Sizden gelen soru:
* Dünya kültür mirası içinde yer alan doğal ve tarihi güzellikler nelerdir kısaca? *
Cevap:
Türkiye’deki Dünya Mirasları
UNESCO yada uzun adı ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü 1945 yılında kuruldu ve bu örgütün yasaları dünyanın bir çok ülkesi tarafından kabul edilmiştir. UNESCO tarafından dünyanın dört bir yanında belirlenmiş olan kültür mirasları bulunuyor. Bu dünya kültür mirasları arasında ülkemizden de birbirinden değerli kültürel ve tarihi yerler bulunuyor.
Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde, UNESCO Dünya Mirası Listesine kayıtlı olan 11 yer bulunmaktadır. Ülkede yer alan yerlerden ilk olarak 1986 yılında, İstanbul’un tarihi yerleri, Göreme Milli Parkı ile Kapadokya ve Divriği Ulu Camii listeye dahil edildi. Son olarak ise 2012 yılında Çatalhöyük listeye eklendi.
1945’te kurulan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) yasaları, bir yıl sonra 26 ülke tarafından kabul edildi.
İstanbul Tarihi Yerleri
Listeye alınma yılı; 1985
Niteliği; Kültürel
Nedeni; Farklı kültürlere, uygarlık ve imparatorluklara ait eserlerin oluşturduğu muazzam bir kent dokusuna sahip olması
Etkisi; Surların restorasyonu ve çevrenin korunması için çabalar artırıldı
UNESCO Ayasofya Mozaiklerinin korunması için kaynak sağladı. Doğu Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluklarına başkentlik yapmış olan İstanbul; tarihin her döneminde değerini korumuştur
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya
Listeye alınma yılı; 1985
Niteliği; Kültürel / Doğal
Nedeni; Volkanik tiplerde oluşan doğal Peribaca görünümlerinin yanında tarihsel-kültürel açıdan birçok Bizans Kilisesi ve eserini barındırması.
Nevşehir’de, Göreme’nin de içinde bulunduğu Kapadokya “Güzel Atlar Ülkesi” anlamına gelir. Volkanik oluşan Peribacaları yöreye ayrı bir güzellik katmaktadır. Bizans döneminde Peribacalarının içleri oyularak 360 kadar kilise ve manastır yapılmıştır. Bu yapıların duvarları dinsel resimlerle donatılmıştır.
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası
Listeye alınma yılı; 1985
Niteliği; Kültürel
Nedeni; İnsanlığın kültürel-tarihsel sürece ve yaratıcılığına tanıklık eden özgün bir başyapıt oluşu
Etkisi; Korunması ve restorasyonuna yönelik ödenekler çıkarıldı
1228-1229 yıllarında Mengücekoğulları Beyi Ahmet Şah tarafından yapılmıştır. Sivas’ın Divriği ilçesindedir. Mimarı Ahlatlı Hürrem Şah’tır. Minberi 1240-1241 tarihinde bitirilmiştir. Camiden 12 yıl sonra yapılan şahane abanoz minber, Tiflisli Ahmet Usta’nın eseridir. “Çok kuvvetle belirtilmiş olan taş mihrap, adeta duvardan fışkıran iri plastik Barok palmetlerin sıralandığı ve kuvvetli silmelerin çevrelediği çok büyük ölçüde, sade bir niş içine yerleştirilmiştir. Anadolu’da bu ölçüde ve zenginlikte tek kalan bu mihrabın bir benzeri daha yoktur.” (Aslanapa, 1993: 116).
Hattuşaş
Listeye alınma yılı; 1986
Niteliği; Kültürel
Nedeni; Hitit Uygarlığının Başkenti olması
Etkisi; Boğazköy ve Alacaköy Tarihi Milli Park ilan edilmesi
Çorum ili Boğazköy’deki Hattuşaş, İlkçağ’da Hitit İmparatorluğu’nun başkentiydi. M.Ö. XIX-XVIII. Yüzyıllarda bir Hatti kenti olan Hattuşaş M.Ö. 1700 civarında ilk Hitit Kralı Kuşara tarafından ele geçirildi. I. Hattuşi tarafından başkent yapılan şehir M.Ö. 1190’da Hitit İmparatorluğu yıkılınca önemini yitirdi.
Nemrut Dağı Millî Parkı
Listeye alınma yılı; 1987
Niteliği; Kültürel
Nedeni; İnsanın kültürel-tarihsel sürecine ve yaratıcılığına tanıklık eden özgün bir başyapıt niteliğinde olması
Etkisi; Nemrut Dağı ve Çevresi Milli Park ilan edildi.
Nemrut Dağı Adıyaman’ın Kahta ilçesinde 2150 m yüksekliğindedir. Bölge M.Ö. 80 – M.S. 72 yılları arasında Kommagene Krallığı’nın egemenliği altında kalmıştır. M.Ö. 69 – 36 yılları arasında hükümdarlık yapan Kommagene Kralı I. Antiochos’un tümülüsü ve Hierothesion’undan kalan Tanrı, Kral heykel ve kabartmaları yer almaktadır. 1881 yılında Alman yol mühendisi Carl Sester tarafından keşfedilmiştir.
Ksantos ve Letoon
Listeye alınma yılı; 1988
Niteliği; Kültürel
Nedeni; Kültürel ve Tarihsel açıdan kendine özgü niteliklere sahip Likya Uygarlığı’nın yönetsel ve dinsel merkezleri olmaları, Hint-Avrupa dillerinin kökenine dair, önemli ipuçları sunması
Etkisi; Bölge koruma altına alınmıştır
Xanthos; Fethiye’ye 46 km uzaklıkta Kınık Köyü’nün yakınında bir antik kent İlkçağ’da Likya bölgesinin en büyük idari ve dini merkezi M.Ö. II. Yüzyılda Likya bölgesinin başkenti olmuştur. Roma ve Bizans döneminde önemli yapılarla donatılmıştır. VII. Yüzyılda Arap akınları kentin terk edilmesine yol açılmıştır.
Letoon; İlkçağ’da Anadolu’nun Likya bölgesinin kutsal bölgesi olan Letoon, Xanthos’a 4 km uzaklıktadır. Burada Leto, Apollon ve Artemis tapınakları bulunmaktadır. Kentte bu 3 tapınaktan başka; 1 çeşme 1 manastır ve Roma tiyatrosu dikkat çekmektedir.
Pamukkale ve Hierapolis
Listeye alınma yılı; 1988
Niteliği; Kültürel/doğal
Nedeni; Olağanüstü nitelikte ve güzellikteki doğal oluşumu ve kültürel-tarihsel açıdan son derece önemli ve özgün nitelikler içeren bir arkeolojik dokuya sahip olması
Etkisi; Pamukkale Koruma Amaçlı İmar Planı yapıldı
Mineralli suların oluşturduğu traverterlerden dolayı günümüzde Pamukkale olarak tanınan yöredeki Hierapolis antik kenti Denizli’ye 20 km uzaklıktadır. Şifalı termal kaynaklarıyla tanınmıştır. Kent M.Ö II. Yüzyılda Bergama Kralı II. Eumenes tarafından kurulmuştur. Şehir adını Bergama’nın kurucusu Telephos’un karısı Hiera’dan almıştır. Frigya bölgesine başkentlik yapan kent, Bizans döneminde piskoposluk kenti olmuştur. Kentteki hakim mimari yapı Roma dönemine aittir.
Safranbolu
Listeye alınma yılı; 1994
Niteliği; Kültürel
Nedeni; Geleneksel Türk konut mimarisinin Tarihsel ve Kültürel dokusunu yansıtması
Etkisi; Bölge koruma altına alınmıştır.
Safranbolu, eski kent dokusu bozulmamış bir yerleşim merkezidir. XVIII. Yüzyıl sonlarıyla XIX. Yüzyıldan kalma konaklar; evler, mimari ve iç dekorasyonuyla büyüleyici bir güzelliğe sahiptir. Safranbolu; konakları, evleri, sokakları, çeşmeleri ve geleneksel halk yaşantısıyla tümüyle bir Açık Hava Müzesi görünümündedir.
Troya
Listeye alınma yılı; 1998
Niteliği; Kültürel
Nedeni; Homeros’un İlyada destanında geçen Troyalılar’a ait arkeolojik kent kalıntıları
Etkisi; Bölge koruma altına alınmıştır.
M.Ö. 3000 yıllarında kurulan ve 400 yılına değin yaşantısını sürdüren Troya kenti, Homeros’un ünlü İlyada destanındaki bazı önemli olaylara sahne olmuştur. 1871 yılından itibaren Arkeolog Schliemann’nın yaptığı kazılarda Troya’nın 9 kent kalıntısı ve 42 yapı katı ortaya çıkarılmış ve Troya hazinesi bulunmuştur. “Schliemann’ın yurt dışına kaçırdığı hazine 1873’te bulundu. Hazine; 155 parça altın, gümüş, elektrondan takılar, kaplar, bakır/tunçtan silahlar ve aletlerden oluşuyordu.” Daha sonra (Esin, 1993: 184). Schliemann hazineyi gizlice Atina’ya yollar, ardından hazine İngiltere’de sergilenir ve Berlin müzesine devri gerçekleşir. Hazine 2. Dünya Savaşı’nda Rusya’ya götürülmüştür.
Selimiye Camii ve Külliyesi
28 Haziran 2011 Salı Günü, Paris’te yapılan UNESCO Dünya Mirası Komitesi toplantısında Edirne Selimiye Cami ve Külliyesi’nin Dünya Mirası Listesi’ne adaylığını değerlendirdi ve komite oybirliğiyle Selimiye Camii ve Külliyesi’nin Dünya Mirası Listesi’ne girmesine karar verdi.Böylelikle Drina Köprüsünden sonra bir Osmanlı eseri daha Dünya Mirası Listesi’ne girmiş oldu.
Selimiye Cami Edirne’de bulunan, Osmanlı padişahı II. Selim’in Mimar Sinan’a yaptırdığı camidir. Sinan’ın 90 (bazı kitaplarda 80 olarak geçer) yaşında yaptığı ve “ustalık eserim” dediği Selimiye Camii gerek Mimar Sinan’ın gerek Osmanlı mimarisinin en önemli yapıtlarından biridir.
Çatalhöyük
2009 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne önerilmiştir. UNESCO tarafından 2012 yılında Dünya Miras Listesi’ne dahil edilmesine karar verilmiştir.
Çatalhöyük, Orta Anadolu’da, günümüzden 9 bin yıl önce yerleşim yeri olmuş, çok geniş bir Neolitik Çağ ve Kalkolitik Çağ yerleşim yeridir. Doğu ve batı yönlerinde yanyana iki höyükten oluşmaktadır. Doğudaki Çatalhöyük (Doğu) olarak adlandırılan yerleşme Neolitik Çağ’da,Çatalhöyük (Batı) olarak adlandırılan batıdaki höyük ise Kalkolitik Çağ’da iskan görmüştür. Günümüz Konya Şehri’nin 52 km. güneydoğusunda, Hasandağı’nın yaklaşık olarak 136 kilometre uzağında, Çumra İlçesi’nin 11 km. kuzeyinde, Konya Ovası’na hakim buğdaylık arazide bulunmaktadır. Doğu yerleşimini, en son Cilalı Taş Devri sırasında ovadan 20 metre yüksekliğe kadar ulaşan bir yerleşim birimi oluşturmaktadır. Ayrıca, batıya doğru da ufak bir yerleşim birimi ve birkaç yüz metre doğuya doğru da bir Bizans yerleşimi bulunmaktadır.