İnsanlar Niçin Öksürür?

Sizden Gelen Soru:

İnsanlar niçin öksürür?

Cevap:

Öksürük Türleri

Öksürük solunum yolu hastalıklarında sıkça rastlanan belirtilerden biridir.Solunum yollarına giren yabancı maddeleri ya da içeride oluşan bronş salgısı,  kan,  balgam gibi patolojik maddeleri dışarıya atmak için bir refleks biçiminde ortaya çıkar.  Şiddetli bir soluk vermeyle birlikte gırtlağın kapanmasını sağlayan ses tellerinin kasılmasıyla oluşur.  Göğüs kaslarının bu sıradaki ani kasılmasına karın kasları da eşlik eder. Soluk borusunun içindeki basıncın yükselmesi gırtlağı açılmaya zorlar ve zorlanan gırtlaktaki ses tellerinin titreşimi tipik öksürük sesinin çıkmasına yol açar.  Öksürük solunum yollarının herhangi bir bölümünün uyarılmasıyla gelişen bir refleks değildir.

Ayrıca bakınız: Uzun Öksürüğe Dikkat!

Örneğin,  akciğer hava keseciklerinin  duvarı uyarıldığında insan öksürmez.  Öksürük öncelikle gırtlak,  soluk borusu ve bronşların bir bölümünden kaynaklanır.

Zatürree gibi bir akciğer hastalığında balgam bronşlara ulaşmadıkça öksürük görülmez.  Akciğer zarı hastalıklarında, örneğin plöre-zideyse inatçı bir öksürük vardır.  Öksürük,  solunum yollarında gerçek bir hastalık olmadan da histeri ve ruhsal gerginliğe bağlı olarak baş gösterebilir.

Kuru öksürük:

Öksürük sesi yalnızca ses tellerinin titreşimiyle oluşur.  Hasta balgam çıkarmaz.  Bu tip öksürük genellikle şu durumlarda görülür:

a) Balgam oluşturmayan -gırtlak,  soluk borusu ve bronş iltihaplarında;

b) Plörezi gibi akciğer zan hastalıklarında.
Veremin başlangıç döneminde görülen kesik öksürük de bir tür kuru öksürüktür.

Balgamlı öksürük:

Ses tellerinin gerilmesiyle ortaya çıkan sese balgam parçacıklarının solunum yolları boyunca hareketiyle oluşan sesler de eklenir.  Değişik miktarlarda da olsa balgam her zaman vardır,  ama hastanın küçük çocuk,  yaşlı vb. olması gibi durumlarda öksürükle dışarı çıkarılamaz,  yutularak mideye gider.  Öksürüğün kuru ve balgamlı olmak üzere başlıca iki tipi vardır.  Ama öksürük bunlardan farklı olarakta ortaya çıkabilir.

Nöbet halinde öksürük:

Derin ve gürültülü bir soluk almayla kesilen,  arka arkaya şiddetli öksürüklerden oîuşur.  Tipik olarak boğmacada görülür,  ama bronş mukozasının zedelendiği durumlarda ya da solunum yollarına yabancı cisimler kaçtığında da ortaya çıkabilir.

Havlar gibi öksürük:

Kuru ve hastanın sesi kısıktır.  Larenjit,  difteri vb. hastalıklara bağlı ses telleri iltihabında,  özellikle de küçük çocuklarda akut gırtlak-soluk borusu-bronş iltihabında görülür.

İki tonlu öksürük: 

Farklı tonlarda iki sesin birleşmesiyle ortaya çıkar.  Seslerin biri gırtlakta ses telleri düzeyinde,  öbürü daha aşağıda, soluk borusu ve bronşlarda oluşur.

Kuru, kısık öksürük: 

Yüksek sesli bir öksürük değildir,  ama çok rahatsızlık verir.  Gırtlakta tümör ya da verem gibi ses tellerinin ağır lezyonlarmda görülür.  Daha önce de açıklandığı gibi öksürüğün kuru ve balgamlıolmak üzere başlıca iki tipi vardır.  Ama öksürük bunlardan başka bazı özel biçimlerde de ortaya çıkabilir.

Öksürük Nedenleri

Öksürük deyince birçoğumuzun aklına soğukalgınlığı gelir Oysa ciğerlerden gelen, soluksuz bırakan, kuru, dolu, hırıltılı gibi pek çok çeşidini sayabileceğimiz öksürük, zatürreden astıma birçok ciddi mikrobik, bakteriyel ve alerjik hastalığın habercisi olabilir Özellikle çocuklarımızda, içinde bulunduğumuz aylarda sık sık duyduğumuz öksürüğün sesine kulak vermek ve durumun ciddiyetini önceden tespit edip doktorumuza erken başvurmamız faydalı olabilir İstanbul’da görev yapan Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı Uzmanı Dr Şule Yazgan, öksürüğü, hava yollarını kirden arındırmak için vücudun gösterdiği bir refleks, bir savunma mekanizması olarak tanımlıyor ve ekliyor: “Bu bir hastalık değil, bir belirtidir Burunla ilgili hafif veya akciğerle ilgili ağır bir probleme işaret edebilir Üstelik sadece öksürüğün şekline bakarak, ona neyin neden olduğunu her zaman anlamak maalesef mümkün değil”Yine de ateş, burun akıntısı, boğaz ağrısı, hapşırık ve halsizlik gibi diğer belirtileri de hesaba katıp çocuğunuzun öksürüğünü dinleyerek mantıklı bir tahminde bulunabilirsiniz Dr Yazgan ile görüşmelerimiz doğrultusunda belirlediğimiz bu hastalıkları ve neden olduğu öksürük tiplerini, iki bölüm halinde sizlere sunuyoruz

Soğuk Algınlığı

Çocuklarda öksürüğe neden olan en yaygın durum, üst solunum yolu akıntısı ya da geniz akıntısı Bu akıntıların genizde birikmesinin neden olduğu öksürük kuru başlıyor, hastalık geçerken dolu bir hal alıyor, yoğunlaşıyor Diğer belirtiler burun akıntısı, hapşırık, bazen ateş, boğaz ağrısı veya gözlerde sulanma şeklinde kendini gösterebiliyor Özellikle henüz sümküremeyen bebeklerde bu tip öksürük sıkça görülüyor Bu sorunu gidermenin en iyi yolu; çocuğunuza sıvı içirmek, sık sık emzirmek, buharlı banyo yaptırmak veya burnuna serum fizyolojik (burun damlası) damlatarak burun ve boğaz yollarının salgılardan arınmasını sağlamak

Sinüzit

Sinüslerdeki enfeksiyon, akıntının genze akmasına, bu da öksürüğe neden oluyor Yoğun ve dolu bu öksürük yatınca artıyor Beraberinde yüzde ağrı, göz altlarında morarma ve baş ağrısı görülebiliyor Nedeni mikrobik veya bakteriyel olabileceğinden, doktor tarafından teşhis edilmesi gerekiyor Zira bakterinin hastalığa yol açtığı durumlarda, tedavisi antibiyotik gerektiriyor Dr Yazgan, sinüzitten korunmak için soğukalgınlığının ciddiye alınması gerektiğinin altını çiziyor Çünkü soğukalgınlığı tedavisi ihmal edildiğinde öksürük yoğunlaşıyor, sinüsler doluyor ve sinüzite neden olabiliyor

Bronşiyolit

Bebeklerde ve küçük çocuklarda sıkça rastlanan mikrobik bir hava yolları iltihabı olan bronşiyolit soğukalgınlığı gibi başlıyor Ancak, öksürük daha refleksif ve arka arkaya tekrarlayan bir ritimde olabiliyor ve hareketle artıyor Hastalığın şiddetine göre öksürük hırıltılı ve dolu bir hal alabiliyor ve çocukta ciğerleri sıkışmış gibi sık nefes alma, özellikle nefes verirken hırlama görülebiliyor Hafif bir bronşiyolit vakasını soğukalgınlığından ayırt etmek biraz zor Hırıltıyı bazen ancak doktor duyabiliyor Şüpheniz varsa, emin olmak için beklemeyin, hemen doktorunuzla görüşün Unutmayın, bronşiyolitte erken teşhis çok önemli Hafif bir bronşiyolit vakası evde soğukalgınlığı gibi tedavi edilerek atlatılabilir Bazen ciğerleri açmak için doktorunuzun tavsiye ettiği bir ilaç alınabilir Ama hastaneye gidilmesi, hatta kalınması gereken ağır bir vakaya da dönüşebilir

Zatürree

Kuşkusuz anne babaları en çok korkutan hastalıklardan biri de zatürree “Aslında zatürree de bronşiyolit gibi Hafif de atlatılabilir, ağır da Ama halk arasında daha çok önemseniyor” diyor Yazgan Bakteriyel bir hastalık olan ve antibiyotik tedavisi gerektiren zatürree, akciğerin ana dokusunun iltihabı olarak tanımlanıyor Ciğerlerden gelen yoğun ve dolu öksürüğe çoğu zaman ateş ve genel bir düşkünlük hali eşlik ettiğinden, aileler doktora başvurmakta genelde pek geç kalmıyor.