Türkiye’deki Ova,Plato,Akarsu,Ada ve Yarımadalar Hangileridir

Türkiye’nin Yeryüzü Şekilleri

Türkiye yeryüzü şekilleri bakımından değerlendirecek olursak ilk göze çarpan özelliğinin yükseltisinin fazla olduğunu söyleyebiliriz.Buna bağlı olarak yükseltinin batıdan doğuya doğru artar.Özellikle İç Anadoluda geniş düzlüklere rastlanır.Ovaların yükseltileri bile fazladır.Dağlar doğu batı yönünde denize paralel uzanır.Ancak Ege Bölgesi’ndeki dağlar doğu batı yönünde denize dik bir şekilde uzanırlar.

Plato:

Çevresine göre alçakta kalmış akarsular tarafından derin parçalanmış yüksek düzlüklere denir.

Ova:

Coğrafyada deniz seviyesine göre farklı yükseltilere sahip olan düzlüklerdir. Yerleşime, ulaşıma,hayvancılık ve tarıma uygun yerlerdir.

Akarsu:

Karadaki suların çeşitli sebeplerle bir yatakta toplanım akması sonucu oluşan yeryüzü şekilleridir. Sürekli ya da en az bir mevsim boyunca akarlar. Yeryüzünde ya da yeraltında akarlar, sularını göle ya da denize ulaştırılar.

Ada:

Bir göl, deniz ya da akarsuların ortasında olan kısaca tabir edersek eğer dört tarafı su ile çevrili olan yüksek  kara parçalarına denir.

Yarımada:

Karaya bağlı olmak şartıyla üç tarafı su ile çevrili olan kara parcasına denir.Anadolu büyük bir yarımadadır.

Türkiye’de Bulunan Akarsular

Karadeniz’e Dökülen akarsularımız:

• Çoruh: Üç ana koldan doğar. Çoruh, Oltu, Tortum çayları. Bunlar Yusufeli’nde birleşerek Gürcistan’dan denize dökülür. Vadi derin olduğu için Rafting sporları yapılır.

• Harşit: Trabzon ve Gümüşhane dağlarından doğar.

• Yeşilırmak: üç ana koldan doğar. Kelkit; Erzincan dağlarından doğar. Erbaa,Niksar ovasına gelir, Burada Sivas’tan diğer Yeşilırmak ile birleşir. Çarşamba’dan Denize dökülür.

• Kızılırmak: İç ve Doğu Anadolu’dan kaynağını alır. En uzun kolu Sivas’tan doğar. İç Anadolu’da iç bükey bir yay çizer. Devrez Çayı ve Gökırmak ile birleşir. Daha sonra Bafra’dan denize dökülür.

• Bartın çayı: Küre dağlarından doğar. Taşımacılık yapılır.

• Yenice: Üç ana koldan oluşur. Aras suyu ve Ulusu ile Bolu’dan geçer Büyüksu ile birleşir. Devrek’ten denize dökülür.

• Sakarya: Porsck Çayı ile Kısmir Çayı birleşerek Sakarya’yı oluşturur. Daha sonra Pamuk ovada Göksu ile birleşir ve Adapazarı’na ulaşır.

Marmara Deniz’ine Dökülen Akarsularımız :

• Susurluk: İç Batı Anadolu’da Şaphane Dağlarında doğar. Nilüfer çayıyla birleşerek Marmara’ya dökülür. Ayrıca : Gönen ve Karabaş çayları vardır.

Ege Denizine Dökülen Akarsularımız:

• Meriç: Türkiye-Yunanistan sınırını oluşturur. Bulgaristan’da Rodop dağlarından doğar.Ege denizine dökülür.

• Bakırçay: aynı adı taşıyan graben boyunca akar.

• Gediz: Kütahya’daki  Murat dağından doğar. İzmir körfezinin kuzeybatısından dökülür. Alaşehir ve Kumçayı ile birleşir.

• K.Menderes: Bozdağlardan doğar. Kuşadası körfezinden denize dökülür.

• B.Menderes: Kaynağını İçbatı Anadolu dağlarından alır .

Akdenize dökülen Akarsularımız :

• Aksu: Eğridir Gölü ve Davras dağlarından kaynağını alır, Antalya’dan denize dökülür.

• Manavgat: Karstik kaynaklarla beslenir. Kanyon vadileri içerisinde akar. Manavgat’tan denize  dökülür.

• Göksu: Taşeli platosundan iki kol halinde doğar. Kanyon vadilerden akar. Ermenek çayı ile birleşerek Akdeniz’e dökülür.

• Seyhan: Aladağ ve Bolkar dağlarından doğar. Çakıtçayı ve Tahtalı dağlarından doğan Göksu ile birleşir.

• Ceyhan: Elbistan havzasını çevreleyen dağlardan kaynağını alan Ceyhan, Maraş’taki Aksu çayı ile birleşir. Çukurova’ya ulaşır ve İskenderun körfezinden denize dökülür.

Basra körfezine dökülen Akarsularımız :

• Fırat:Erzurum dağlarından doğar, Karasu ile Karasu ve Aras Dağlarından doğan Murat kollarından oluşur.bu iki kol Keban barajına dökülür ve Barajdan çıktıktan sonra Fırat adını alır. Daha sonra Suriye ve Irak’tan geçerek Dicle ile birleşir. Şat-ül Arap adı altında dökülür.

• Dicle: Bitlis Dağlarının güney yamaçlarından doğar. Türkiye-Suriye sınırını oluşturur ve Irak topraklarına girer. Fırat’la birleşir ve Basra Körfezine dökülür. En önemli kolu Yüksekova’dan kaynağını alan Zapsuyu’dur.

Hazar Denizine Dökülen Akarsularımız :

• Kura: Yalnızçam ve Allahûekber dağlarından doğar. Ardahan’ı geçtikten sonra Gürcistan’a girer, Aras ile birleşerek Hazar’a dökülür.

• Aras: Palandöken ve Kargapazarı dağlarından doğar. Iğdır ovasında, Çıldır Gölünden kaynağını alan Arpaçay ile birleşir ve ülkemizi terk ederek Kura ile birleşir.

Akarsu Havzaları

İç Anadolu Kapalı Havzaları:

• Afyon, Akarcay havzası: Güneyde sultan dağları, Kuzeyde Emir dağları, kütlesi arasında çökme sonucu oluşmuş içinde Karamuk, Akşehir ve Eber göllerinin (bilgi yelpazesi.net) bulunduğu havzadır. Eber gölünün suları Akşehir’e dökülür. Akşehir’in suyu tuzlu, Eber’in suyu tatlıdır. Karamuk gölünün suları, bir düden vasıtasıyla Eğirdir gölüne dökülür.

• Konya kapalı Havzası: Güneyde Toros dağları, kuzeyde Obruk platosu ile çevrilidir. Bu havzada Beyşehir gölünden gelen Çarşamba suyu dökülür. Bu havzaya dökülen akarsular, tuzlu bataklıkları besler.

• Tuzgölü havzası: Tuzgölü çevresi, çökme sunucu oluşmuştur. Havzanın çevresindeki yüksek sahalardan gelen kısa boylu akarsular. Tuz gölüne dökülür.

Göller Yöresi Kapalı Havzaları:

• Burdur gölü havzası: Çevreden gelen bir çok geçici akarsu ile, Tefenni ovasından gelen Eren çayı dökülür.

• Acıgöl Havzası:Doğudaki Söğüt dağlarından kaynağını alan geçici akarsular dökülür.

• Göller yöresinde ayrıca Salda, Yarışlı, Burak ve Kestel gölleri kapalı havza özelliği taşır.

Van kapalı havzası:

• Van gölünün güneyinde Bitlis, kuzeyinde ise volkanik dağlar uzanır. Van gölü, Nemrut dağından çıkan lavlar sonucu oluşmuştur. Van gölünün suyu sodalıdır.

Türkiye’de Bulunan Platolar

Plato: Akarsularla derince parçalanmış hafif engebeli, çoğunlukla geniş saha kapsayan yüzey şekline plato denir.İç anadolu bölgesinde platolar geniş yer kaplar bunun sebebi eskiden iç anadolu bölgesinde bulunan tethis denizinin düz tabanının 3. jeolojik zamanın sonu 4. jeolojik zamanın başında  epirojenik olarak yükselmesidir.Bu yükselmeler sonucu iç anadolu bölgesinde ortalama 1000m yükseltide düzlükler oluşmuş oluşan bu düzlükler akarsular tarafından yarılarak platolar oluşmuştur.

İç Anadolu Bölgesinde Bulunan Platolar :

• Tuz gölü ve Konya ovası arasında OBRUK

• Tuz gölünün batısında CİHANBEYLİ

• Tuz gölünün kuzeybatısında HAYMANA

• Eskişehir ve Afyon arasında YAZILIKAYA

• Kızılırmak yayında BOZOK(Kızılırmak)

Yukarı Kızılırmak bölümünde Yozgat-Akdağmadeni arsında yükseklikleri 1000-1500 m arasında, tortul tabakalar arasında platolar bulunur.

Doğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Platolar :

• Doğu Anadolu Bölgesinde bazalt lavları üzerinde 1500-2000 m arasında Erzurum-Kars ve Ardahan Platoları vardır. Ayrıca 2000-2500 m aralığında Alahuekber ve Yalnızçam dağları üzerinde platolar bulunur.

Ege Bölgesinde Bulunan Platolar

• İç Batı Anadolu eşiğinde özellikle Uşak dağları üzerindeki platolar.

Akdeniz Bölgesinde Bulunan Platolar

• Orta Toroslarda Taşeli nüfus çok seyrek

Karadeniz Bölgesinde Bulunan Platolar

• Orta Karadeniz’de Canik-Giresun Dağ. üzerinde ayrıca Fatsa-Şebinkarasihar arasında Perşembe yaylası.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Platolar

• Gaziantep ve Şanlıurfa platoları.

• Ülkemizdeki platolar, ya yatay tabakalı yapılar üzerinde ve lavların yayıldığı alanlarda yada aşınma sonucu düzleşmiş değişik araziler üzerinde bulunur. Platolardaki tarımsal faaliyetleri, iklim koşulları ve yükseklik durumu belirler.

Türkiye’de Bulunan Ovalar

Ova: Vadilerle parçalanmamış çevrelerine göre alçakta olan geniş düzlüklere ova denir. Ülkemizde ovalar iki gruba ayrılır. Kıyılarda delta ovaları ve iç kesimlerdeki ovalar.

KIYI OVALARI: Kıyı ovaların oluşmasında akarsuların taşıdığı alüvyonların miktarı, kıyılardaki akıntı ve dalga faaliyetleri ve kıyıların derinliği etkili olmuştur.

• Bafra Ovası: Kızılırmak oluşturmuştur. Çok verimli bir ovadır. Deltada kıyı gölleri bulunur. En büyüğü Balık gölüdür.

• Çarşamba Ovası: Yeşilırmak’ın taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştur.

• Sakarya Ovası: Delta ovasında ziyade bir taban seviyesi ovası özelliği taşır.

• Meriç Deltası: Küçük bir oluk içende oluşmuş olup Meriç nehrinin getirdiği alüvyonlarla meydana gelmiştir.

• Gediz Ovası: Gediz nehri oluşturmuştur. İzmir Körfezi’nin dolma tehlikesi durumunda nehrin yatağı değiştirilmiştir.

• Küçük Menderes Ovası: Faylanma sonucu çöken sahalara zamanla alüvyonların dolmasıyla oluşmuştur.

• Büyük Menderes Ovası: Büyük Menderes ırmağının getirdiği alüvyonla oluşmuştur. Ovada Çamiçi gölü yer almaktadır.

• Çukurova: Seyhan ve Ceyhan nehri oluşturmuştur. Türkiye’nin en büyük delta ovasıdır.

İÇ BÖLGELERDEKİ OVALAR: iç bölgelerdeki ovalarımızın büyük bir bölümü, tektonik çanaklar içinde göl ve akarsu depolarının birikmesi sonucu meydana gelmiştir. İç bölgelerde yer alan ovalar, fay kuşaklarındaki çöküntü sahaları boyunca görülür.

Doğu Anadolu Fay Kuşağındaki Ovalar:

• Muş ovası: karasu ve Murat nehirleri, menderesler çizerek akarlar

• Bingöl ovası, Murat nehri tarafından oluşturulmuştur.

• Elazığ ve Uluova: Bu ovalar bir yerleşme ve tarım alanıdır.

• Antakya-K.Maraş Ovası: Nur Dağı doğusunda bir graben içinde yer alır.

• Amik ovası: Asi nehrinin oluşturduğu bir çöküntü ovasıdır.

Kuzeydoğu Anadolu’daki Ovalar:

• Göle ovası: Daha çok çayır ve bataklıklar yaygındır.

• Ardahan ovası: Ovayı, Kura nehri sular.

• Erzurum ovası: Türkiye’nin en yüksek ovalarından biridir (2000m)

• Pasinler-Horasan Ovası: Aras nehrinin oluşturduğu bir ovadır.

• Iğdır ovası: Etrafı dağlarla çevrilidir. Yüksekliği azdır. Sebze meyve ve yetiştirilir.

Kuzey Anadolu Fay Kuşağındaki Ovaları

Bu kuşak üzerinde doğu da Erzincan ile batıda İzmit Körfezi arasında  Suşehri, Erbaa, Niksar, Taşova, Ladik Merzifon, Suluova ,Tosya, Kargı, Kurşunlu, Çerkeş, Vezirköprü, Taşköprü, Bolu, Düzce, Adapazarı ve Sapanca olukları bulunur.

• İç Anadolu ovaları: İç Anadolu’da eski bir göl tabanı durumunda bulunan ve Türkiye’nin en büyük ovası olan Konya Ovası önemli yer kaplar.

• Akşehir-Eber Ovası: Kuzeyde Emirdağları ile güneyde Sultan Dağları arasında bitişik halde bulunur. Bu ovalar üzerinde aynı zamanda göllerde bulunur. Ayrıca, Kayseri ve Develi ovaları ,Aksaray ovası, Ankara’da Akıncı ovası ve Çubuk ovası ve Eskişehir ovası bulunur.

Güney Doğu Anadolu Ovaları:

Türkiye’nin en büyük ovalarından biri olan ve Urfa’nın Suriye sınırında Altınbaşak, (Ceylanpınar) ovası bulunur. Ayrıca burada G.A.P kapsamında bulunan ovalar (Suruç, B. Antep, Klis) geniş yer kaplar.

Batı Anadolu Ovaları:

Denizden başlayarak 200 m yüksekliği kadar ulaşan ve kuzeyden güneye sıralanan Bakırçay, Gediz, K. ve B. Menderes ovaları bulunur. Ayrıca iç kısımlarda Bornova, Simav, Sandıklı, Afyon, Bursa,İnegöl,Karacabey,ve Balıkesir, ovaları yer alır.

Türkiye’de Bulunan Adalar

• Kekova
• Üç Adalar
• Alibey Adası
• Avşa, Marmara
• Ayvalık Adaları
• Ekinlik Adası
• Koyun Adası
• Maden Adası
• Paşalimanı Adası
• Marmara Adası
• Giresun Adası
• Can Ada
• Mada Adası
• Gemiler Adası, Muğla
• Karaada, Muğla
• Kardak
• Kocaada, Muğla
• Küçükada, Muğla
• Küçükkiremit Adası, Muğla
• Küçüktavşan Adası, Muğla
• Salih Adası

• Sedir Adası
• Yediadalar, Muğla
• Çatalada
• Marmara Adaları
• Büyük Ada, Karaburun
• Garip Adası
• Karantina Adası, İzmir
• Uzuada-Yassıca ada
• Bahariye Adaları
• Fenerbahçe Adası
• Galatasaray Adası
• Kumbaros
• Kız Kulesi
• Tavşan Adası
• Öreke Kayalıkları

• Bozcaada, Çanakkale
• Gökçeada, Çanakkale
• Adır Adası

• Akdamar Adası
• Kuş Adası
• Çarpanak Adası
• İncirburnu

Türkiyede Bulunan Yarımadalar

• Biga Yarımadası
• Datça Yarımadası
• Kapıdağ Yarımadası
• Teke Yarımadası
• Yalancı Yason
• Yason burnu