakımından daha topludur.

Komedi çeşitleri: Her zaman ve her yerde rastlanan insan kusurlarını belli tiplerde göstererek gülünç eden komedilere “karakter komedi”, belli bir toplumu ve ya bütün insanlığı alarak bozuk ve aksak yanlarını hicveden komedilere “töre komedisi”, edebi hicvin sahneye uygulanmış şekline “yergi komedisi”, bir derinliği olmayan, sırf güldürmek için yazılan komedilere de “entrika komedisi” denir.
Melodram
Müzik eşliğinde duyguların yoğun biçimde verildiği bir dram türüdür. Genellikle entrikalar, komplolar ve kötü karakterin bulunduğu bir oyun sergilense de sonu mutlu bir galibiyet, zaferle biter. Karakterler ise tekrar tekrar sahne almış, bilinmiş asil kahraman, acı çeken kadın kahraman ve soğuk kanlı kötüdürler. Günümüzde bu tip tiyatro oyunlarını daha çok televizyon dizileri ve sinema filmlerinde izlemekteyiz.

Tiyatronun Önemi

Ülkemizde tiyatrolar; devlet tiyatroları, halk tiyatroları, bulvar tiyatroları, açık hava tiyatroları ve şehir tiyatroları gibi isimlerle anılır. Tiyatrolarda hayatın gerçekleri sahnelenir, insanlar düşünmeye sevk edilir, düşündürürken eğitir ve eğlendirir. Birlikte gülmeyi, birlikte ağlamayı, birlikte hareket etmeyi aşılar. Yaşama sevinci yaratır. Geçmişi, günümüzü, geleceği anlamamıza yardımcı olur. Tiyatro, insanlar arasından, halkın içinden doğmuş bir sanat olması nedeniyle insanlara çok sıcak gelen bir olaydır. Bu nedenle herkes sık sık tiyatrolara gitmeli, bu duyguları yaşamalı, tiyatroyu yaşantılarının bir parçası haline getirmelidir.