Sizden gelen soru:
* Gıcıkla başlayan daha sonra sıklaşan öksürük hangi hastalığın habercisidir? *
Cevap:
Gıcık şeklinde öksürük: Daha çok üst solunum yolları hastalıklarında rastlanan, boğaza bir şey yapışmış da onu atmak isteme çabasını gösteren öksürük tipidir.
Tekrarlayan Gıcık Tarzında Öksürük
Asit mide suyu veya ince barsak sekresyonunun yemek borusuna doğru çıkmasıyla meydana gelen akut ve kronik iltihabı değişiklikleridir. Reflüde yemek borusu zedelenmesinden asit sorumludur.
Reflüye neden olan faktörler:
1. Yemek borusunun mideyle bağlandığı bölgesinde “sfinkter” olarak adlandırılan kasılıp gevşeme yeteneğine sahip gıda geçişi olacağı zamanlarda mideye olan yolu açıp, istirahat halindeyken yolu kapatıp asit sıvısının yemek borusuna çıkışını engelleyen bir kas yapısı bulunmaktadır. İşte bu sfinkterdeki gevşeme bozukluğun reflü hastalığının en önemli nedenini oluşturmaktadır.
2. Midenin diaframın üstüne doğru fıtıklaşması (Hiatus Hernisi)
3. Yemek borusundaki boşalmada gecikme
4. Mide içeriği; mide içindeki asit ne kadar artarsa yemek borusuna o kadar zararlı olacaktır.
5. Mide boşalmasında gecikme
6. Karın içi basıncında artış; gebeli ve şişmanlık intraabdominal basınç artışına yol açtığından reflü hastalığı için risk faktörleridir. Kilo verilince genellikle semptomlar düzelir.
7. Diyet ve çevresel faktörler; yağlı besinler, çikolata, alkol ve kahve yemek borusunu mideye bağlayan bölgedeki sfinkteri gevşeterek semptomları şiddetlendirir. Reflünün nedenleri arasında sigara içme ve non steroid antiinflamatuar ilaçlar dediğimiz ağrı kesicilerin büyük bir kısmı da suçlanmaktadır.
Klinik
Asıl semptomlar öne eğilmek ve yatmakla artış gösteren yanma ve halk arasında “ağza acı su gelmesi” diye tariflenen regurjitasyondur. Yanma tarzında göğüs ağrısı en sık görülen semptomdur.Ağrılı yutmanın en sık birlikte olduğu hastalıktır. İnatçı, gıcık tarzında tekrarlayan öksürüğü olan kişilerde reflü hastalığından şüphelenilmelidir.
Öksürüğü Tanıyın
Toplantı ya da sınav sırasında sizi zor durumda mı bırakıyor? Gece uykunuzdan mı uyandırıyor?
KIŞ hastalıkları yazı dizisine öksürük ile başlıyoruz. Başlı başına bir hastalık olmasa da birçok hastalığın belirtisi olan öksürüğü, yaşam kalitesini düşürdüğü için tek başına ele aldık. Zira sadece öksürük şikayetiyle hastaneye gidenler, hiç de azımsanmayacak sayıda. Öksürüğü, Özel Torbalı Tıp Merkezi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Berna Yıldırım’la konuştuk.
ÇOK ÇEŞİTLİ ÖKSÜRÜK, yabancı uyaranlara karşı vücudun geliştirdiği bir çeşit savunma mekanizmasıdır. Şiddetli soluk vermeyle birlikte gırtlağın kapanmasını sağlayan ses telleri kasılır. Bu sırada göğüs ve karın kaslarında da kasılma meydana gelir. Soluk borusunun içindeki basınç yükselir, gırtlağı açılmaya zorlar. Zorlanan gırtlaktaki ses tellerinin titreşimi tipik öksürük sesinin çıkmasına yol açar. Öksürüğün çok çeşidi ve de anlamı vardır. Sağlıklı bir insan, nefes borusuna gelen yabancı maddeleri dışarı atmak için öksürür. Egzoz ya da deterjan kokusu da öksürük nedenidir. Bazı hastalıkların habercisi olarak da karşımıza çıkabilen öksürük, uzaması durumunda kişinin performansını düşürür. Eğer enfeksiyon durumu varsa, hastalığın yayılmasına neden olur. Ani gelişen öksürük ise, astım işareti olabileceğinden ciddiye alınmalıdır. Bilindiğinin aksine, öksürük sadece akciğerlerden değil, kulak zarı, burun, sinüsler, akciğer zarı, mide ve diyaframdan da başlayabilir. Bronşit, larenjit, soğuk algınlığı, aşırı sigara, polenler ve ev tozları (mite) en sık öksürük yapan etkenlerdir. Akciğer zarı hastalıklarında, inatçı bir öksürük vardır. Öksürük, solunum yollarında gerçek bir hastalık olmadan da histeri ve ruhsal gerginliğe bağlı olarak baş gösterebilir.
Öksürük Çeşitleri
- Kuru öksürük: Balgam çıkmaz. Gırtlak, soluk borusu ve bronş iltihaplarında, akciğer zarı hastalıklarında, veremin başlangıç döneminde görülen öksürük türüne örnektir. Gülhatmi, ciğerotu, izlanda likeni, ebegümeci ve sinir otu öksürk gidermek için kullanılabilir.
- Balgamlı öksürük: Değişik miktarlarda da olsa balgam her zaman vardır. Ama hastanın küçük çocuk, yaşlı vb. olması gibi durumlarda öksürükle dışarı çıkarılamaz, yutulur. Kekik, anason, ökaliptus ve nane içeren ilaçlar fayda verir. Bunlar solunum yollarını dezenfekte eder. Öksürüğün yumuşatılmasında bu gibi bitkilerin karışımından elde edilen merhemlerin göğüs ve sırta sürülmesi de fayda verir.
- Nöbet halinde öksürük: Derin ve gürültülü bir soluk almayla kesilen, arka arkaya şiddetli öksürüklerden oluşur. Tipik olarak boğmacada görülür, ama bronş mukozasının zedelendiği durumlarda ya da solunum yollarına yabancı cisimler kaçtığında da ortaya çıkabilir.
- Havlar gibi öksürük: Öksürük kuru ve hastanın sesi kısıktır. Larenjit, difteri vb. hastalıklara bağlı ses telleri iltihabında, özellikle de küçük çocuklarda akut gırtlak-soluk borusu-bronş iltihabında görülür.
- İki tonlu öksürük: Farklı tonlarda iki sesin birleşmesiyle ortaya çıkar. Seslerin biri gırtlakta ses telleri düzeyinde, öbürü soluk borusu ve bronşlarda oluşur.
- Kısık öksürük: Çok rahatsızlık verir. Gırtlakta tümör ya da verem gibi ses tellerinin ağır lezyonlarında görülür.
- Psikojenik öksürük: Kişi sinirlenince veya heyecanlanınca belirgin olur.
- İnek öksürüğü: Ses telleri felci veya solunum kasları zayıflığında ortaya çıkar. İneklerde rastlandığı gibi, şiddeti fazla olmayan, güçsüz bir öksürüktür.
- Metalik öksürük: Ana nefes borusunu ve büyük bronşları ilgilendiren hastalıklarda yüksek tonda, metalik tınılı bir öksürüktür.
- Boğmaca öksürüğü: Ani, kuvvetli, tekrarlayıcı öksürük krizleridir. Bir günde 10-25 kez tekrarlar. Ağır olgularda boyun damarlarında genişleme, gözlerde dışarıya doğru fırlama, morarma görülebilir. Öksürük krizi sonunda ötme şeklinde tipik bir ses duyulur.
- Kusturucu öksürük: Şiddetli öksürük nöbetleri, kusma ile sonlanır. Bu duruma çocuklarda sıklıkla rastlanır. Bu tür kusmaların mide hastalıklarıyla hiçbir ilgisi yoktur.
- İdrar kaçırtan öksürük: Daha çok, ileri yaşlardaki kronik astımlı hanımlarda görülür. Hasta, öksürükten çok idrar kaçırmaktan şikayetçi olduğu halde bunu doktora söylemeye çekinir.
- Sigara öksürüğü: Sigara içenlerdeki öksürük bronş tahrişinin bir belirtisidir. Bu hastalar için iyi ihtimal yeni başlayan bir kronik bronşit, kötü ihtimal ise bronş kanseridir.
- Gece öksürüğü: Gece hastayı uykusundan kaldıran öksürüğe sol kalp yetersizliğinde, astımda, geniz akıntısı olanlarda ve reflüde rastlanır
- Yemek öksürüğü: Öksürüğün yemeklerle bir ilişkisi varsa, mide fıtığı, yemek borusu iltihabı ve mide hastalıkları akla gelmelidir.
- Gıcık şeklinde öksürük: Daha çok üst solunum yolları hastalıklarında rastlanan, boğaza bir şey yapışmış da onu atmak isteme çabasını gösteren öksürük tipidir.
.
HAFİF halsizlik ve kuru öksürük genel olarak üst solunum yolu enfeksiyonlarına işaret eder. Balgamlı ve sık oluyorsa, buna ateş de ekleniyorsa zatürreenin habercisi olabilir. Öksürüğün adından dışarı atılan balgamın rengi, hastalığın seyrinde baz alınacak temel etkenlerdendir. Balgam rengi beyazdan sarı ve yeşil renge dönüyorsa hastalık ağırlaşıyor demektir. Bu nedenle öksürüğün gelişimi, şekli ve sıklığı mutlaka takip edilmelidir.
Öksürük Tedavisi
ÖKSÜRÜK tedavisi, bağlı olduğu hastalığa yönelik olmalıdır. Öksürüklerin büyük kısmı şikayete yönelik ilaçlarla tedavi edilir. Az sayıda olanı antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyar. Kuru öksürük, hava kirliliği veya sigara gibi tahriş nedenleri ortadan kaldırıldığı zaman çoğunlukla kesilir. Havanın nemlendirilmesiyle birlikte öksürük büyük oranda azalır. Enfeksiyon varsa, antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Astıma bağlı öksürük ise antibiyotiğe cevap vermez. Bu hastalar için fısfıs ve alerji ilaçları tavsiye edilir. Alerjili insanların dörtte birinde reflü vardır. Reflü tespit edilip tedaviye rağmen gece öksürükleri olan kişilere akşam yemeklerini az ve erken yemesi önerilir. Bu kişiler mutlaka yüksek yastıkla yatmalıdırlar. Kalp yetmezliği nedeni ile tedavi gören hastalar ise gece öksürükleri varsa bunu doktorlarına anlatmalıdır. Bu öksürükler tedavi yetersizliğinin ya da hastalığın ağırlaştığının ifadesi olabilir.