Solunum Sistemi Organları ve Görevleri

Solunum Sistemi Organları Nelerdir?

Solunum sisteminin canlılar üzerinde öneminden kısaca bahsetmek gerekirse; canlıların yaşamsal faailetlerini sürdürmelerine yarar.Solunum olayı yaşamsal faaliyetlerin devamı açısından çok önemlidir.Solunum sistemi organları ise bu yaşamsal olay olan solunumu gerçekleştiren sistemdir.solunum sistemindeki organlar solunum olayını gerçekleştirir ve bu organlar sırası ile insanlarda şu şekildedir; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerler solunum sistemi organlarıdır.

Burun ve Görevi

Burun vücudun birincil koku organıdır ve vücudumuzda solunum sisteminin bir parçası olarak da işlev görür.

Hava burun yoluyla vücuda girer. Koku sisteminin uzmanlaşmış hücrelerini geçerken, beyin kokuları tanır ve tanımlar. Burun tüyleri havadaki yabancı partiküllerin temizler. Hava burun kanallarından geçerken akciğerlere girmeden önce ısıtılır ve nemlendirilir.

Burunla ilgili en yaygın tıbbi durum burun tıkanıklığıdır. Bu, soğuk algınlığı veya grip, alerji veya çevresel faktörlerin yol açtığı burun kanallarının iltihaplanmasına neden olabilir. Vücudun tıkanıklığına verdiği yanıt, havayı bir hapşırık yoluyla burundan atmaktır.

Tıbbi olarak burun kanaması, burun için ikinci sık rastlanan tıbbi bir sorundur.

Yutak ve Görevleri

Ağızdan hemen sonra gelen boşluğun adıdır yutak. Yutak üst taraftan ağız ve burun boşluğuna açılırken, alt taraftan da gırtlak ve yemek borusuna açılır.10-15 cm uzunluğunda olan kaslı bir yapıdır. Bademcik ve küçük dil yutakta yer alır.

Yutak görevi ise, burundan alınan havayı soluk borusuna iletir ve ağızdan alınan besinleri yemek borusuna iletir.

Gırtlak ve Görevleri

Gırtlak, nefes almada, ses üretiminde görevli olan ve trakeayı yiyeceklere karşı koruyan organdır. Kırkırdak bir yapıya sahip olan gırtlak, soluk borusu ile yutak arasında yer alır. Gırtlağın bir diğer ismi ise ses kutusudur.

Gırtlağın birinci görevi, mekanik uyarılma üzerine aniden kapanarak solunum yolunu korumak ve böylece solunumu durdurmak ve hava yoluna yabancı madde girmesini önlemektir. Diğer fonksiyonları arasında ses üretimi (seslendirme), öksürme, Valsalva manevrası ve havalandırmanın kontrolü ve duyusal bir organ olarak hareket etmesi sayılabilir.

Vücudun “ses kutusudur”, konuşma ve şarkı söyleme seslerini üreten ses kıvrımlarını içerir.

Soluk (Nefes) Borusu ve Görevleri

Geleneksel olarak nefes borusu olarak adlandırılan trakea, farinks ve larenksi akciğerlere bağlayan ve havanın geçişine izin veren bir kartilajinöz tüptür.

Yaklaşık olarak 10-12 cm uzunluğunda ve bir kaç cm çapındadır. Gırtlak (ses kutusu) altında başlar ve göğüs kemiğinin arkasına kadar ilerler. Her akciğer için bir bronşa ve daha sonra nefes borusu bronşu olarak adlandırılan iki küçük tüpe ayrılır.

Soluk borusu yaklaşık 20 adet sert kıkırdak halkadan oluşmaktadır. Her bir halkanın arka kısmı kas ve bağ dokudan oluşmuştur. İçerisinde nemli, yumuşak doku denilen mukoza hatları bulunur.

Vücutta solunumun ayrılmaz bir parçasıdır ve solunum için akciğerlerden hava akımını sağlayan hayati bir işlevi vardır. Gırtlaktan gelen havanın akciğerlere taşınmasını, havanın ısıtılıp nemlendirilmesini ve havadaki toz ve mikropların tutulmasını sağlar. Havadan gelen toz ve mikroplar mukoza tarafından tutulur. Soluk borusunu yapısındaki kıkırdak halkalar, soluk alıp verme sırasında soluk borusunun duvarlarının (birbirine) yapışmasını önler.

Bronşlar ve Görevleri

Bronş, akciğerlere hava ileten bir solunum yoludur. Trakeadan (nefes borusu) dallanan ilk bronş sağ ana bronş ve ikincisi de sol ana bronştur. Bu bu bronşlar akciğerlere girerler, buradan lobar bronş olarak bilinen daha dar ikincil bronşlara ve bu segmentler segmental bronş olarak bilinen daha dar üçüncül bronşa dalarlar. Segmental bronşun diğer bölünmeleri, 4. derece, 5. derece ve 6. derece segmental bronşlar olarak veya alt bölümlü bronş olarak gruplandırılırlar.

Bronşlar da kıkırdak halkalardan oluşur, iç yüzeyi nemli zarla kaplıdır ve titrek tüylü hücreler bulunur. Bronşlar, soluk borusundan gelen havanın bronşçuklara iletilmesini sağlar.

Bronşçuklar ve Görevleri

Bronşlar akciğerlere girince daha küçük birçok kola ayrılır. Bu kollardan her birine bronşçuk denir. Bronşçukların yapısında kıkırdak halkalar ve titrek tüylü hücreler bulunmaz. Bronşçuklar, bronşlardan gelen havanın alveollere iletilmesini sağlar.

Akciğerler ve Görevleri

Akciğerler insanda solunum sisteminin ana organlarıdır ve bir kaç balık ve bazı salyangozlar da dahil olmak üzere birçok hayvanda bulunur. Memelilerde ve diğer omurgalıların çoğunda, iki akciğer omurganın yakınında kalbin iki tarafında bulunur.

Solunum sistemindeki görevleri, oksijeni atmosferden çıkarmak ve kan dolaşımına aktarmak ve karbondioksiti kan dolaşımından atmosfere salmaktır. Akciğerlerde gaz alışverişini gerçekleştiren yapılar ise alveollerdir. Dışarıdan alınan hava akciğerlerdeki alveollere dolar, alveollerden de etrafındaki kılcal kan damarlarına geçer. Kılcal kan damarlarındaki karbondioksit gazı da alveollere geçer.

Solunum, farklı türlerde farklı kas sistemleri tarafından yönlendirilir. Memeliler, sürüngenler ve kuşlar nefes alıp vermeye yardımcı olmak için farklı kaslarını kullanırlar.  İnsanlarda nefes alıp vermeyi sağlayan solunum kasları diyaframdır. Akciğerler ayrıca, insan konuşması da dahil olmak üzere vokal sesler çıkaran hava akışı sağlar.

Maddeler halinde görevleri:

• Nefes alma ve verme görevini yapar.
• Akciğerler ve kan arasındaki gaz değişimini sağlar.
• Atardamar içerisindeki oksijen ve karbon dioksit kısmi basınçları homeostatik olarak kontrol edilir.
• Akciğerlerde bulunan mukus tabaka, havadaki toz parçacıkları ve bakteriler yakalayarak enfeksiyona karşı koruma sağlar.
• Solunumdaki işlevlerine ek olarak, homeostazın sürdürülmesine, renin-anjiyotensin sisteminin bir parçası olarak kan basıncının düzenlenmesine yardımcı olmaya katılırlar.
• Akciğerler aynı zamanda koruyucu bir role sahiptir. Kanla taşınan bazı maddeler akciğerlerden atılır.
• Akciğerler damarlardan gelen küçük kan pıhtılarını filtreleyerek arterlere girmelerini ve darbelere neden olmalarını önler.
• Akciğerler, seslerin oluşturulması için hava ve hava akışı sağlayarak konuşmada da önemli bir rol oynamaktadır.

Solunuma Yardımcı Yapılar

Solunuma yardımcı yapılar şunlardır;

• Diyafram kası,
• Kaburgalar ve kaburga kasları

Diyafram solunumun ana kaslarındandır ve solunumda önemli bir işlev görür. Teneffüs sırasında, diyafram daralır ve göğüs boşluğunun hacmini genişletir ve göğüs içi basıncı düşürür, akciğerleri genişletmeye zorlar. Diğer bir deyişle, diyaframın aşağıya doğru hareket etmesi, göğüs boşluğunda kısmi bir vakum meydana getirir ve bu da akciğer boşluğun doldurulması için büyümeye zorlar ve bu işlem sırasında havayı çeker. Göğüs boşluğunun genişleyip daralmasını da diyafram kası ile göğüs (kaburga) kasları sağlar.