Sizden gelen soru:
* Muğla’da çıkan madenler? *
Cevap:
Muğla’nın madenleri
Türkiye’nin güneybatı ucunda yer alan Muğla ili, güneyinde Akdeniz ve batısında ise Ege
Denizi ile çevrilidir. İl, Toros kıvrım sistemiyle Batı Anadolu kıvrım sisteminin iç içe geçtiği dağlık
bir bölgede yer almaktadır.
Muğla ili, maden potansiyeli bakımından zengin sayılabilecek bir ilimizdir. Bunların
başında mermer, krom ve linyit gelmektedir. Muğla ili, hem mermer üretimi hem de mermer
işletmeciliği bakımından ülkemizdeki önemli illerden biridir ve mermer üretim ve işletmeciliği il
ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Güllük limanından değişik ülkelere mermer ihracatı
yapılmaktadır. İldeki diğer endüstriyel hammadde kaynakları ise başta feldispat, diyasporit ve
kükürt olmak üzere, kireçtaşı, dolomit, manyezit, kum-çakıl, grafit ve çimento hammaddeleri
olarak sayılabilir. Milas-Karacahisar’da kapalı işletme yöntemiyle işletilebilecek düşük tenörlü (%
16 S içerikli) kükürt yatağı bulunmaktadır. Burada kalın bir örtü tabakasının altında linyitle birlikte
bulunan kükürtlü seviyeler birlikte işletildiğinde ekonomik olabilecektir. Ülkemizin bilinen önemli
bazı diyasporit yatakları Milas ve Yatağan ilçelerinde bulunmaktadır. ilçelerde çok sayıda
diyasporit yatak ve zuhurları yer almaktadır. Bu yatakların bir kısmı geçmiş yıllarda Eti Maden
tarafından işletilmiştir. Kireçtaşı yatakları ilde Yatağan ve Milas ilçelerinde yer almaktadır.
Yatağan-Aldağ Tepe sahasında % SiO2 içerikleri < 1 ve %MgO içerikleri <0.1’den küçük, % 92.4
CaCO3 içerikli 16 milyon ton, Milas-Ören ve Sekköy sahalarında da % 90-98 CaCO3 içerikli
toplam 96 milyon ton görünür+muhtemel kireçtaşı rezervi tespit edilmiştir. Milas ilçesinde ayrıca
İkiztaş, Çukurköy ve Ketendere sahalarında da orta-iyi kalitede ve seramik sanayinde kullanılabilir
nitelikte sodyum feldispat (albit) sahaları yer almaktadır. Bunlardan, İkiztaş sahasında % 8.5
Na2O içerikli 28 milyon ton muhtemel albit rezervi belirlenmiştir. Dolomit oluşumlarına Fethiye ve
Milas ilçelerinde rastlanmaktadır. Fethiye’de Sekiköy ve İncirköy sahalarında % 32-34 CaO ve %
19-21 MgO arasında değişen içeriklere sahip dolomit sahaları bulunmaktadır. Milas-Ören’deki
dolomitlerin ise % CaO ve % MgO içerikleri sırasıyla 30.6 ve 22’dir. Milas, yatağan ve Merkez
ilçede de grafit sahaları yer almaktadır. Bunlardan bazıları geçmiş yıllarda işletilmiştir. Ayrıca ilde
Dalaman ilçesindeki manyezit, Yatağan ilçesindeki çimento hammaddeleri ve Merkez ve Milas
ilçelerindeki grafit zuhurları da diğer endüstriyel hammadde kaynaklarıdır. Merkez ilçe, Milas,
Marmaris ve Köyceğiz ilçelerinde de orta kalitede kum-çakıl oluşumları belirlenmiştir.
Muğla ilindeki metalik madenlerin çeşitliliği çok fazla değildir. İldeki önemli metalik
madenler başta krom olmak üzere boksit, manganez ve demir olarak sayılabilir. Türkiye krom
potansiyelinin yaklaşık % 6’sını Muğla-Denizli arasındaki ofiyolit birimleri içerisinde bulunan krom
yatakları oluşturmaktadır. Muğla ilinde çok sayıda arama ve üretim yapılmış krom yatak ve
zuhurları bulunmakta olup, bunlar ağırlıklı olarak Fethiye, Dalaman ve Köyceğiz ilçeleri ile
Marmaris ve Ula ilçelerinde yer almaktadır. Bu yataklardan bazıları Karaismailler, Üzümlü,
Biticealan, kazandere ve kandak krom yatakları bunlardan bazılarıdır. Köyceğiz-Karaismailler’de
% 30-38 Cr2O3 tenörlü 800.000 ton, Fethiye-Üzümlü’de % 36 Cr2O3 tenörlü 100.000 ton, Ula-
Biticealan’da % 44-48 Cr2O3 tenörlü 100.000 ton, Köyceğiz-Kazandere’de % 37.5 Cr2O3 tenörlü
236.000 ton ve Ula-Kandak’ta % 40-46 Cr2O3 tenörlü 100.000 ton rezerv tespit edilmiştir. Krom
yataklarının bazılarından geçmiş yıllarda Etibank önemli miktarlarda üretim yapmıştır ve sonraki
yıllarda sahalar Üçköprü tesisleri ile birlikte özel sektöre devredilmiştir. Bazı yataklardan halen
üretim yapılmaktadır. Boksit yatak ve zuhurları Yatağan ilçesinde yer almaktadır. Buradaki
%Al2O3 içerikleri 49-53, % Fe2O3 içerikleri 22-29 ve % SiO2 içerikleri 4-14 arasında değişen yatak
ve zuhurların toplam muhtemel rezervi 4.900.000 ton olarak tespit edilmiştir. Bunlardan Yatağan-
Meşelik yöresindeki yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. Yöredeki boksit oluşumları genellikle
diyasporitik tipte olup, sertliği nedeniyle aşındırıcı malzeme olarak kullanılmamaktadır. Yörede
zaman zaman işletilen diyasporitler yurt dışına ihraç edilmektedir. Milas-Sakarya’daki demir
zuhurunun tenörü değişken olup, ekonomik cevher tenörü % 30 Fe ve yukarı olarak
değerlendirilmiştir. Yatakta 2.400.000 ton rezerv belirlenmiş olup, geçmiş yıllarda yataktan
140.000 ton cevher üretilmiştir.
İl sanayisinde önemli yer tutan bir diğer yer altı kaynağı ise linyittir. Yatağan ve Milas
ilçelerinde önemli linyit potansiyelleri bulunmakta olup, ildeki Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy
termik santrallerinin kömür ihtiyaçları buralardan karşılanmaktadır.
Muğla’da çıkarılan madenler ve yerleri
ASBEST (Asb)
Köyceğiz-Beyobası zuhurları
Tenör : % 10 asbest, lif uzunlukları 4-6 mm
Rezerv :Zuhur
Marmaris-Armutalan Sahası
Tenör : % 30 asbest, lif uzunlukları 1.5 mm
Rezerv : 9.000 ton muhtemel rezerv.
BAKIR-KURŞUN-ÇINKO (Cu-Pb-Zn)
Bodrum-Karatoprak zuhuru
Tenör : % 0.17 Cu, % 1.95 Zn, % 2.07 Pb
Rezerv : Zuhur olduğundan rezerve yönelik çalışma yoktur.
BOKSİT (Bx)
Yatağan (Meşelik, Kayaderesi, Çaltutmaz, Dededam, Seğdar) Sahaları
Tenör :% 49-53 Al2O3, % 22-29 Fe2O3, % 4-14 SiO2
Rezerv : 4.900.000 ton muhtemel. Meşelik yöresindeki yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
ÇİMENTO HAMMADDELERİ (Çmh)
Yatağan-Eskihisar Sahası
Tenör :-
Rezerv : 400.000.000 ton marn ve kireçtaşı.
DEMİR (Fe)
Milas-Sakarkaya demir zuhuru
Tenör :Zuhurun tenörü değişken olup, ekonomik cevher tenörü % 30 Fe ve yukarı olarak
değerlendirilmiştir.
Rezerv : 2.400.000 ton rezerv belirlenmiş olup, geçmiş yıllarda yataktan 140.000 ton
cevher üretilmiştir.
DOLOMİT (Dol)
Fethiye-İncirköy Sahası
Tenör : % 33-34 CaO, % 19-20 MgO
Rezerv : 140.000.000 ton mümkün rezerv.
Fethiye-Sekiköy Sahası
Tenör : % 32-33 CaO, % 20-21 MgO
Rezerv : 60.000.000 ton jeolojik rezerv.
Milas-Ören Sahası
Tenör : % 30.6 CaO, % 22 MgO
Rezerv : 80.000.000 ton jeolojik
FELDİSPAT (Fld)
Milas ilçesi İkiztaş, Çukurköy ve Ketendere Köyü sodyum feldspat (albit) sahaları
Tenör : Orta-iyi kaliteli, seramikte kullanılabilir nitelikte
Rezerv : İkiztaş Köyü sahasında % 8.5 Na2O içerikli 28.347.185; Ketendere Köyü
sahasında 107.945 ton; Çukurköy sahasında ise 15.187 ton muhtemel rezerv
belirlenmiştir. Bazıları önceki yıllarda özel sektör tarafından işletilmiştir.
GRAFİT (Grf)
Milas-Kuşçadağ, Kalemköy ve Hasanavku Deresi ve Merkez-Kozağaçköy sahaları
Tenör :-
Rezerv : Yataklardan bazıları geçmiş yıllarda işletilmiştir.
KALSİT (Cc)
Milas-Yatağan Sahaları
Tenör : % 89-91.00 CaCO3
Rezerv :Çok büyük rezervler bulunmaktadır.
KİREÇTAŞI (Kçt)
Yatağan-Aldağ Tepe Sahası
Tenör : % 92.4 CaCO3, % <1 SiO2, % <0.1 MgO
Rezerv : 16.138.780 ton görünür+muhtemel rezerv.
Milas-Ören-Küçükdağ Sahası
Tenör : % 90 CaCO3, % <0.1 MgO, % <0.1 R2O3
Rezerv : 27.542.228 ton görünür+muhtemel rezerv.
Milas-Sekköy Sahası
Tenör : % 98 CaCO3
Rezerv : 58.565.158 ton görünür+muhtemel rezerv.
KROM (Cr)
İl genelinde çok sayıda krom yatak ve zuhuru bulunmaktadır. Bunların yaklaşık hepsinde geçmiş
yıllarda arama ve üretim çalışmaları yapılmıştır. Günümüzde Üçköprü, Kazandere, Dikmen,
Harmancık yataklarında üretim yapılmaktadır.
Tenör :% 35 Cr2O3
Rezerv : 700.000 ton görünür+muhtemel+mümkün rezerv.
KUM-ÇAKIL (Kçm)
Merkez İlçe Sahası
Kalite : Orta
Rezerv : 50.000 m3 görünür rezerv.
Köyceğiz-Arıkarası-Ekşiliyurt Sahası
Kalite : Orta
Rezerv : Büyük potansiyel vardır.
KÜKÜRT (S)
Milas-Karacahisar Sahası
Tenör : % 11-19 S
Rezerv : 8.000.000 ton. Tenörü düşük olduğundan işletilmemektedir.
MANGANEZ (Mn)
Fethiye-Gökçeovacık, Akseki, Mendos, Dağdibi Sahaları
Tenör : % 20-49.35 Mn
Rezerv : 350.000 ton muhtemel rezerv.
Köyceğiz-Elcik Sahası
Tenör : % 28.8 Mn, % 6.2 Fe
Rezerv : 69.000 ton mümkün. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
MANYEZİT (Mag)
Dalaman-Kızdan Köyü Sahası
Tenör : % 19 MgO
Rezerv : 50.000 ton mümkün rezerv.
Dalaman-Damdır Köyü Sahası
Tenör :-
Rezerv : Düşük silisli 60.000 ton muhtemel rezerv.
MERMER (Mr)
Milas-Kozağaç ve Güney Mahallesi
Kalite : Karbonat kökenlidir.
Rezerv :-
Kalınağıl Köyü – ‘EGE BORDO’
Kalite : Kırmızı renkli, şist dokulu
Rezerv : İşletilmektedir.
Kavaklıdere-Salkım, Başalan – ‘kavaklıdere Mermerleri’
Kalite :-
Rezerv : İşletilmektedir.
Ayrıca DEMİRCİ YEŞİL ve BAL ONİKSİ de bilinen diğer mermerlerdir.
ZIMPARA (Zım)-DİYASPORİT (Dyp)
Yatağan-Milas (İsmaildağı, Bencik, Kayaderesi, Savrandağ) Sahaları
Tenör : Esas cevher minerali diyasporittir. % 52-61 Al2O3, % 4-9 SiO2
Rezerv : Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından işletilmektedir. Milas civarında
toplam 15.500.000 ton görünür+muhtemel, Yatağan civarında ise 1.875.000 ton
muhtemel rezerv olup ekonomik değildir.
OLİVİN (Ol)
Köyceğiz
Kalite : İyi kalite
Rezerv : Saha işletilmektedir.
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü