Mıknatıs Cisimlere Hangi Kuvveti Uygular?

Mıknatıs 

Mıknatıs olarak adlandırılan cisimler manyetik kuvvet etkisiyle başka cisimleri (metalleri) çekme yada itme  etkisi gösterebilen cisimlerdir. Mıknatısların bu kuvvet etkileri yerin manyetik alanından da ileri gelen bazı kullanım alanları vardır. Örneğin pusulalar gibi. Mıknatısların kullanım alanları elbette sadece bununla sınırlı değil. Günlük hayatta birçok örnek verilebilir ama asıl konumuz uyguladıkları kuvvetin cinsi.

İtme ve Çekme Kuvveti

Mıknatıslar demir, kobalt ve nikel gibi maddeleri çekerler. Mıknatıslar tarafından temas gerektirmeden uygulanan kuvvet sayesinde toplu iğneleri toplarız. Mıknatısları buzdolapların kapılarında kullanırız. Mıknatıslarla çöplerin içerisindeki demir, nikel gibi atık maddeleri seçerek geri dönüşümünü sağlarız.

Mıknatıslar hep çekme kuvveti uygulamazlar. İtme kuvveti uygulama gücüne de sahiptir. Mıknatısların farklı iki kutbu vardır. Farklı iki kutuptan birisi N, diğeri ise S olarak bilinir. Mıknatısın farklı iki kutbunu birbirine yaklaştırdığımızda birbirlerine çekme kuvveti uygular. Aynı iki kutbu ise birbirine itme kuvveti uygular.

N, S —►çeker.
N, N —►iter.
S, S —► iter.

Mıknatısların itme ve çekme kuvvetini oluşturma özelliği en küçük parçacıklarında da bulunur.

Kuvvet

Duran bir cismi harekete geçiren, hareket halindeki cismi durduran, cismin doğrultusunu, yönünü, şeklini ve hızını değiştirebilen her türlü etkiye kuvvet denir. Kuvvet gözle görülemez, kuvvetin sadece etkileri gözlenip ölçülebilir.

 Kuvvet Çeşitleri 

Kuvvetler, etkilerine göre farklı çeşitlerde olabilir. Kuvvetler genel olarak temas gerektiren kuvvetler ve temas gerektirmeyen kuvvetler olarak iki grupta incelenir.

Mıknatısın maddelere uyguladığı kuvvet, yünlü kazağa sürülen plastik çubuğun küçük kağıt parçalarını çekmesi, havaya atılan taşın yerçekiminin etkisiyle yere düşmesi temas gerektirmeyen kuvvetlere örnektir (yerçekimi, elektriklenme, magnetizma gibi kuvvetler cisimleri uzaktan etkileyen kuvvetlerdir).

Yani mıknatısın maddelere uyguladığı kuvvet temas gerektirmeyen kuvvettir.

Temas Gerektirmeyen Kuvvetler

1. Kazağımızı çıkardığımızda saçımızı etkileyen kuvvet
2. Saçımıza sürdüğümüz tarağın küçük kağıt parçalarını çekmesi.
3. Mıknatısın demir, kobalt ve nikeli çekmesi.
4. Çıtıdan kiremitin düşmesi gibi….
Yünlü kumaşa sürttüğümüz tarağı çok az açılmış bir musluktan akan suya yaklaştırdığımızda suyu çeken kuvvet temas gerektirmeyen kuvvettir.

Mıknatıs Kutupları ve Manyetik Alan

Eski ve kısmen günümüzde de kullanılabilen bir kuram olan mıknatısın moleküler kuramına göre; mıknatıslanabilen cisimlerin içinde Kuzey (North) ve Güney (South) kutuplar bulunur. Cismin içindeki kutuplar, cisim mıknatıslanmadan önce moleküler seviyede düzensiz gruplar halindedir. Cisim manyetik hale geldiğinde, cismin içindeki bu grupların birçoğu aynı doğrultuya gelerek cismin toplam manyetik alanına katkıda bulunur. Böylece tek bir manyetik alan ve tam bir manyetik kutupluluk elde edilir.

Mıknatıslığın modern elektron kuramı da kısmen aynı noktaları kabul eder ama yük fikrini bırakır. Domain veya atom gruplarından meydana gelen tanecik fikrine ağırlık verir. Manyetiklik durumunun sebebini atom ve moleküllerin manyetik momentlerine ve dış etkilerle cismin içindeki manyetik kuvvetin paralelleştirilmesine bağlar.

Manyetik kuvvetin etkisi ile, kendisi manyetik olmadığı halde çekilen maddelere paramanyetik, itilen maddelere diyamanyetik denir. Paramanyetik maddelere örnek olarak alüminyum, baryum ve oksijen, diyamanyetik maddelere ise civa, altın, bizmut, silisyum ve benzeri maddeler verilebilir.