Sizden gelen soru:
* Türkiye’de metallerin geri dönüşümü nasıl yapılır? *
Cevap:
Metallerin Kullanımı
Metaller çok değişik türde üstün özellikleri nedeniyle endüstride geniş uygulama alanına sahiplerdir. Özellikle üstün mekanik özelliklere sahip olduklarından en önemli yapı ve makine malzemesi sayılırlar. Metaller demir esaslı metaller ve demirdışı metaller olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Çelik ( demir esaslı metal) ve alüminyumun ( demirdışı metal) metaller arasında geri dönüşüm ve geri kazanım piyasasında çok büyük paya sahip malzemelerdir.
Metallerin Geri Dönüşümü
Hurda metal geri dönüşüm endüstrisi çok geniş bir yelpazeye sahiptir. Miktar olarak en çok geri dönüştürülen metallerin bazıları aşağıdaki gibidir;
- Hurda Demir,
- Hurda Çelik,
- Hurda Bakır,
- Hurda Pirinç (Sarı),
- Hurda Alüminyum,
- Hurda Çinko,
- Hurda Paslanmaz Çelik,
- Hurda Kurşun vb.
Hurda metaller genel olarak iki ana gruba ayrılırlar; Demirli (ferrous) ve demir dışı (non-ferrous)
Demirli (ferrous) Metallerin Geri Dönüşümü
Demirli metaller adından da anlaşılacağı gibi demir içeren metallerdir.
Demir ve demir içerikli olan çelik (çelik demirin karbonla düşük oranda yaptığı alaşımdır) elektrik ark ve indüksiyon ocaklarında, bazik oksijen fırınlarında ve entegre tesislerde ergitilerek defalarca farklı şekillerde yeniden kullanılabilir türde metallerdir.
Demir, haddehane gibi birincil işlemeden, yıkım ve söküm işlemi gerçekleştirilen inşaatlarda oluşacak plakalardan, tüplerden, kablolama ve kiriş işlemlerinden, eski otomobillerden ve diğer otomobil atıklarından, hurda gemi ve teknelerden, hurda demiryolu ve vagonlardan, iş makinelerinden, ıskartaya çıkmış arıtma sistemlerinden, mermiden, her çeşit iğnelerden vb. birçok kaynaktan elde edilir.
Demirli metaller manyetiktir ve bir mıknatısın ters kutup çekim özelliği vasıtası ile tespit edilebilirler.
Demirsiz (non-ferrous) Metallerin Geri Dönüşümü
Demir dışı metaller arasında temel olarak bakır, çinko, kurşun, alüminyum, nikel, pirinç, kalay ve magnezyum yer almaktadır.
Demirli olmayan metaller aynı zamanda değerli metalleri (altın, gümüş paladyum, platin vb.) ve nadir olarak bulunan ekzotik metalleri (tungsten, molibden, nyobidyum, hafniyum, vanadyum, zirkonyum, tellur, arsenik, berilyum, indiyum, lityum, kadmiyum, galyum, germanyum, kobalt, bizmut, seryum, selenyum, tantal, titanyum, civa vb.) içerirler.
Bazı metaller radyoaktif özelliktedirler. Bu özellik doğal olarak kendi yapısı itibari ile mevcut olabilir ya da tükenmiş uranyum gibi askeri uygulamalarda, tıbbi ortamlarda ıskartaya çıkan medikal ekipmanlarda, araştırma laboratuarlarında, nükleer santrallerde oluşan radyoaktif reaksiyonlara maruz kalma neticesinde yan ürün olarak (özellikle hurda nikel), veya duman detektöründe eser miktarda bulunan Amerikyum gibi çeşitli yerlerde ortaya çıkmış olabilir.
Metal hurda sektörü geniş ve karmaşık bir sektördür. Ciddi ölçüde çeşitliliğe sahip, kolayca anlaşılmayan ve çok geniş bir kaynağa sahip hurda metaller, bu sektörde çalışan personel için sağlık ve güvenlik açısından risk oluşturabilecek bir çok işleme tekniğine ihtiyaç duymaktadır.
Metal geri dönüşümü, toplama, sınıflandırma, kırma-kesme-parçalama, taşıma-boşaltma, balyalama, presle sıkıştırma, yeniden kullanım amacı ile tamir etme, ergitme, pişirme, rafinasyon, kimyasalların kullanımı, şekillendirme vb. işlemlerin olduğu birçok adımlı işlemler dizisidir.
Çeliğin Geri Dönüşümü
Kullanılmış çelik geri kazanılıp üretime sokulduğunda hammadde kaynağı korunmuş olur. 1000 kg. kullanılmış çelik geri kazanılıp tekrar çelik üretiminde kullanıldığı zaman 1050 kg. demir cevherinden, 454 kg. kok kömüründen ve 55 kg. kireç taşından tasarruf edilmiş olunur.
- Kullanılmış çelikten çelik üretildiğinde su kirliliği ve hava kirliliği ¼ oranında azalır.
- Enerjinin % 74 ve hammaddenin % 90 korunduğu,
- Su tüketiminin % 40 azaltıldığı,
- Atık su kirlenmesinde % 76, hava kirlenmesinde % 86 ve maden atıklarında % 97 azalma olduğu, gözlenmiştir.
Alüminyum Geri Dönüşümü
Alüminyumun geri kazanımıyla; enerji tüketiminde azalma % 95, hava kirliliğinde azalma % 90, su kirliliğinde azalma % 97, baca gazı kirletici emisyonunda azalma % 99 oranında olur ve boksit cevherinde korunmuş olur.
Bir kilogram alüminyum kutu geri kazanıldığında;
- 8 kg boksit madeni,
- 4 kg kimyasal madde,
- 14 kW/sa elektrik enerjisi kullanımı korunmuş olur.
On adet alüminyum içecek kutusu geri kazanıldığında, 100 kW/sa bir lambanın 35 saatte veya bir TV’ nin 30 saatte harcadığı elektrik enerjisi korunmuş olur.
Bir ton kullanılmış alüminyumdan alüminyum üretilirse;
- 1300 kg boksit bakiyesi,
- 15000 litre soğutma suyu,
- 860 litre proses suyu,
- 2000 kg CO2 ve 11 kg SO2 emisyonu daha az oluşur.
Atık alüminyum küçük parçacıklar halinde doğranır. Daha sonra bu parçalar büyük ocaklarda eritilerek, dökme alüminyum üretilir. Bu sayede atık alüminyum, saf alüminyum ile neredeyse aynı hale gelir ve üretimde kullanılabilir. 1 ton metal atığın geri dönüştürülmesi sonucunda 1300 kg hammadde tasarrufu sağlanır. Örneğin; Türkiye’de yıllık olarak toplam 2 milyon tona ulaşmaktadır.
Kutuya Atılabilecek Malzemeler
Alüminyum İçecek Kutuları, Alüminyum Folyolar, Konserve Kutular, Mutfak Malzemeleri (Çatal, Bıçak, Tencere, Çaydanlık)