Sizden gelen soru:
Tarihte türklerin yaygın olarak oynadıkları oyunlar?
Cevap:
Türklerin En Önemli Oyunları
Satranç
Türklerin eskiden beri tarih boyunca oynadığı en önemli oyunlar arasında Satranç, Cirit, Güreş ve Ok Atma oyunları yer almaktadır.Osmanlı Padişlahları tarafından oynanan satranç, özellikle Yavuz Sultan Selim’in sefere giderken bile at sırtında satranç olduğu söylenir.
Güreş
Ata sporlarımız arasında yer alan oyunlardan birisi de güreşdir. Günümüzde halen geleneksel olarak her yıl Edirne Kırkpınar‘da düzenlenmektedir.
Cirit
Diğer bir oyun da Cirit‘tir.Bu oyun Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya geldikleri dönemden beri oynadıkları savaş oyunu olarak bilinmektedir.Daha sonraki dönemlerde Anadolu ‘da oynanan ve atlı spor olarak da anılan cirit , başlangıçtan beri nesilden nesile intikal ederek günümüzde de varlığını devam ettirmektedir.
Günümüzde Erzurum, Ardaha ve Kars yörelerinde Cirit hala oynanmaktadır.
Ok Atma
Tabi bir de ok atma yarışını da unutmamak lazım. Hayvan postlarından oluşturulan hedefler uzak mesafelere konularak vurulmaya çalışılırdı. Hatta Tarkan filmlerinde halen bu tarz sahneler görülebilmektedir, büyüklerinize sorun
Türklerin Eskiden Oynadığı Oyunlar
Köylü-Şehirli:
3 Kişi ile oynanan oyun bir röportaj oyunudur Bir Sunucu şehirli ve köylü kadına yaşamları hakkında sorular sorar, köylü ve şehirli kadınların taklidi yapan çocuklar abartılı cevaplar verir
Kuyu kazmanı:
En az 5 kişi ile oynanan oyunda her çocuk ellerindeki sopa ile daireler çizer 1 sopa fazla vardır ve o sopayla ebeyi seçmek için her çocuk sopayı sektirirEn az sektiren ebe olur Oyuncular kendileirne ait dairelerden taşmadan aralarında sopayı sektirmeye çalışır, sopa kendi çemberinden taşdığında ebe sopayı uzaklaştırmaya çalışır oyuncu da onu yakalamayı hedefler; diğer çocuklar hemen dairesine yönelip sopalarıyla sopayı oyun alanına getirene kadar dairesini kazarlar Oyun bu şekilde devam eder Sonunda en çok kazılmış daire sahibi oyuncu oraya gömülür
Uçak
Bir ebeleme oyunudur, 7 kişi ile oynanır Ebe diğer çocukları yakalamaya çalışır Yakalanan çocuklar uçak gibi kollarını açarak dururlar Duran oyuncu ebe tarafından yakalanmamış bir oyuncunun bacaklarının altından geçmesi ile çözülebilir Oyun ebenin herkesi yakalaması ile biter
Patlangaç:
1 kova çamur, en az 2 kişilik bir oyun Çamurla toprak kap yapan çocuklar onu yere patlatır En güçlü kim patlatırsa o yüksek bir puan alır Sonuçta puanlar toplanır, kaybeden kazananı sırtında taşır
Üçgen Peynir dilimleri
2 kişilik bir oyundur Kalem, kağıt gereklidir İlk önce kağıdın üstüne noktalar konulur, sonra iki oyuncu noktaları karşılıklı olarak üçgen yapacak şekilde birleştirir En fazla üçgeni yapan kazanır Bunu anlamak için üçgen yapıldıkça içine isimin baş harfi yerleştirilir
Yattı Kalktı:
En az 6 kişi ile oynanan bu oyunda 1 cezacı vardır Çocukların hepsi birer birer bir meyva ismi alırlar ve bunu birbirlerine söylerler Dairede bağdaş kuran çocuklar diğer meyva isimli arkadaşının ismini söylerken yatıp kalkarlar bu şekilde hızlı olarak gelişen oyun ismi şaşıranın yanağının cezacı tarafından boyayla boyanması duraklar, sonunda en az boyanmış oyunu kazanır
Eski minder:
Gönüllü ortada çömelir, çocuklar etrafında el çırpıp tekerleme söyleyerek dönmeye başlarlar Ortadaki gönüllü bir konu seçer ve çocuklar o konu ile ilgili taklit duruşları yaparlarAynı konu iki kere seçilemez
Cırtcak:
2 kişilik bir oyundur Tebeşirle yere içi içe 3 kare, ve karelerin orta noktasından üst dış kare yüzeyine değecek 4 adet çizgi eklenir Çizgilerin kesiştiği noktalara taşlar yerleştirilir Taşlar birbirlerini damada olduğu gibi yemeye çalışırOyun 2 taş kalana kadar devam eder
Sıçratan Top:
En az 4 kişi ile oynanan bu oyunda ipin ucuna bağlı bir top vardır, bu topu savuracak kişiyi seçmek için oyuncular aralarında tekerleme söyleyerek eleme yaparlar Ebe seçilir Ebe oyuncuların ayak altlarına doğru topu sallayarak oyunculardan birini ebelemeyi çalışırlar
Alaylar:
En az 6 kız ile oynanan bu oyunda, iki gruba bölünmüş kızlar alaylar adlı tekerlemeyi söyleyerek, karşı karşıya yürüşürler Tekerlemeyi kim sonlandırır ise(tekerlemede en son kimin ismi söylenirse) o karşı takımın el ele tutuşmuş zincirini kırmaya çalışır Son kişi kalana kadar devam eden oyunda, kaybeden kişi göbek attırılarak cezalandırılır
41 çubuk:
En az 2 kişi ile oynanan oyunda diğer çubukları kıpırdatmadan çubuk almak ana amaçtır Bunu başaran ve en çok çubuk alan oyunu kazanır Çubuğu alırken kıpırdatan sırayı rakibine kaptırır
Bezirganbaşı:
Bezirganbaşı tekerlemesi ile ebe seçilir Oyuncular seçilen 2 ebe’nin kolları altından tekerleme eşliğinde geçerler Başta verilen isimleri bilemeyenler ebelerin arkalarına geçerler ve 2 farklı takım oluşturulur Ardından ortaya bir çizgi çizilir ve 2 takım çizinin gerisine ip ile kim düşecek çekişmesi yapar
Deli Kız:
7 kişi daire yaparak dönerler, ortada deli kız taklidi yapan bir kız vardır, dairede dönenlerin söylediği tekerlemeye cevap verir ve akışa yön verir
Pembe Nine:
Çocuklar bir daire kurarlar, ortadaki tekerleme sonunda evleneceği kişinin ismini belirler Tekerleme eşliğinde “Pembe nine kızını almaya geliyoruz” derler, o da evet ya da hayır ile oyunu yönlendirir
Mendil Kapmaca:
Ortada mendili tutacak biri seçilir Sonra çocuklar aldım verdim ben seni yendim oyunuyla iki gruba ayrılırlar Çizgilerden çıkış yapan çocuklar arasında mendili yakalayan yakalayamayanı mendille ebelemeye çalışır
Hacı Yatmaz:
Ortaya bir sopa dikilir, çocuklar çevresinde daire olurlar Herkes bir numara alır ve sopayı diken bir numara söyler ve numarası söylenen sopayı havada tutmaya çalışır
Çarşıya gittim:
Çocuklar daire kurararak yere çömelirler,İlk başlayan oyunca çarşıya gittim ile başlayarak neler satın aldığını söyler , diğerleride sırayla bir şeyler ekler ve aynı şeyleri sırası ile tekrar ederek akışın devam etmesini sağlarlar Sırada şaşıran veya kelimeyi söylemeyi unutan kaybeder
Zanbur zumbur dayı:
Uzun eşek oyunun farklı bir modelidir Yastık konumunda oturan zanbur zumbur dayı üstüne atlanan çocuk için bir meslek seçer ve o meslek için gerekli olan bir alet/edevat seçer O meslek için ne lazımsa çocukların tekerleme ile söylemesini bekler Seçtiği kelimeyi söyleyen çocuk yanar ve oyundan çıkarılır
Yedi Kremit:
Ortaya yedi kiremit konur, 2 gruba bölünen çocuklar bunu top atıp isabet ettirerek yıkmaya çalışırlar İlk deviren diğer grubu topla vurma hakkını kazanır Topla en çok kişi vuran grup kazanır
Sek sek:
Herkes tarafından bilinen sek sek oyunudur İlk gidiş bitince sondan başa dönüş yapar Başta çift ayak gidiş dönüşün ardından tek ayak gider ve tamamladığı karelerin içine ismini yazmaya başlar Başkasının kutusuna basmadan gidiş dönüşü bitiren oyunu kazanır
Türk Halk Oyunları
Türklerin oynadıkları halk oyunları da vardır.Türk halk oyunları’nın genel olarak türleri şu şekilde ayrılmaktadır:
- Hora Bölgesi; Ağırlıklı olarak Trakya’da oynanmasına rağmen Karadeniz’de ve Güney Marmara’da gözlemlenmektedir.
- Zeybek Bölgesi; Üç alt gruptan oluşur. Kural olarak; 9 zamanlı ve aksak ritmli oyunlardır.
- Asıl Zeybek Bölgesi; Ege, Güney Marmara, İçbatı Anadolu.
- Teke Zeybek Bölgesi; Göller Yöresi, Batı Akdeniz.
- Kaşıklı Zeybek Bölgesi; Güney Marmara, Batı Karadeniz, İçbatı Anadolu ve çevresi. Bu bölgelerde karşılıklı oynanan ritüelleşmiş düzenli oyunlara da rastlanmaktadır (Zonguldak, Karabük’te olduğu gibi).
- Kaşık Oyunları Bölgesi; Konya Bölümü ve Antalya’nın doğu ilçelerinden itibaren Doğu Akdeniz çevresi.
- Horon Bölgesi; Doğu Karadeniz.
- Halay Bölgesi; Üç alt bölümden oluşur.
- Bozkır Halayları: Orta Karadeniz ve İçdoğu Anadolu
- Doğu Halayları: Doğu ve Güneydoğu Bölgeleri
- Çukurova Halayları: Çukurova çevresi.
- Bar Bölgesi; Kuzeydoğu Anadolu ve İç Artvin.
- Kafkas Bölgesi; Kuzeydoğu Anadolu.
Bir oyunun halk oyunları vasfı taşıması için kural olarak “zamanda derinlik ve mekanda yaygınlık” ilkesini barındırması gerekir.