Adana’nın kültürel nesneleri nelerdir?

Sizden gelen soru:

* Adana’nın kültürel nesneleri nelerdir? *

Cevap:

Adana’nın Doğal ve Kültürel Zenginlikleri

• Kent Merkezindeki Bölge Arkeoloji Müzesini, Etnografya Müzesini, Atatürk Evini gezmeden,
• Merkezde Ulu Cami, Sabancı Merkez Cami, Bebekli Kilise, Taş köprü ve Tepebağ Eski Adana evlerini görmeden,
• Merkez dışındaki Anavarza, Şar ve Misis ören yerleri Akyatan ve Ağyatan Kuş Cennetlerini görmeden,
• Adana Kebabı yemeden, Şalgam suyu ve Aşlama (meyan kökünden yapılmaktadır) içmeden,
• Eski çarşıları gezmeden, Karatepe kilimlerinden almadan, Uzun yıllardan beri yapılan Altın Koza Festivalini izlemeden DÖNMEYİN

Adana Diyince;

Pamuk ( Beyaz altın ), Adana Kebabı, Çukurova, Anavarza Kalesi, Misis Antik Kenti, Tekir Yaylası, Yaşar Kemal, Şalgam… akla gelir.

Tarihi Eserler ve Turistik Yerleri

Adana ili tarihi ve tabii güzelliklerle doludur.

Kaleler: Adana’da çok sayıda tarihi kale vardır. Ceyhan’dan, Tarsus’a kadar 40-50 dağ kalesi olup bunlardan meşhur olanları şunlardır:

Adana Kalesi: Abbasi Sultanı Halife Harun Reşid tarafından, eskiden kalan kale yıkıntıları üzerine 781’de yaptırılmıştır. 1836’da Adana’yı işgal eden Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından yıktırıldığı için bugün temellerinin bir bölümü kalmıştır.

Evliya Çelebi seyahatnamesinde; “Dört köşeli çevresi dört yüz adımdır. Yedi kulesi, iki kapısı vardır” der. İlk devirde yapılan kalenin bir duvarı nehire dayanmış olup, diğer üç kenarı hendeklerle çevrilidir ve 7 burcu vardır.

(Kestanbol) Ayas Kalesi: Ceyhan’ın 30 km uzağındadır. Yumurtalık ismiyle anılır. Kale ortaçağda yapılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman Han 1536’da tamir ettirmiş ve “Sahil Kulesi” ismi verilen bir kule ilave ettirmiştir.

Yılanlı Kale: Ceyhan’a 6 km uzaklıktadır. Halk arasında ismi (Şahmeran)’dır. Misis’e yakındır. Ortaçağda Haçlı seferleri esnasında kurulmuştur. Taş yapı ve 9 kuleli olup, tepe üzerindedir.

Anavarza Kalesi: Kozan’ın 22 km kuzeydoğusundadır. M.Ö. 9. asırda Asurlular tarafından yapılmıştır. 795 senesinde Abbasilerin eline geçmiştir. Sonra Ramazanoğulları’nın eline geçmiştir. On dördüncü asırda kullanılmaz olmuştur. Roma ve Bizans devrinde tamir edilmiştir. Justiniaus tamir ettirmiştir. Kozan ilçesinin Dilekkaya (Anabarza) köyü yakınındadır.

Toprak Kale: Toprak bir tepe üzerindedir. Osmaniye’nin 8 km batısında bulunan kale, Adana’nın doğusundadır. Çukurova’yı güneyden gelecek saldırılara karşı korumak için yapılmıştır. M.Ö. 3. asırda yapılmış olup Romalılar, Abbasiler, Selçuklular, Ramazanoğulları ve Osmanlılarca tamir edilmiştir. Duvarları ayaktadır.

Kozan Kalesi: Kozandadır. Asurlular tarafından yapılmıştır. 44 kulesi vardır. Çevresi yaklaşık 6 km’dir. Defalarca tamir görmüştür. Kısmen ayaktadır.

Cem Kalesi: Ortaçağdan kalmadır. Cem kale ismi sonradan verilmiştir. Roma çağı kalıntıları vardır. Kadirli yakınındadır.

Kurtlar Kalesi: Adana’nın doğusundadır. Ortaçağda yapılmıştır. Birçok kere tamir edilmiştir. Bahçe ilçesindedir. Bazı duvarları durmaktadır.

Sirkeli: Ceyhan yakınlarında Hitit Höyüğüdür. Kazılarda M.Ö. on ikinci asra ait eserler bulunmuştur.

Sis Kale: Ceyhan civarındadır. Ortaçağa aiddir. Geçen asır tamir gördüğü halde harabe halindedir.

Milvan Kale: Adana’ya 48 km uzaklıktadır. Karaisalı yakınlarındadır. Ortaçağda yapılmıştır. Halen yıkıntı halindedir.

Annaşa, Haruniye, Hemite, Bucak, Dumlu, Feke, Cardak, Kum, Savranda, Semen kaleleri ile Toprakkale, Adana’daki diğer kalelerdir.

Hasan Ağa (Kethuda) Camii: Eski caminin hemen arkasındadır. Planı, Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. 1558’de Ramazanoğlu Piri Paşa zamanında Ramazanoğlu Halil Beyin kölesi Abdullah oğlu Hasan Kethüda ile azadlı köle Atike tarafından yaptırılmıştır (1501-1703). Klasik devir Osmanlı cami mimarisinin Adana’daki tek örneğidir. İnşası 25 sene süren camiin güney duvarında, 1671’de Çukurova’ya gelen Evliya Çelebi’nin imzası vardır.

Akça Mescid: Adana il merkezinin en eski binası ve Adana’da bulunan en eski Türk eseridir. 1409 senesinde Ağaca Bey isimli bir Türkmen ağası tarafından yaptırılmıştır. Tipik bir Selçuk mimari karakterini aksettiren kapısının, taş oyma motiflerinin ve cami içindeki minberinin büyük sanat değeri vardır. Minaresinin süsleri dikkat çekecek güzelliktedir.

Eski (Yağ) Cami ve Medresesi: Adana merkezinde ve çarşı içindedir. “Yağ Camii” ismi ile de anılır. Ramazanoğulları devrinde yaptırılmış olan bu cami Osmanlı devrinde esaslı bir bakım görmüştür. 1558’de Piri Paşa, caminin yanına bir de medrese ilave ettirmiştir. Sarı renkli taştan (küfeki) yapılmış giriş kapısı, on dört-on beşinci asrın bir san’at şaheseridir. İnşaatına 1501’de başlanmıştır. Bu cami yapılmadan önce aynı yerde kilise vardı.

Ulu Cami ve Medresesi: Ramazanoğulları tarafından yapılan en büyük ve meşhur bir camidir. Hala dimdik ayaktadır. Osmanlı devrinde tamirat görmüştür. İnşaatına 1513’de başlanmış ve inşaat 1541’de Piri Mehmed Paşa tarafından bitirilmiştir. Selçuklu, Memluk ve Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşır.

Stalaktikli ve arabesk süsleme çift bordürle bezenmiştir. Bütün kemerlerinde, doğu avlu kapısının iç ve dış cephesinin yapımında siyah-beyaz mermerler kullanılmıştır. Mihrabı mermerdendir. Üst bölümlerinde bulunan yarım daire içinde on altı ve on yedinci asır çinileri dikkati çeker. Beyaz zemin üzerinde lacivert, kırmızı firuze renklerle stilize nar ve erik çiçekleri, hançer yaprakları ile süslü motiflerin sanat değeri yüksektir.

Alemdar Mescidi: 1748’de Alemdar Kul Mustafa Hasan Ağa yaptırmıştır.

Mestanzade Camii: 1682’de Mestanzade Hacı Mahmud Ağa yaptırmıştır.

Cuma Fakih Camii: 1541’de Cuma Fakih isimli bir zat yaptırmıştır.

Ali Dede Mescidi: 1704’de Ali Dede isimli bir şahıs adına Rakka valisi Mehmed Paşa yaptırmıştır.

Ceyhan-Ulu Camii: 1868’de Nogay Abdülkadir Ağa tarafından yaptırılmıştır.

Ceyhan Kurt Kulağı Camii: Ceyhan’a 12 km uzaklıkta 1601’de Haydar Ağa tarafından yaptırılmıştır. 1659’da Mimar Mehmed Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.

Yeni Cami: Adana’dadır. 1724’de yapılmış, tek minareli ve Osmanlı mimari özelliğini taşır.

Küçük Mescid: Ramazanoğullarından Halil Bey tarafından 1482’de yaptırılmıştır. Bir ara depo olarak kullanılmıştır.

Yeşil Mescid: Gencizade Hacı Mahmud tarafından 1741’de yaptırılmıştır. Kubbesini örten yeşil kiremitleri nedeniyle bu adla anılmaktadır.

Kozan Hoşkadem Camii: Kadirli’dedir. 1448’de Mısırlı Türk-Memluk beylerinden Emir Abdullah Hoşkadem tarafından yaptırılmıştır.

Diğer camiler: Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nde, Adana’da irili ufaklı 70 cami ve mescidin bulunduğunu yazmaktadır. Kemeraltı Camii ve Tahtalı Camii, Kadirli Hamidiye Camii, Bahçe Agimbey Camii bunlardandır.

Türbeler: Adana’da yer alan türbelerden bazıları şunlardır:

Ramazanoğlu Türbesi: Ulu Caminin bitişiğindedir. 1541’de Piri Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Oyma taş işçiliği ile süslüdür. Türbenin içi on altıncı yüzyıl çinileriyle kaplıdır. Türbede, Ramazanoğlu Halil Bey ile torunları Mustafa Bey ve Mehmed Şah yatmaktadır.

Şehid Duran Mezarı: Adana’nın kurtuluşunda Fransızlar’a karşı ilk verilen şehidin bulunduğu mezardır. Sed boyundadır.

Ağcabey Kümbeti: Bahçe ilçesindedir. Ağca Bey’in oğlu Mehmed Ağa’nın türbesidir. Annesi tarafından 1856’da yaptırılmıştır. Kesme taştan, kare biçiminde ve tek kubbeli olarak inşa edilmiştir.

Hanlar ve çarşılar; Gön Hanı: 1530’da Ramazanoğlu Piri Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Üç yüz altmış dükkanlı ve bedestenlidir. Hanın tamamı yıkılmıştır. Geriye sadece giriş kapısı kalmıştır. Eski kapı 1960’ta restore edilmiştir.

Tuz Hanı: Ulu Cami mahallesindedir. Kitabesinden 1497’de Ramazanoğlu Halil Bey’in yaptırdığı anlaşılmaktadır. Han düzgün taşlarla örülmüştür. Çeşitli zamanlarda tamir gören hanın bir bölümü yıkıktır. Batı köşesinde küçük bir mescid vardır.

Havraniye (Misis) Kervansarayı: Ceyhan ilçesine bağlı Havraniye köyündedir. Selçuklulardan kalma eski bir kervansarayın yerine Sultan Dördüncü Mehmed’in emri ile sadrazam Köprülü Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde sadece giriş kapısı kalmıştır.

Kurt Kulağı Kervansarayı: Ceyhan ilçesinin Kurtkulağı köyü yakınında eski Halep kervanyolu üzerindedir. 1659’da Hüseyin Paşa tarafından Mimar Mehmed Ağaya yaptırılmıştır. Günümüze kadar sağlam olarak gelmiştir.

Soluhan Kervansarayı: Kozan ile Feke ilçeleri arasında eski Kozan-Kayseri kervanyolu üzerindedir. Selçuklu-Osmanlı mimari tarzı özelliklerini taşıyan bir handır.
Hamamlar, Çarşı Hamamı: Adana hamamlarının en eski ve en büyüğüdür. 1529’da Ramazanoğullarından Piri Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Çeşitli zamanlarda tamir gören hamam, 1945’de restore edilmiştir.

Irmak (Yalı) Hamamı: Eski Roma hamamı üzerine Ramazanoğullarından Halil Bey, 1494’te yaptırmıştır. Seyhan Nehri kıyısında olup, suyunu buradan alır.

Mestan Hamamı: 1682’de Ramazanoğullarından Mestanzade Hacı Mahmud Ağa tarafından Mestanzade Camii’nin bir vakfı olarak yaptırılmıştır.

Yeni Hamam: 1720’de Musahalıoğlu Mustafa Bey tarafından yaptırılmıştır. Diğer hamamlara benzemektedir.

Adana halk kültürü

Adana yöresi, Kürt, Türk ve Arap ve kültürlerinin harmanlanmasından oluşmuş çok karmaşık bir kültüre sahiptir.

Adana geleneksel giyimi

Adana’nın yöresel kıyafeti şalvardır. “Adana Şalvarı” olarak da bilinir. Ayrıca bele kuşak da bağlanır. Erkekler “burma bıyık” bırakır. Kasket, göğüs açık beyaz gömlek, siyah yelek, siyah “Adana Şalvarı”, beyaz çorap ve yumurta topuklu ve sivri burunlu kösele ayakkabı yörede oldukça tercih edilen, prototip bir giyim biçimidir.

Geleneksel yiyecek ve içecekleri

Yöredeki yemeklerin en önemli yanı un, bulgur, et, sebze ve çeşitli baharatların çok kullanılmasıdır. Yemeklerin yanında bol yeşillik ve salatalar tüketilmektedir. Özellikle etli yemekler sebze ile birleştirilerek pişirilirler.

• Adana kebabı
• Çiğ Köfte
• Şehmişe
• Fellah Köftesi
• Fattuş
• Bici bici
• Şırdan
• Kelle paça
• İşkembe
• Hamis
• Mahluta
• Aşlama
• Şalgam suyu
• Karakuş
• Karsambaç

Geleneksel el sanatları

Yörede el sanatları kent merkezinde ve kırsalda olmak üzere hala devam etmektedir.
Yörede yapılan el sanatları aşağıdaki gibidir;

• Halı
• Kilim
• Çul
• Çuval
• Heybe
• Seren

Adana türküleri

• Adanalı
• Adanalı Kız
• Adana Yollarında
• Adana Köprübaşı
• Ahu Gözlüm Tut Elimden
• Ah Neyleyim Gönül
• Ak Keklik Meste Gider
• Ala Geyik Gibi Boyun Sallarsın
• Arabayı Yörüttüler
• Arkadaşım Gurbet Elde Vuruldu
• Aşk Yoluna Canı Feda Kılanlar
• Atların Yiğidi Kulağın Diker
• Baba Gızın Çok Muyudur
• Birin Sevdim Gaşı Gara
• Bodu Bodu Anan Neden Öldü
• Bozgedik Destanı
• Bu Dünyayı Baştan Başa
• Bülbül Ne Yatarsın Çukurova’da
• Cin Yusufun Türküsü
• Çıkıp Gurbet Ele Başa Dolaşma
• Çıngıraklı Yılan
• Deniz Kenarına Enmeyeyidin
• Deniz Kenarında Yerler Hurmayı
• Dere Kenarından Geçtim
• Dost Eli
• Ekinler Biter Oldu
• Ela Gözlü Nazlı Yari
• Elinde Gümüş Orak
• Et Aldım Direminen
• Evlerinin Önü
• Felek Vurgunu
• Gadir Mevlam
• Galadan Eniyordum
• Gaşın Gara Gözün Gara
• Geçit Ver Dağlar
• Gayfe Oldum Tavalarda Gavruldum
• Gide Gide Bir Söğüde
• Gitme Turnam
• Görem Dedim
• Gelinim
• Güzeller Güzeli Nur Tanesin Sen
• Haydi Çiftetelliye
• Hasan Dağı
• İbrişim Örmüyorlar(Altın yüzük,kol bilezik)
• Kalenin Üstü Direk
• Kozan Dağı
• Lale Sümbül Bağına
• Lazım Değil
• Oy Dağlar
• Sana Gelmek İstiyorum
• Sevgili Yarim
• Seyyah Oldum Gezdim
• Sora Sora
• Soranlara Ne Deyim
• Su Gelir Kütüğünden
• Sus Be Ağlama Gözüm
• Şu Kışlanın Kapısına(Şu ayrılık olmasaydı)
• Varıp Neylemeli Sılaya Gayrı
• Yandı Çukurova Yandı
• Yar Aşkına Yar Aşkına
• Yenice Yolları

Adana ozanları

• Dadaloğlu
• Aşık Yusuf
• İlbeylioğlu
• Deli Boran
• Ayaslı Ali
• Selahattin Sarıkaya
• Nurettin Dadaloğlu
• Kul Halil
• Devran Baba
• Kaplan Tarsuslu
• Koca Mehmet
• Aşık Ömer
• Aşık Ferrahi
• Aşık Hüseyin
• Aşık İmami
• Abdullah Karakuş
• Aşık Kul Mustafa
• Halil Atılgan
• Hakkı Sapmaz
• Yusuf Kahraman
• Ekrem Çelebi
• Avşar Oymağından Hasibe Hatun
• Fatma Aktaş
• Huriye Koç
• Sinem Kız
• Nazlı Gelin
• Necla Babacan

Adana halk oyunları

• Arap Halayı
• Dipçik
• Eşbulma
• Horasan mengisi
• Karaçor
• Sinsin
• Oymak halayı-Acem halayı
• Telefon- Çift toplu-Karma
• Üç ayak
• Alay oyunu