Sizden gelen soru:
* Yağların sindirimi nerede başlar? *
Cevap:
Yağların sindirmi
Yağların sindirimi ilk önce ağız ve midede sindirilmeye başlar. Ancak ağız ve midede sindirim çok az ve çok kısa olduğu için önemsiz kabul edilir ve sindirim gerçekleşmemiş kabul edilir. Yağlar gerçek anlamda ince barsakta sindirilirler. Sindirim pankreatik lipaz enzimi tarafından gerçekleştirilir. Karaciğerin salgısı olan safra yardımcı olur.
Ancak yağların ağızda kalış süresi saniyelerle ifade edildiği için ve mideye inen bolusdaki lipazın ve hatta midede mevcut gastrik lipazın varlığına rağmen yağların bu şekilde ortaya çıkan sindirimi genellikle önemsiz seviyede olarak kabul edilir. Yağların sindiriminde, büyük damlalar halinde bulunan yağ damlalarının daha küçük parçalara ayrılması ve böylelikle suda eriyen özellikteki lipazların etki yüzeyinin arttırılması yani emülsifiye edilmesi yağların sindirimini kolaylaştırmaktadır. Bu işlemi Koledokt kanalı ile duodenuma gelen safra salgısı gerçekleştirir. Safra salgısında çok miktarda safra tuzları ve bir fosfolipid olan lezitin bulunur. Bunlar deterjan gibi lf: görürler. Bu maddelerin polar grupları suda erirken, nonpolar grupları (sterol) ise yağ* da erir durumdadır. Safra tuzları yağ damlalarını daha küçük parçalara ayırarak çaplan 3-6 nm kadar olan küçük küresel miçeller (miseller) oluştururlar ve böylece enzimin etki edebileceği yüzey alanı genişler. Bu miçeller aynı zamanda yağların sindirimi sonucu oluşan monoaçilgliserol (monogliserid) ve serbest yağ asitlerinin, yağın sindirimini engellememesi için yağın yanından derhal uzaklaştırılmasını sağlar. Yağların sindirimi safra tuzları olmaksızın da gerçekleşir fakat sindirilebilir oran % 60’a kadar düşebilir.
Yağların sindirilmesinde en önemli enzim duodenumda bulunan pankreatik lipazdır. Bu enzim çok güçlüdür ve tüm yağların sindirimine yetecek miktardadır. Enterositlerin de lipaz enzimi (enterik lipaz) olmasına rağmen genellikle bunlara iş düşmediği için önemsiz kabul edilir. Yağların sindiriminde serbest yağ asitleri, gliserol veya bir yağ asitinin gliserole ikinci karbonda bağlı kaldığı 2-monoaçil gliserol (monogliserid) ortaya çıkar. Yağların yanı sıra diyetlerde düşük miktarda bulunan fosfolipid ve kolesterol esterlerin yapısında da yağ asitleri bulunduğu için sindirimleri yağa benzer.
Yağların sindirimi nasıl yapılır?
Besinlerle alınan lipitler, ağız ve midede hiçbir değişikliğe uğramadan ince bağırsağa geçerler.
İnce bağırsaklarda, safra tuzlarının yardımı ile emülsiyon haline geçen triaçilgliseroller pankreastan gelen lipaz enziminin yardımı ile kolaylıkla hidroliz edilirler ve ince bağırsakların lümeninden emilirler.
İnce bağırsakların mukoza hücresi tarafından emilen mono, di ve triaçilgliseroller ile yağ asitleri
değişik işleme tabi tutulurlar. 10 karbondan daha kısa zincirli yağ asitleri portal ven yolu ile karaciğerenakledilirler. 14 C atomundan daha uzun zincirli yağ asitleri serbest yağ asidi veya triaçilgliseroller olarak şilomikronların yapısında yer alır ve tamamen triaçilgliserollere dönüşerek duktus torasikus yolu ile dolanıma dahil edilirler.
Absorbe olan safra asitleri lenf dolaşımına girmeyerek portal dolanım yolu ile karaciğere gelir.
Burada rejenerasyona uğrayarak tekrar safra ile duedonuma aktarılırlar.
Safra yollarının tıkanması veya herhangi bir karaciğer hastalığı nedeni ile safranın yeterli bir
şekilde ince bağırsak kanalına akmaması, lipit absorbsiyonunu önemli derecede azaltır. Safranın
azalması veya hiç bulunmaması gaitanın renksiz bir hal almasına yol açar. İçindeki yağ
miktarının artması dolayısıyla yağda eriyen vitaminlerin emilimi de güçleşir.