Sizden gelen soru:
* Katı, sıvı ve gazların sıkıştırılabilirlik özeliklerini karşılaştırınız? *
Cevap:
Maddeler katı, sıvı, gaz ve plazma olmak üzere dört halde bulunabilirler. Günlük hayatta maddeler 3 halde yani katı, sıvı ya da gaz halinde bulunurlar. Fakat dünya dışında, evrendeki maddenin %99’u plazma (iyonlaşmış gaz) halindedir. Madde, istenildiğinde ortam şartları elverişli hale getirilerek bir halden diğerine dönüştürülebilir.
Katıların sıkıştırılabilirlik özelikleri
Maddenin katı hali belirli bir şekle ve hacme sahiptir. Katı maddeyi oluşturan atom ve moleküller yok denecek kadar azdır. Atom ve moleküller arasında bir düzenlilik vardır.Atomlar titreşim hareketi yaparlar.Maddenin en düzenli halidir.
Katı maddeler sıkıştırılamaz. Çünkü maddelerini oluşturan moleküller düzenli ve aralarında bir boşluk bulunmayacak şekilde yerleşmiştir. Akışkan değiller ve belirli bir şekilleri bulunmaktadır. Bazı katı maddeler esnektir, küçük taneli katılar içine doldukları kabın şeklini de alabilirler. Ama asla sıvı yardımı olmadan içinde bulundukları kabı dolduramazlar. Sıvı olmasa bile boşluklarında gaz bulunmaktadır.
Sıvıların sıkıştırılabilirlik özelikleri
Maddenin sıvı hali, belirli bir şekle sahip değildir. Sıvılar akışkan olduklarından bulundukları kabın şeklini alır. Sıvı halde atom veya moleküller katılardan daha düzensiz olup tanecikler arası boşluklar katılardan daha fazladır ama sıkıştırlamazlar. Birazcık düzensiz hareket vardır.Ayrıca bulundukları kabın şeklini alırlar ve bir halden başka bir hale girebilirler.
Gazların sıkıştırılabilirlik özelikleri
Atom veya moleküllerin arasında boşlukların en çok olduğu haldir. Gaz tanecikleri arasında boşluk fazla olduğunda gazlar sıkıştırılabilirler. Gaz tanecikleri düzensiz olarak hareket ederler. Bu hareketleri sırasında gaz molekülleri birbiri ile homojen olarak karışabilirler. Bunların yayılmaları hissedilebilir veya gözle takip edilebilir. Bir odaya damlatılan bir kolonyanın kokusu kısa sürede hissedilirken, bir sigara dumanının yayılması da gözle takip edilebilir·Konuldukları kabı dolduracak şekilde genleşerek kabın şeklini ve hacmini alırlar. Gazlar maddenin en düzensiz halidir ve sadece gazlar (tanecikler arasındaki boşluk fazla olduğu için) sıkıştırılabilme özelliğine sahiptir.
Plazmaların sıkıştırılabilirlik özelikleri
Gaz halindeki maddeye enerji vermeye devam edersek, atomların dış kabuklarındaki elektronlar atomdan ayrılmaya başlar. Bu durumda madde, artı ve eksi yüklü parçacıklardan oluşan yüksek enerjili bir gaz haline gelir. Artı ve eksi yükler, birbirlerini çekmelerine rağmen, birleşerek nötr bir atom oluşturamazlar çünkü parçacıkların kinetik enerjileri, aralarındaki elektrostatik bağ enerjisinden fazladır. Güneş ve diğer yıldızlar (nötron yıldızları hariç) tamamen plazma halindedir. Plazma haline uzay boşluğunda da bolca rastlanır. Uzaydaki plazma çok daha soğuk olmasına rağmen, çok seyreltik olduğu için birleşerek nötr atomlar oluşturma ihtimali düşüktür. Gazlardan örnekler;hava,doğal gaz,likit gaz,sera gazları vb.gibidir.
Su örneği
Ana madde: Su
Bir madde farklı sıcaklık ve basınç şartlarında üç halde de bulunabilir. Örneğin, saf su, H2O ile formüle edilir.
– Katı halde buz,
– Sıvı halde su,
– Ve Gaz halinde su buharı,
şeklinde bulunur.