Yaşlılık ve Yaşlanma Nedir?
Antik çağdan günümüze yaşlılık ve yaşlanmayla ilgili değişimler. Yaşlılık neden bir bilim dalının konusu haline geldi. Nüfusun yaş guruplarına göre sayısının bilinmesi insanların ihtiyaçlarını ve sosyal durumlarını belirlemek bakımından önemlidir.Çünkü nüfus ,yaş itibariyle çalışan ve çalışmayan (bağımlı nüfus)nüfustan oluşur.
Herhangi bir yerin nüfus özelliklerini göstermede temel amaçlardan biride nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını gösteren piramitlerdir.Ayrıca bir ülkenin veya bölgenin nüfus piramitlerine bakılarak o alandaki nüfus hareketleri,nüfus özellikleri,yaş gurupları,cinsiyet durumu ekonomik alanın özellikleri hakkında bilgi sahibi olunabilir.
Nüfus Piramitlerinin Anlattıkları
1. Nüfus sayısını
2. Cinsiyet durumunu
3. Nüfusun yaş gruplarına dağılımını
4. Ortalama yaşam süresini
5. Doğum ve Ölüm oranlarını
6. Nüfustaki hareketlenmeleri hakkında bize bilgi verir. Bizde bu bilgileri kullanarak ülke hakkında tahminlerde ve yorumlarda bulunabiliriz.
Piramitler ülkelerin gelişmişlik düzeyiyle doğrudan ilgilidir. Ülkelerin ekonomik durumu, aynı zamanda sağlık ve eğitim seviyeleri ile ilgili fikir verir.Nüfus piramitleri, bir ülkenin geri kalmış, gelişmekte olan yada gelişmiş olduğunun bir göstergesidir.Nüfus piramitleri ülke nüfusunun cinsiyet dağılımı hakkında bilgi verir.
Nüfus, nüfus teorileri, nüfus sayımları, nüfus politikaları, nüfusun standart tiplere bölünüşü; yaşın belirlenmesi yaşa göre nüfusun belirlenmesi, yaş piramidi, yaş dağılımı, doğum ve doğumlar üzerinde etkili olan faktörler, doğum ve ölüm oranları; ölümler ve ölümler üzerinde etki eden faktörler, evlenme-boşanma oranları.
Dünya Nüfus Artışı
Dünya nüfusu sürekli bir artış içerisindedir.Bu değişim hem sayı ve artış hem de alansal olarak farklılıklar gösterebilir.Bu değişimin sebebi yaşam koşullarının sürekli değişmesidir.
Nüfustaki değişimleri doğum ve ölüm oranları belirler.Bunlara ek olarak göçler ,salgın hastalıklar ve doğal afetler ve ülke sınırlarının değişmesi nüfusun değişiminde etkili olabilir.
NOT:Yukarıda verilen ifadelerde göçler dünya nüfus artışı için bir etken oluşturmaz çünkü göç edilen yer yine dünyadan bir noktadır.Ancak ülke nüfusları üzerinde etkili olabilir.Yine ülke sınırlarının değişmesi dünya nüfus artışı için bir etken olmaz.Bu noktalara dikkat edilmelidir.
Kıtalara Göre Doğum Oranları
Doğum oranının en yüksek olduğu kıta %o 42 ile Afrika’dır. Avrupa ise %o 12 ile doğum oranının en düşük olduğu kıtadır. Doğum oranları ile kıta veya bölgenin gelişmişliği arasında yakın bir ilişki vardır. Ekonominin tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu, eğitim ve kültür düzeyinin düşük olduğu yerlerde doğum oranlarında artış görülür.
Kıtalara Göre Ölüm Oranları
Yaşam koşularına bağlı olarak insanların ortalama yaşam süresi kısalmaktadır. Bu nedenle ölüm oranının en yüksek olduğu kıta, ekonomik ve kültürel yönden geri kalmış Afrika’dır. Genç nüfusun fazla olduğu ve sürekli göç veren Güney Amerika ise, %o 7 ile ölüm oranının en az olduğu kıtadır.
Dünya Doğal Nüfus Artış Hızı
1990-1995 yılları arasında, ekonomik ve kültürel yönden geri kalmış olması nedeniyle doğal nüfus artışının en fazla olduğu kıta Afrika’dır. Avrupa’da ise doğal nüfus artışının en az olmasının nedeni,doğurganlık hızlarını kontrol altına almış gelişmiş ülkelerin varlığıdır.
Dünya Yıllık Nüfus Artış Hızı
1990-1995 yılları arasında yıllık nüfus artışının en fazla olduğu kıta, %o 28 ile Afrika kıtasıdır. Avrupa ise göç almasına karşın %o ile yıllık nüfus artış hızının en az olduğu kıtadır.
NÜFUS NASIL DEĞİŞİR:
Doğumlar ölümlerden fazla ise nüfus artar buna doğal artış denilir.Ölümler fazla ise nüfusta azalma görülür.Bu etkenler dışında ortaya çıkan etkenler beşeri kaynaklı olabilir.
Nufus Artışını Etkileyen Faktörler
1. Doğurganlık ve ölüm oranları,
2. Göç hareketleri,
3. Sağlık alanındaki ilerlemeler(Aşılama, Bulaşıcı hastalıklara karşı etkili ilaçların bulunması)
4. Beslenme imkânları,
5. Eğitim seviyesinin durumu,
6. Yaşam standartlarının yüksekliği (Gelir düzeyinin artması)
7. Nüfus planlaması çalışmalarının yapılma düzeyi,
8. Savaşların azalması,
9. Kadınların eğitim düzeyinin ve ekonomik bağımsızlıklarının artması,
10. Ülke sınırlarındaki değişmelerdir.
Doğurganlık Oranlarında Düşüşün Nedenleri
- Eğitim
- Aile palnlaması
- Kadının Çalışması
1-Eğitim seviyesinin artması,
2-Nüfus planlamasının yapılmaya başlanması,
3-Kadının çalışma hayatındaki yerinin artması,
4-Sanayileşme ve kentleşmenin etkileri,
5-Kişi başına düşen milli gelir miktarının artması ve yaşam şartlarının iyileşmesi,
Doğurganlık hızı, eğitime, kültüre ve ekonomik gelişime bağlı olarak değişir.Ekonominin tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu, eğitim ve kültür düzeyinin geri olduğu ülke ve bölgelerde doğurganlık hızı fazladır. Ayrıca kırsal kesimde doğurganlık hızı kentlere göre daha yüksektir. Doğurganlık oranları kadınların yaşı ve eğitimi, çalışma hayatındaki yerine göre değişir. Kadınların eğitimi yükseldikçe, yaşı arttıkça, çalışma hayatında yer aldıkça doğum oranları düşmektedir.
Gelişmiş ülkelerde nüfus artış oranları azdır. Bu ülkelerde nüfus artış oranları % 0 -1 arasında bulunmaktadır. Genç nüfus bu ülkelerde az olup yaşlı nüfus artmaktadır. Gelişmiş ülkelerde 65 yaş üstündeki nüfus 150 milyondan fazladır. Bu sayı önümüzdeki yıllarda sürekli artacaktır. Çünkü tüm dünyada ortalama ömür uzamaktadır. Bu sorun gelişmekte olan ülkelerde de öne çıkacak önemli bir sorun olacaktır.
Nüfus Artışı ile gelişmişlik arasında ters bir orantı vardır. Gelişmişlik düzeyi arttıkça nüfus artışı hızı düşmektedir. Dünyada bakıldığında nüfus artış hızının yüksek olduğu ülkelerin genelde gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde olduğu görülmektedir.
Toplam doğurganlık oranı: Bu oran doğum yapabilecek yaş sınırı içinde bulunan (15- 49 yaş arası) her kadından beklenen canlı doğum sayısını ifade eder.
Dünya genelinde doğurganlık oranları( kadın başına canlı doğum oranı) gün geçtikçe azalmaktadır. Bu oran 1990 yılında dünya genelinde ortalama 3 iken, 1995 – 2000 yılları arasında 2,8 olmuştur. Gelişmiş ülkelerde 1970 lerde 2,6 iken, 1995- 2000 döneminde 1,59 kadar düşmüştür 1990 da Ülkemizde evlenmiş kadın başına düşen ortalama canlı doğum sayısı 3,7; aynı yıl Avrupa ortalaması 1,8 dir.
Gelişmiş Ülkelerde Doğum Oranları
Gelişmiş ülkelerde doğum oranlarına örnekler.
Gelişmiş Ülkeler
Rusya’da Kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 1.27 çocuk/1 kadın (2001 tahmini),
İsveç’te kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 1.53 çocuk/1 kadın (2001 tahmini),
Çin’de Kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 1.82 çocuk/1 kadın (2001 tahmini),
ABD’de kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 2.06 çocuk/1 kadın (2001 tahmini),
İngiltere’de Kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 1.73 çocuk/1 kadın (2001 tahmini),
Japonya’da kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 1.41 çocuk/1 kadın (2001 tahmini),
Gelişmemiş ülkelerde bu oranlar ileri ülkelere göre yüksek olmakla beraber son yılarda önemli düşüşler olmaktadır.Bu ülkelerde doğurganlık oranı 1970 lerde 6,7 den, 2,6 ya kadar düşmüştür.
Gelişmemiş Ülkelerde Doğum Oranları
Gelişmemiş ülkelerde doğum oranlarına örnekler:
Gelişmemiş Ülkeler
Zimbabwe’de kadın başına Ortalama çocuk sayısı 3.28 çocuk (2001 tahmini) ,
Uganda’da kadın başına Ortalama çocuk sayısı 6.88 çocuk (2001 tahmini),
Sudan’da kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 5.35 çocuk
Somali’de kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 7.11 çocuk
Suudi Arabistan’da kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 6.25 çocuk,
Honduras’ta kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 4.15 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
Türkiye’de kadın başına Ortalama çocuk sayısı: 2.46 bebek (2002 tahminleri), 2004 yılı için – 2,21
Bir ülkedeki nüfus artış hızının fazla olmasının sorun haline gelmesindeki temel etken, o ülkenin ekonomik kaynaklarının ülkede yaşayan nüfusun beslenme, barınma, eğitim, sağlık ve iş gibi temel gereksinimlerini karşılayamamasıdır. Bu duruma aşırı nüfuslanma denir.
A. Nüfus artışının olumlu sonuçları
1- Üretim artar.
2- Vergi gelirleri artar.
3- Mal ve hizmetlere talep artar.
4- Yeni endüstri dalları doğar.( Piyasa genişler, yeni yatırım sahaları açılır.)
5- İşçi ücretleri ucuzlar.
6- İhracatta rekabet kolaylaşır.
7- Askeri savunmada önemlidir kısa süre de güçlü ordular kurulabilir.
8- Nüfus dinamik bir yapı kazanır.
B. Nüfus artışının olumsuz sonuçları
1- İşsizlik artar.
2- Kişi başına düşen milli gelir azalır.
3- Tüketim artar, (Tüketici durumda olan çocuk yaştaki nüfusu ve tüketimi artırır.)
4- Tasarruflar azalır.
5- Ekonomik bağımlılık oranı yükselir.
6- İç ve dış göçler artar.
7- İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşır, Yetersiz beslenme sorunu ortaya çıkar.
8- İhracat azalır.
9- Demografik (nüfusa bağlı) yatırımlar artar.
10- Çevre kirlenmesi artar.
11- Çarpık kentleşme görülür, belediye hizmetleri zorlaşır.
12- Kalkınma hızı düşer.( Ulusal gelirin büyük bölümünün artan nüfus tarafından tüketilmesine bağlı olarak ekonomik kalkınma hızı yavaşlar.)
13- Artan nüfusu beslemek için toprağın aşırı kullanılması toprak erozyonunu hızlandırır.
Konu ile ilgili tavsiyeler:Sevgili gençler bu konu ile ilgili olarak temel bilmeniz gereken husus nüfus artışı ile gelişmişlik arasında ters orantı vardır.Nüfusun yoğun olması kalabalık olması başka bir olay nüfus artışının fazla olması başka bir olaydır.Gelişmiş ülkeler çeşitli sebeblerden dolayı yoğun nüfuslanmış olabilir ancak eğitim seviyesinin yüksek olması aile planlaması ve kadının iş hayatına katılımı ve benzeri sebeblerden dolayı nüfus artış hızı düşük doğum oranları azdır.Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde ise doğum oranları çok yüksektir,yeteri kadar eğitim aile planlaması erken yaşta evlilik kadının iş hayatından uzak olması vb sebeblerden dolayı doğurganlık oranı çoktur.
Bu noktadan yola çıkarak bu tür sorularda dikkat edin ki şıklarda hep gelişmiş yada geri kalmış ülkeler olur içlerine bir tane gelişmiş yada geri kalmış ülke verilir.Bu ülkelerin gelişmişliklerini yada geri kalmışlıklarını nerden bilebiliriz derseniz o zaman biraz gündemi takip etmeniz dünya koşullarını bilmeniz gerekir.Avrupa genel olarak gelişmiş ülkeler özellikle kuzey ,batı ve güneyi Geri kalmış ve gelişmekte olan ülke olarak da Afrika,Güney Amerika belirli bölgeleri,Ortadoğu,Orta Asya kıtasındaki ülkeleri tercih edebilirsiniz.
Yine Doğal nüfus artışı dışında yani ölümler ve doğumlar dışında bir yerde ciddi bir artış yada azalış var ise sebeb olarak bölgenin dışardan göç alması yada göç vermesi ifadesi kullanılabilir.Nüfus artışını etkileyen faktörler,doğurganlık oranının düşme sebebleri,nüfus artışının olumlu ve olumsuz sonuçları soru olarak gelebilir…