Türkiye’deki Platolar Nelerdir?

Plato’nun Tanımı

Plato  sözlükte “akarsular tarafından çevresine göre oldukça vadilerle ayrılmış düz alan” şeklinde geçer. Platolar yükseklik bakımından fazla engebeli olmayan ve çok fazla yükseklik içermeyen  kısımlardan oluşur. Türkiye!nin platolar bakımından oldukça zengin olduğunu söyleyebiliriz.

Ülkemizde platolar çok geniş alanlar kaplar çünkü 4.zamanda epirojenez ile yükselen ülkemiz daha sonra akarsularca aşındırılarak platoların yayılış alanı haline gelmiştir. Platoların yükseltisi de Batıdan Doğuya doğru artar.

Türkiye’deki Plato Çeşitleri

Aşındırma Platoları: Daha önceden aşınımını tamamlamış ve düzleşmiş platoların tekrar yükselmesi ve akarsularca parçalanması ile oluşmuşlardır. KOCAELİ PLATOSU

Tabaka Düzlüğü Platoları: Kalın ve sert arazilerin çevresinin aşınmasıyla yüksekte kalması sonucu oluşan geniş dalgalı düzlüklerdir. İç Anadolu’da CİHANBEYLİ, OBRUK v.s.

Lav Platoları: Volkanizma sonucu yeryüzüne yayılan yüksek lav yığınlarının akarsularca parçalanmasıyla oluşurlar. D.Anadolu’da ERZURUM-KARS, NEVŞEHİR-ÜRGÜP ÇEVRESİ PLATOLARI gibi.

Karstik Platolar: Kalkerli (Kireçtaşı) araziler üzerinde oluşurlar. Akdeniz çevresinde görülür. TAŞELİ PLATOSU gibi.

 Platoların Bölgelere Göre Dağılımı

1. İç Anadolu: Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Uzunyayla ve Bozok Platoları.
2. Marmara Bölgesi : Çatalca-Kocaeli Platoları
3. G.Doğu Anadolu Bölgesi: Şanlıurfa, Gaziantep, Mardin Eşiği
4. Akdeniz Bölgesi : Taşeli Platosu
5. Ege Bölgesi : Yazılıkaya ve İç Batı Anadolu Platoları
6. Doğu Anadolu Bölgesi : Erzurum-Kars, Ardahan Platoları

Platoların Ekonomiye Etkileri

Yüksek platolar yaz aylarında hayvancılığa dayalı yaylacılık alanları olarak kullanılırlar.

Alçak platolar ise tarım alanlarıdır. Ancak kuru tarım yapılabilir. Az su isteyen Buğday, Şekerpancarı, Arpa v.s. ekimi yapılır.

Yüksek platolarda yerleşme seyrektir. Ülkemizin en tenha yerlerinden biri de Taşeli Platosu’dur.

1. İç Anadolu Bölgesi Platoları

En çok plato olan bölgedir. Platolar genellikle Tuz gölünün çevresinde toplanmışlardır. Ortalama yükseltileri 1000 – 1500 m.arasındadır.

Obruk Platosu: Tuz gölü ile Konya ve Ereğli ovaları arasında yer alır. Yapısı genellikle kalkerlidir. Bu nedenle üzerinde içi su dolu karstik erime çukurları olan obruklar yer alır.

Cihanbeyli Platosu: Tuz gölünün batısmdadır. Yapısı, kalker, kum taşı ve marnlı tabakalardan oluşur.

Haymana Platosu: Tuz gölünün kuzeybatısındadır. Doğudan Kızılırmak, batıdan ise Sakarya nehrinin kolları tarafından vadilerle parçalanmıştır.

Bozok platosu: Yozgat’la Sivas arasında uzanır. Kızılırmak’ın kolu olan Delice çayı ile, Yeşilırmak’ın kolu olan Çekerek çayı tarafından parçalanmıştır.

Uzunyayla Platosu: Kayseri ve Sivas arasında uzanır. Seyhan nehrinin kolu olan Zamantı çayı tarafından parçalanmıştır.

2. Ege Bölgesi Platoları

Bölgenin İç Anadolu’ya doğru sokulan İçbatı Anadolu Bölümünde platolar yer alır. Yükseklikleri 800 ile 1000 m. arasındadır.

Yazıhkaya Platosu: Afyon’un kuzeyindedir. Sakarya Nehri’nin kolları tarafından parçalanarak oluşturulmuştur.

Bayat Platosu: Afyon’un kuzeybatısındadır. Sakarya Nehri’nin kolları tarafından parçalanarak oluşturulmuştur.

Not: İç Batı Anadolu eşiğinin büyük bölümü, Gediz, Sakarya ve Büyük Menderes nehirleri tarafınfan ğarçalanmış geniş bir plato görünümündedir.

3. Marmara Bölgesi Platoları

Bu bölgede İstanbul boğazının her iki yakasını içine alan Çatalca ve Kocaeli yarımadaları, aşınmalarla düzleşmiş, peneplenleşmiş bir plato görünümündedir.

4. Akdeniz Bölgesi Platoları

Orta Toroslarda yer alan Taşeli Platosu, kalker (kireçtaşı) arazi üzerinde oluşmuştur. Tabakalar yatay duruşludur. Platonun oluşumunda karstik olaylar belirleyici olmuştur. Yüzeyde çok miktarda karstik erime çukurları olan dolinler yer alır. Tabanlarında terra-rossa (kırmızı toprak) toprakları bulunur. Bu plato Göksu Nehri ve kolları tarafından parçalanarak oluşturulmuştur.

Not: Karstik arazilerde yüzeyde su bulunmaz. Nedeni kalkerdeki çatlaklardan suyun yerin derinliklerine doğru sızmasıdır. Bu nedenle yeraltı suları bakımından zengindir. Yüzeyde su olmadığı için bitki örtüsü de yeterince gelişmemiştir.

5. Karadeniz Bölgesi Platoları

Platoların en az olduğu bölgedir. Orta Karadeniz’deki Canik dağlarının üzeri aşınmalarla düzleşmiştir. Plato görünümündedir. Kelkit çayı ve kolları tarafından parçalanmıştır.

6. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Platoları

Gaziantep Platosu: Fırat nehrinin batısında yer alır. Yüksekliği 800 m. civarındadır. Fırat’ın kolları tarafından parçalanmıştır.

Şanlıurfa Platosu: Fırat Nehri’nin doğusunda yer alır. Fırat Nehri ve kolları tarafından parçalanmıştır.

Mardin Eşiği ve Mazıdağ: Dicle Nehri ve kollan tarafından parçalan- s mıştır.

7. Doğu Anadolu Bölgesi Platoları

Platoların geniş alan kapladığı bir bölgedir.

Erzurum, Kars ve Ardahan Platoları: Bazalt lavların oluşturduğu 1500 – 2000 m arasındaki yüksek platolardır. Araş ve Kura ırmakları tarafından parçalanmıştır.

Not: Bölgede Van Gölü çevresinde ve Kars’ın güney ve doğusunda plato özelliğindeki araziler bulunur.