Yasamayı Kim Yapıyor?

Yasama, Yürütme ve Yargı

Türkiye cumhuriyeti yönetim şekli bakımından devletin temel sayılan organları üç kısıma ayrılır. Yasama,yürütme ve yargı. Bu üç organ arasında güçlerin bağımsızlığı ilkesi vardır. Her bir organ farklı bir alanda etki gösterek yönetim şeklini belirler. Burada yasama işlemlerini yürüten organ yani TBMM hakkında kısa bir bilgilendirme yapılacaktır. Amaç TBMM’nin ne tür yetkileri olduğunu anlatabilmektir.

Güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak Anayasa’da yasama, yürütme ve yargı organları ile kimi kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetkileri düzenlenmiştir.

Yasama Organı

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 550 milletvekilinden oluşur. Milletvekili seçimleri beş yılda bir yapılır. Meclis, süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar verebileceği gibi, Cumhurbaşkanı da Anayasa’dan kaynaklanan yetkisi çerçevesinde seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Meclis, savaş nedeniyle seçimlerin bir yıl ertelenmesini kararlaştırabilir.

TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda, her seçim döneminde bir kez ara seçim yapılır. Seçimler, serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçimlerle ilgili konularda son söz Yüksek Seçim Kurulu’nundur. Yüksek Seçim Kurulu, Yargıtay ve Danıştay üyelerinden oluşur. Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme, otuz yaşını dolduran ve ilköğretimi tamamlayan her Türk yurttaşı da seçilme hakkına sahiptir. Seçim yöntemi yasayla belirlenir.

Yasa, “temsilde adalet ve yönetimde istikrar” ilkelerini gözetmek zorundadır. Önce Anayasa Mahkemesi kararlarıyla saptanmış olan bu ilkeler, 23 Temmuz 1995 tarihinde yapılan son değişiklikle Anayasa’ya girmiştir. Milletvekilleri tüm milleti temsil ederler ve göreve başlarken, metni Anayasa’da yer alan andı içerler. Milletvekillerinin Meclis çalışmalarındaki oy ve sözleri ile açıkladıkları düşüncelerinden dolayı yasama dokunulmazlıkları vardır. Suçüstü durumları dışında haklarında soruşturma ve kovuşturma yapılması Meclis Genel Kurulu tarafından dokunulmazlıklarının kaldırılmasına bağlıdır. Verilen cezalar milletvekillikleri sona erdikten sonra uygulanabilir. Milletvekilliğinin düşmesine Meclis karar verir.

Anayasa Mahkemesi kararıyla açıklama ve eylemleri ile bağlı bulun duğu partinin kapatılmasına neden olduğu saptanmış kişilerin milletvekilliği de düşer. Milletvekilliğinden ayrılma, istemin Meclis Genel Kurulu’nda kabulüne bağlıdır. Parti sinden ayrılan milletvekillerinin milletvekilliği bağımsız olarak sürer. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ve milletvekilliğinin düşmesine ilişkin kararların iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulabilir.

TBMM çalışmalarını kendi yaptığı içtüzüğe göre yürütür. Anayasa ve ıçtüzük, Meclis’in komisyonlar biçiminde çalışmasını öngörmüştür. Çeşitli uzmanlık konularına göre oluşturulan komisyonlar hazırlık çalışmalarını yaparlar; son söz Genel Kurulundur. Dilekçe Komisyonu’na her vatandaş başvuruda ve şikayette bulunabilir. TBMM’nin, Anayasa ile verilen özel görev ve yetkileri yanında, yasa koymak, değiştirmek, kaldırmak, Bakanlar Kurulu’nu ve bakanları denetlemek, belli konularda Bakanlar Kurulu’na yasa gücünde kararname çıkarma yetkisi vermek, bütçe ve kesinhesap yasa tasarılarını kabul etmek gibi görev ve yetkileri bulunmaktadır. Ayrıca para basılmasına, savaş, sıkıyönetim ve olağanüstü durum ilanına karar vermek, uluslararası anlaşmaların imzalanmasını uygun bulmak, genel ve özel af ilanına ve mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek de TBMM’nin görev ve yetkileri arasındadır.

Yasamayı Kim Yapar?

TBMM, kuruluşundan (23 Nisan 1920) 1961 Anayasası dönemine kadar 7478, 1961 Anayasası geçici döneminde 351, 1961 ve 1982 anayasaları döneminden Temmuz 1999 tarihine kadar 4393 yasa kabul etmiştir. Meclis, 28 yasayla Bakanlar Kurulu’na yetki vermiş; bu yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulu tarafından 573 yasa gücünde kararname çıkarılmıştır.

Yasama yetkisinin GENELLİĞİ: TBMM istediği konuda ve ayrıntıda kanun çıkarabilir. Hatta, parlamento kararları gibi kararları bile kanunla düzenleyebilir. Fakat kanunla yapması gereken düzenlemeleri parlamento kararıyla yapamaz.

Yasama yetkisinin DEVREDİLMEZLİĞİ: Kanun yapma yetkisi TBMM’ye aittir. (Kuvvetler ayrılığı gereği)
1971’den BK’na KHK çıkarma yetkisi verilmesi yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi ile çelişmez çünkü; KHK’ler yetki kanununa dayanmak zorundadır, Ayrıca KHK’ler Resmi Gazete’de yayımlandığı gün TBMM’nin onayına sunulmaktadır.
Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesinin İki istisnası, Cb’lığı kararnameleri ve OHAL Kararnameleridir.