Sizden gelen soru:
* Belirtili isim tamlamasına örnekler verin çok acil? *
Cevap:
Belirtili isim tamlaması nedir?
Tamlayanı ilgi eki; tamlananı da iyelik eki almış isim tamlamasıdır. Tamlayan tamlananın kime ya da neye ait olduğunu kesin olarak bildirir. Tamlayanda veya tamlananda belirsizlik yoktur. Yani belirli bir şey yine belirli bir şeye aittir. Ama bu aitlik geçicidir. Yani aynı tamlanan başka isimlerle de tamlanabilir.
Belirtili isim tamlamalarında bir kavramın “kime” ve “neye” ait olduğu belirtilir. Bu tür tamlamalarda hem tamlayan hem de tamlanan ek alır. Tamlayan -in ilgi ekini (tamlayan eki), tamlanan ise -i iyelik ekini alır:
- kitabın kapağı, çocukların kıyafetleri, üzümün çöpü, aşkın büyüsü
Tamlayanı bir zamir olan tamlamalar da belirtili isim tamlamasıdır:
- benim saatim, senin okulun, onun kalemi, bizim evimiz, sizin sokağınız, onların niyeti
Belirtili isim tamlamalarına örnekler
Belirtili isim tamlamalarında birinci isim, ikinci ismin ( varlığın adı ) kime, neye ait olduğunu olduğunu gösterir.
Tamlayan isim : ” -in, -ın, -ün, -un ” eklerinden birini alır.
Tamlanan isim : ” -i, -ı, -ü, -u ” eklerinden birini alır.
ÖRNEK ( 1 ): Okulun bahçesi »»»»» bahçenin, okula ait olduğunu belirtir.
-un »»»»» tamlayan eki
-i »»»»» tamlanan eki
-s »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 2 ): Çantanın zipi »»»»» zipin, çantaya ait olduğunu gösterir.
-ın »»»»» tamlayan eki
-i »»»»» tamlanan eki
-n »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 3 ): Odanın kapısı »»»»» kapının, odaya ait olduğunu gösterir.
-ın »»»»» tamlayan eki
-ı »»»»» tamlanan eki
-n, -s »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 4 ): Kitabın kapağı »»»»» kapağın, kitaba ait olduğunu belirtir.
–ın »»»»» tamlayan eki
-ı »»»»» tamlanan eki
b »»»»» yumuşamıtır
ğ »»»»» yumuşamıştır
***ÖRNEK ( 5 ): Suyun sesi »»»»» sesin, suya ait olduğunu gösterir
-un »»»»» tamlayan eki
-i »»»»» tamlanan eki
-y »»»»» kaynaştırma harfi
***ÖRNEK ( 6 ): Üzümün suyu »»»»» suyun, üzüme ait olduğunu gösterir
-ün »»»»» tamlayan eki
-u »»»»» tamlanan eki
-y »»»»» kaynaştırma harfi
***NOT: Belirtili sim tamlamalarında:
a) birinci isim her zaman ” -in, -ın, -ün, -un “ eklerinden birini alır.
b) ikinci isim her zaman “-i, -ı, -ü, -u “ eklerinden birini alır.
c) sesli ile biten birinci isim her zaman ” n “ kaynaştırma harfini alır.
d) sesli ile biten ikinci isim her zaman ” s “ kaynaştırma harfini alır.
Bu kurala uymayan tek sözcük ” su “ dur. ” su “ sözcüğü tamlayan veya tamlanan durumlarında her zaman ” y “ kaynaştırma harfini alır.
Bir kaç örnek daha
- Sen bu avizenin altında, bürünmüş kanına,
- Uzanırken gece mehtabı getirsem yanına,
- Baka kalırım giden geminin ardından.
- Beyaz bir ay doğuyor fıstıkların arkasından
- Kalbinin vuruşundan anlıyorum;
- İstanbul’u dinliyorum.
- Kendimi kaptırarak tekerleğin sesine
- Uzanmışım, kalmışım yaylının şiltesine,
- Bir noktada birleşmiş vatanın dört bucağı
- Gurbet çeken gönüller kuşatmıştı ocağı
* Belirtili isim tamlamalarında tamlayanla tamlanan arasına kelime(ler) girebilir. Bunların bir kısmı karma tamlama olarak bilinir:
- Oğlumun yıllar önce alınan kazağı
- Çocuğun minik elleri
- Şehrin günlerdir akmayan suları
- İhtiyarın bir kış gecesi ölümü
- Üsküdar’ın dost ışıkları
- Kocaman bir masası ve koltuğu vardı annemin.
- Arkadaşımın bitmek bilmeyen aile sorunları beni üzüyor.
- Serinliğini hissettin mi rüzgârın?
* Belirtili isim tamlamasında, tamlayanla tamlanan şiir ve konuşma dillerinde yer değiştirebilir:
- Cevabı yok geçmişime yönelttiğim sorularımın.
- Kocaman bir masası ve koltuğu vardı annemin.
- Serinliğini hissettin mi rüzgârın?
- Su mudur sadece derdi milletin?
- Sırtına Sakarya’nın Türk tarihi vurulur.
- Karanlık sokaklarına dalarak şehirlerin
- Dante gibi ortasındayız ömrün.
- Kimse duymaz çilesini tütmeyen ocakların.
- Bıraktım ardını yıllarca koştuğum hevesin.
- Tahsilin ticarette yeri yok.