Sakarya
Sakarya ili Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biri olan marmara bölgesinde yer almaktadır. Bu bölge coğrafik olarak birçok göl ve akarsuya ev sahipliği yapmaktadır. Sakarya da yer alan göller genelde teknotik hareketler sonucu oluşmuş göllerdir. Burada akarsu ve göller konusunda çeşitli bilgiler bulacaksınız.
Sakarya, Türkiye’nin Marmara Bölgesi’nin Çatalca-Kocaeli Bölümü’nde yer alan bir ildir. 2010 yılında yapılan nüfus sayımında nüfusu 872.872’dir.
Sakarya’nın kuzeyinde Karadeniz, batısında İzmit, Bursa, doğusunda Düzce ve güneyinde de Bolu ve Bilecik bulunmaktadır. Sakarya Nehri, Sakarya’nın Karasu ilçesinde Karadeniz’ dökülür.
Sakarya’nın Akarsuları ve Nehirleri
Sakarya Nehri
Eskişehir’in çifteler ilçesi yakınlarından doğan Sakarya Irmağının kolları ile birlikte toplam uzunluğu 824 km.dir. Ancak başlangıcında yer alan bazı kaynaklarının kuruduğu göz önüne alınırsa ırmağın uzunluğu 720 km kabul edilir. İlimiz sınırları içerisindeki uzunluğu 159,5 km’dir.
Nehir Osmaneli’ni geçince İnegöl ve Yenişehir ovalarını sulayan Göksu kolunu alır. Osmaneli’ne varmadan aşağıdan Göynük çayını da alarak Pamukova’ya ulaşır. Geyve ile Doğançay arasında dik yamaçlı ve dar Geyve Boğazından akarak Adapazarı ovasına (Akova) ulaşır. Burada vadi tabanı 35 metrenin altına iner ve tam bir ova akarsuyu halini alır.
Adapazarı şehir merkezinin 4 km. doğusundan geçen Sakarya ırmağı, ovanın kuzey kemsinde sağdan Mudurnu çayını, daha ilerde, tepelik bir alanda soldan Sapanca Gölü’nün fazla suyunu boşaltan Çark suyunu alır. Ve Karasu ilçe merkezi Yenimahalle semtinde Karadeniz’e dökülür.
Sakarya’nın deltası, Kızılırmak ve Yeşilırmak deltası gibi denize doğru belirli bir çıkıntı meydana getirmez.
Tarih devirlerinde Sakarya’nın Adapazarı ovasında birkaç defa yatak değiştirdiği sanılmaktadır.
Sakarya nehri üzerinde Sarıyar ve Gökçekaya barajları bulunmaktadır.
Çark Suyu
Sapanca gölünün ayağı olan Çark suyu, Sakarya ırmağına boşalır. Uzunluğu 45 km. olan akarsu Sapanca gölü’nün doğusundan ve batıdan Elmalı Deresi, Kocadere ve Söğüt Deresi’ni alarak kuzeydoğuya yönelir . Seyifler Köyü yakınında Sakarya Nehri’ne katılır. Adapazarı’nın içme ve kullanma suyu, uzun yıllar çark suyundan sağlanmıştır.
Dinsiz Çayı
Uzunluğu 34 km.dir. Mudurnu çayının bir kolu olan Dinsiz çayı, Hendek sınırı yakınında Şark Beynevit Köyü civarından doğar, daha sonra doğudan Fabrika Dere ve Balıklı Dere’yi güneyden bıçkı ve gürcü derelerini alır. Akyazı, Hendek ve merkez ilçe sınırlarının birleştiği yerde Mudurnu Çayı’na katılır.
Mudurnu Çayı
Uzunluğu 65 km.dir Dokurcun yakınlarında İl topraklarına girer. Hendek İlçesinin kuzeybatısında Sakarya’ya karışır. Akyazı ilçesi’nin Taşburun köyü civarından taşkınlar yapan ve bataklıklar oluşturan çay, yapılan ıslah çalışmalarıyla zararsız hale getirilmiştir.
Darıçayır Deresi
Uzunluğu 33 km.dir. Karasunun güneyinde Kocatöngel Deresi adı ile kuzeye doğru akan bu dere, doğudan ve batıdan küçük yan dereciklerle birleştikten sonra Tuzla yakınında Sakarya Nehri’ne katılır.
Maden Deresi
Uzunluğu 30 km. olan Maden Deresi, Hendek yakınında Çataltepe’den doğar. Önce Kabalak Deresi adıyla kuzeye akar. Yayla deresi ile birleştikten sonra Karasu adını alır ve Karasu İlçesi’nin doğusundan Karadeniz’e dökülür.
Melen Deresi
Uzunluğu 30 km.dir. Kocaali ilçesinin doğusunda Akçakoca sınırında bulunan Melenağzı mevkiinde Karadeniz’e dökülür.
Karaçay Deresi
Geyve İlçesi’nin doğusunda Mancarlı yöresinden doğar. Uzunluğu 29 km.dir. Önce Sedcedere, sonra Karaçay adlarını alarak güneybatıya akar. Güneydoğudan gelen Karakaya Deresi ile birleştikten sonra Karasular mevkiinde Sakarya Irmağı’na katılır.
Akçay Deresi
Geyve’nin kuzeybatısındaki Eskiyayla yöresinden doğan Akçay deresi, çok sayıda küçük dere ile birleştikten sonra Adliye Köyü kenarından Sakarya Irmağı’na katılır.
Yırtmaç Deresi
Kandıra İlçesi’nin Kuştünek mevkiinden doğar. Kaynarca-Karasu sınırındaki Acarlar gölü’ne dökülür. Önemli kolları Büyükdere ve Kemenderesi’dir.
Değirmendere
Değirmendere, Kandıra’nın doğusundaki Alabaşlar Köyü yakınından doğar. Kandıra Kaynarca sınırını çizerek akar. Kaynarca’nın kuzeyinde Karaboğaz yöresinde denize dökülür.
Sapanca Yöresi Akarsuları
Sapanca Gölü’ne de bazı irili ufaklı dereler dökülmektedir. Bunların en önemlisi, “İstanbul Deresi” olup yıl boyunca faaliyet halindedir. Diğer akarsular Karaçay, Yanıkdere, Keçideresi ve Balıkhane Deresi’dir. İstanbuldere dışındaki dereler yazın kururlar. Genellikle Samanlı Dağları’nın karları ve mevsim yağmurları ile beslenen bu dereler, gölün su seviyesinde rol oynadıkları gibi sürükledikleri alüvyonları biriktirip bugünkü Sapanca’nın da bulunduğu ovalık araziyi oluşturmuşlardır.
Sakarya’nın Gölleri
Sapanca Gölü
Sapanca Gölü, Adapazarı ile İstanbul arasında Kocaeli sınırına yakın bölgede, Sapanca ilçesi içinde yer alan bir göldür.
Yazın ve kışın seyahat eden yolcuların uğrak noktası olan Sapanca Gölü kıyısında çeşitli balık restoranları ve pansiyonlar bulunur. Kaynağını dağlardan gelen kar suları ve Derbent deresinden alan gölde, turna balığı, yayın balığı, sazan türleri ve alabalık bol miktarda bulunur.
Uzunluğu 16 km, en geniş yeri ise Sapanca ile karşı kıyı arası olup, 5,5 kmdir. Yüzölçümü 42 km2, en derin yeri ise Sapanca açıklarında 61 mdir.Yağış alanı, 252 km2yi bulan Sapanca Gölü, genel olarak güneyindeki dağlardan gelen derelerle beslenir. Gölde yılda ortalama 75 cm kadar bir seviye değişikliği görülür. Göl seviyesi sonbaharda en alçak, ilkbaharda en yüksektir. Senenin bol yağışlı zamanlarında çark deresi kapakları açılarak bir nevi su tahliyesi sağlanmakta ve gölün seviyesi bu şekilde dengede tutulmaktadır.
Adını kıyısında kurulan ilçeden alan Sapanca gölü, son yıllarda kaydedilen gelişmelerle ülke turizminin gözde yerlerinden biri olmuştur. Özellikle İstanbul ve İzmit’ten kolaylıkla ulaşılan Sapanca, günlük turlar için de ideal bir yer konumundadır. İklimi, gölü ve eşsiz doğal güzellikleriyle Sapanca önemli bir gezi ve dinlenme alanıdır.
Sapanca Gölü özellikle yaz aylarında Adapazarı ve civar halkı için büyük bir mesire yeridir. Ziyaretçiler nemli iklimin bunaltıcı etkisinden Sapanca Gölü’nde serinleyerek kurtulur.
Sapanca gölü su sporları açısından da oldukça elverişlidir. Yüzme, su kayağı, rüzgar sörfü, yelken, kürek gibi su sporları yapılabilmektedir. Ulaşım, yerleşim, tesisleşme ve sunduğu çeşitli turizm seçenekleriyle Sapanca Gölü, ilin turizm potansiyeli en yüksek olan gölü ve mekanı konumundadır.
Evliya Çelebi Sapanca Gölü’nü şöyle anlatır:
“Sapanca Gölünün çevresi 24 mildir. Dört çevresinde kasaba gibi 76 köy vardır. Cümle halkı bu haliç’in suyundan içtiklerinden yüzlerinin rengi kırmızıdır. Ürünleri çok ise de bağları yoktur. Bahçeleri hadden aşkındır. Bu gölün kenarında bir tür kavun ve karpuz olur ki, ancak ikisini bir eşek çekebilir. Bu göl içinde 80 pare(parça) kayık ve çırnaklar (tahıl kayığı) vardır ki, köyden adam, kereste ve eşya götürürler. Bu gölde bulunan yetmiş seksen çeşit balıktan avlayıp kar ederler. Alabalığı, Sazan balığı, turna balığı gibi tatlı su balıkları gayet lezzetli olur. Gölün derinliği ekseri yerlerinde yirmi kulaçtır. Suyu gayet saf ve berraktır. Kıyısında olan köylerin kadınları elbise yıkadıklarında asla sabun sürmezler. Bu gölün doğusunda iki saat uzaklıktan Sakarya nehri geçer. Kocaeli’nde İrva kasabası kenarında Karadeniz’e dökülür. Sakarya azıcık bir himmet ile bu göle akıtılabilir. Bu göl, İzmit Körfezi’ne üç saat kadar yakın olduğundan ayağı İzmit Tuzlası önünde deryaya karışır. Hatta, bir asırda bu gölü İzmit Körfezi’ne katmak için yüzbinlerce kazma ve çapalı ırgat toplattırılmış ise de İzmit halkının buna birçok hazineler ve Nuh Ömrü gerektirir diye gevşeklik göstermesi işin tamamlanmasına engel olmuş. Ama Sakarya Nehri bu gölde, İzmit körfezine karıştırılsa Bolu’ya kadar beş konaklık yer mamür olurdu. İstanbul gemileri ta Bolu’ya yetişir ve İstanbul’da bir tahta üç akçeye, bir kantar odun beş akçeye olup hayratı büyük olurdu.
Poyrazlar Gölü
Adapazarı’nın kuzeydoğusunda Sakarya Irmağı’nın yakınındaki 60 hektarlık bu göle, yanındaki Poyrazlar Köyü nedeniyle bu ad verilmiştir. Gölün başka bir adı da Teke Gölü’dür. Sakarya Irmağı’nın eski yatağında oluşan Poyrazlar Gölü, iki sırt arasında uzanmakta olup, Sakarya Irmağı taştığında fazla suları Kapaklı Boğazı’ndan göle boşalmaktadır. Genel olarak bu şekilde beslenen Poyrazlar Gölü, oldukça derin olup yalnızca güney kıyıları sığ ve sazlıktır. Kuzey ucunda bir ayakla fazla suları Sakarya Irmağı’na boşalır. Başta sazan olmak üzere çeşitli tatlı su balıkları bulunan göl, son yıllarda piknik alanları ile gitgide turistik bir önem kazanmaya başlamıştır.
Taşkısığı Gölü
Adapazarı’nın kuzeyinde Taşkısık ve Ekizce köyleri arasında olup 90 hektarlık bir alanı kaplar Çaltıcak Gölü diye de anılan gölde, çeşitli tatlı su balıkları ve kerevit bulunur. Son yıllarda turistik yönden ilgi görmektedir.
Küçük Akgöl
Taşkısığı Gölü’nün 3 km. doğusundadır. Yalnızca 20 hektar yüzölçümü olan bu göl, dipten kaynayan sularla beslenmektedir. Gölün kuzey kesimi sazlık ve bataklıktır. Fazla sularını, bir ayakla Çark Suyu’na boşaltır. Suyu tatlı ama bulanıktır. Bu nedenle tatlı su balıklarının yaşamasına elverişli bir ortam yoktur.
Büyük Akgöl
Merkez ilçe ile Karasu ilçesi arasında yer alan 190 hektar yüzölçümlü Büyük Akgöl’ün büyük kesimi sazlık ve bataklık durumundadır.Gölde bol balık olup zıpkınla avlanılmaktadır. Ayrıca gölün sazlık ve bataklık yerlerinde yabankazı ve yabanördeği de avlanmaktadır.
Acarlar Gölü
Karasu- Kaynarca sınırında yer alan bu göl, 1562 hektar yüzölçümlüdür. Bunun 861 hektarı bataklık durumundadır.Gölün çevresindeki orman örtüsü, yer yer bataklıkların içine sokulmuştur. Acarlar Gölü’nün fazla suları bir ayakla Sakarya Irmağı’na boşalmaktadır.