Sizden gelen soru:
Çıkrık nedir? ne işe yarar? formülü nedir?
Cevap:
Çıkrık Anlamı
Çıkrık tek bir anlamı yoktur ve 3 farklı anlamı bulunmaktadır.Şimdi Çıkrık’ın üç farklı anlamını da aşağıda veriyoruz;
1 . Kuyudan kovayı çekmeye yarayan ve el ile çevrilen araç.
2 . İplik bükme, iplik sarma vb. işlerde kullanılan, el veya ayakla çevrilen dolap.
3 . (fizik) Ağır bir şeyi çekecek ipin sarılmasına yarayan ve bir eksen üzerinde uzunca bir kolla çevrilerek dönen silindir.
Çıkrık Nedir? Ne İşe Yarar?
Sizin sorunuz fizikte kullanılan çıkrık tanımı ile ilgili olduğunu düşündüğüm için fizikteki çıkrıktan bahsedeceğim;
Çıkrık’ın tanımını tekrar yapmak gerekirse;
Ağır bir şeyi çekecek ipin sarılmasına yarayan ve bir eksen üzerinde uzunca bir kolla çevrilerek dönen silindir.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere çıkrık ağırca bir şeyin çekilmesinde kullanılır.Yani ağır şeylerin çekilmesi işine yarar.
Çıkrıklar, aynı eksen etrafında birlikte dönebilen iki veya daha fazla silindirden meydana gelirler. Bu sistemde yük küçük çaplı silindire bağlı iken kuvvet çapı büyük olan silindire etki eder. Çıkrıklar, kuyulardan su çekmek, tekstil fabrikalarında tezgahlarda ve eskiden yün eğirmek amacı için sıklıkla kullanılan basit makinelerdir.
Çıkrık Formülü
Çıkrıkların çalışma sisteminde kuvvet ve yük arasındaki ilişkiyi göstermek için kuvvet ile çıkrık kolunun çarpımı, yük ile küçük silindirin yarı çarpımına olan eşitliğinden yararlanılır. Formül ve sistem resimde görülüyor.
Çıkrık sisteminde çıkrık kolu, küçük silindirin yarı çapından büyük olduğundan, uygulanan kuvvet yükten daha küçük olur. Yani çıkrıklarda kuvvetten kazanç sağlarlar ama işten ve enerjiden kazanç olmaz.
Çıkrık koluna uyguladığımız kuvvet, çıkrığın dönmesini sağlar. Bu dönme esnasında ip kovanın asılı olduğu küçük silindire dolanır ve yük yukarı doğru çıkar. Yukarıdaki formülden de çıkarılabileceği gibi çıkrıkta kuvvetle yükün oranı 1’den küçük olduğundan daha küçük kuvvetlerle büyük yükler kaldırılabilir. Çıkrıklarda diğer basit makinelerde olduğu gibi kuvvetten kazanç sağlanırken iş veya enerjiden kazanç sağlanmaz.