Fersah Nedir? Fersah Kullanımı ve Tarihçesi

Sizden gelen soru:

*Fersah nedir? *

Cevap:

Kısaca Fersah Nedir?

Eski ölçü birimi olan Fersah, en kısa tabir ile yaklaşık olarak 5 kilometreye denk gelen uzunluk ölçüsüdür.Diğer bir tabir ile Fersah, 12.000 adıma veya 1 saatlik yola denk gelen eski ölçü birimidir.

Denizcilikte kullanılan eski Türk gemicilerinin kullandığı fakat günümüzde pek kullanılmayan 3 deniz miline eşit uzaklık birimi. Yaklaşık olarak 5.685 metreye eşittir. Bir Arap fersahı ~5.76 km’dir ve bir Fars fersahı ise ~6.23 km’dir.

Fersah Tarihçesi

Fersah. Eskiden kullanılan bir yol mesafesi ölçüsü.

Farsça ferseng kelimesinden Arap­ça’ya geçmiştir. Kelime Ermenice’de hrasah, Süryânîce’de prasahâ. Pers di­linde frasang, Heredot ve Xenophon-da “7capaaaY/nç” şeklinde geçmekte­dir.

Kâmûs-ı Osmânî’de 3 mil uzunlu­ğunda mesafeye 1 fersah denildiği ka­yıtlıdır. 1 fersah İran’da, atın normal yürüyüşüyle 1 saatte gittiği mesafe kar­şılığı kullanılmakta olup bu da 6000 zi­ra (6,23 km.) yapmaktadır. Arap fersa­hı ise “fersah-ı tûlî, fersah-ı sathî, fer­sah-ı cismî” olmak üzere üçe ayrılıyor­du. Bunlardan fersah-ı tülî 3 mile eşit olup (12.000 tûlî zira) her mil 40 Mısır el arşını kadardı. Mısırlılar’ın el arşını ise 49,875 cm. uzunluğunda olup bu da 4 şer’î arşına yani bir kulaca (bâ1) karşı­lıktı. Dolayısıyla 3 mil 5,985 km. etmek­teydi. Fersah-ı sathî ve fersah-ı cismî alan ölçüleri olarak kullanılmakta olup sathî m2, cismî ise m3 cinsinden değerlendirilmektedir.

Fersah eski Türk devletlerinde ve Moğollar’da da görülmektedir. Nitekim Ga­zan Han zamanında (1295-1304) haber­leşme teşkilâtında yapılan yeni düzen­lemede, yollar üzerinde her 3 fersahta bir 15 beygirin bulunduğu İstasyonlar kurulması ve postacıların 24 saatte 30-40 fersah yol almaları planlanmıştı. Hat­ta hızlı postacıların 60 fersah gidebile­cekleri düşünülmüştü. Osmanlılar’da da genellikle Arap fersahı geçerli olmuş ve yollarda iki konak arası veya şehirler arası mesafe belirtilirken saatin yanı sı­ra fersah tabiri de kullanılmıştır. Nite­kim 1863’te yeni yapılan veya tamir edi­len yolların uzunluğu 360 fersaha ulaşı­yordu.

1 fersah denizcilikte 3 deniz mili yani 5.570 km. karşılığı kabul edilmektedir. İngiliz fersahı 5,569 km., İspanyol âdi fersahı 5,607 km., kraliyet fersahı 7,066 km.. İsviçre fersahı 4,480 km., posta fer­sahı 3,898 km., âdi kara fersahı 4,445 kilometredir. Amerika Birleşik Devletleri’nin güneybatı bölgelerinde İspanyollar’ın yaptıkları ilk topografya çalışma­larında kullandıkları kara fersahı ise yaklaşık 2,63 mile karşılıktır.

TDV İslam Ansiklopedisi