Türkler ve Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler
Mondros Ateşkes Antlaşması ya da Mondros Mütarekesi, I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan antlaşmadır. Mondros Ateşkes Anlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkımından sonra kurulan Türkiye’nin çerçevesini çizen ilk uluslararası belge olarak önem taşır. Bu antlaşma ile osmanlı bünyesinde yaşayan azınlıklardan bazıları ( rumlar,ermeniler ve yahudiler ) bu antlaşmayı bir çeşit fırsat olarak gördüler ve osmanlıdan ayrılarak devlet kurma adına bazı faaliyetlerde bulundular. Bu faaliyetlerden biride azınlıkların kurduğu cemiyetlerdir.
Azınlıkların Kurduğu Cemiyetlerin Amaçları
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra işgallerin başlamasıyla bundan yararlanan bazı unsurlar ayrılıkçı cemiyetler kurdular. Bunun yanında işgalcilerin desteği ile de milli çıkarlarımızla bağdaşmayan içimizdeki bir takım insanlar Türk milletinin gücüne inanmayan insanlar tarafından cemiyetler kuruldu.
Yüzlerce yıldan beri Osmanlı vatandaşı olarak, huzur içinde yaşamış ve devletin her türlü imkanlarından yararlanmış azınlıklar (Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler), Osmanlı Devleti’nin içine düştüğü kötü durumu fırsat bilerek, topraklarımızı, işgal devletleriyle işbirliği yaparak paylaşmaya çalışmışlardır. Bunun için cemiyetler kurdular. Bunların en önemlileri Rum azınlık tarafından kurulan cemiyetlerdir.
Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler
- Etnik-i Eterya Cemiyeti
- Mavri Mira Cemiyeti
- Rum Pontus Cemiyeti
- Hınçak (1887) ve Taşnak Sütyun (1840) Cemiyeti:
- Alyans İsrailit ve Makkabi Cemiyeti
Yararlı Cemiyetlerin Amacı
Türk milleti, Mondros’tan sonra başlayan işgaller üzerine haklarını savunmaya başlamıştır. Osmanlı hükümetinin olaylara kayıtsız kalması milletin harekete geçmesine neden olmuştur.Türk yurdunun parçalanmasını önlemek için çeşitli bölgelerde milli amaca hizmet edecek nitelikte mahalli cemiyetler kurulmuştur . Bu cemiyetlere genel olarak Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri (Hakları Savunma Dernekleri) adı verilmiştir
Yararlı Cemiyetler
1- Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ( 7 Kasım 1918 )
2- İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti (1 Aralık 1918)
3- İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti
4- Kilikyalılar Cemiyeti (21 Aralık 1918)
5- Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti (12 Şubat 1919)
6- Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti
7- Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
8- Milli Kongre Cemiyeti (29 Kasım 1918)