6-9 aylık bebeklerde uyku düzenini sağlamak için yapılması gerekenleri sıralıyoruz.

Bu dönemde bebekler fiziksel olarak hızlı bir gelişim göstermeye devam ederler. Katı gıdaya geçerler, oturmaya, emeklemeye, diş çıkartmaya başlayabilirler.  Bu gelişim süreçlerinin hepsinde bebeğinizin hem gündüz hem de gece uykusu olumsuz etkilenebilir. Eğer bebeğiniz kendi kendine uykuya dalabilme becerisini edindiyse, birkaç gün süren uyku problemlerinin sonunda yeniden kendi düzenine dönecektir. Bu aşamada sizin her zamanki rutininizi devam ettirmeniz ve bozulan düzeni yeniden sağlamanız gerekir.

Bu yaştaki bebeklerin gündüz uyanık kalabildikleri süre iki buçuk – üç buçuk saat arasındadır. Gün içinde iki veya üç kez uyurlar. Bu aylarda bebeğinizin kilosuna göre gece beslenme ihtiyacı yavaş yavaş ortadan kalkar. 9 aylık bebeklerin bir kısmı akşam geceleri 11-12 saat kesintisiz ve beslenmeden uyuyabilirken, bir kısmının ise gece hala 1-2 kez beslenmeye ihtiyacı olabilir.
Bu dönemde bebeğinizin daha iyi uyuması için neler yapabilirsiniz? 

• Bebeğiniz gece uyanıp oturuyor veya tutunup ayağa kalkmaya çalışıyor olabilir. Edindiği bu yeni becerileri gündüz bol bol tekrar etmesini sağlarsanız, bu tür gece uyanmalarını engelleyebilirsiniz.
• Bebeğiniz büyüdükçe uyanık kalabildiği süre artar ve gündüz uyku ihtiyacı azalmaya başlar. Bebeğiniz gündüz uykularına zor dalıyor ve her seferinde yalnızca 45 dakika uyuyorsa, uyanık kaldığı süreyi aşamalı olarak arttırıp gündüz uyku sayısını bir tane azaltabilirsiniz (3’ten 2’ye).
• Bebeğinizi gece uykusuna 18:00 ile 20:00 arasında yatırmaya devam edin. Gece uykusuna yatma zamanını belirlerken o günkü gündüz uykularını ne zaman ve ne kadar uyuduğunu da hesaba katın. Gündüz az uyuduysa, gece uykusuna erken yatırmalısınız.
• Bu önerilere ek olarak daha erken aylardaki uyku tavsiyelerimize de bir göz atmak isteyebilirsiniz .

Bebeklerde Uyku Düzenini Sağlama

Ailenize yeni katılan bebeğinizi hayata hazırlarken sizin de ayakta kalabilmeniz için bazı konularda düzen oluşturmanız gerekiyor. Düzen denince ise yeni annelerin aklına ilk gelen ve ne yazık ki onları en çok zorlayan konu uyku. Anneliğe alışmak bile yeterince zorken bir de uyumayan bir bebeğiniz varsa işiniz çok zor. Bebeklerde uyku düzeni oluşturmak konusunda neler yapılması gerektiğini Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Birol Saral’dan öğrendik.

Bebek uykusu ile yetişkin uykusu arasındaki fark nedir?

Bebeklerin gelişimiyle uyku süreli değişiklik gösterir. Yaşları ilerledikçe uyku süreleri azalar. Bir erişkinin günde ortalama 8 saat uyku ihtiyacı varken yeni doğan bir bebek günde 14-16 saat kadar uyuyabilir. İleri yaşlarda uyku süresi azalır (ortalama 6 saat) ve derin uykuda geçen süre kısalır. Geceleri uyanıklık reaksiyonlarının sayı ve sürelerinde artmalar olur ve buna bağlı olarak gündüzleri uyuklama şikayeti artar. İleri yaşlarda uyuma-uyanma saatleri gün içerisindeki uyuklamalar nedeniyle belirsizleşir. Bir diğer fark da, yeni doğan bebekler uykuya daldıktan sonra 2-3 saatte bir beslenmek için uyanırlar. Büyüdükçe uyanma aralıkları uzar. Erişkinler ise gece beslenmek için uyanmazlar.

Gece gündüz farkını ne zaman öğretebiliriz?

Bazı bebekler gece uyumayı pek sevmezler. İlk günlerde pek bir şey yapılamaz; fakat ikinci haftadan sonra ona gece ve gündüzü ayırt etmeyi öğretmeye başlamalısınız. Gündüz olduğunda onunla mümkün olduğu kadar çok oynayıp onu oyalayın. Evi ve odasını aydınlık hale getirin ve günlük olan olağan sesleri (telefon, televizyon veya telefon sesini) azaltmaya çalışmayın. Beslenme sonrası uyuyacaksa onu uyanık tutmaya çalışın. Geceleri ise onu beslemek için yanına gittiğinizde oyun oynamayın, odanın ışık ve seslerini azaltın ve yanında fazla zaman geçirmeyin, mümkünse konuşmayın.

Bebek, çocuk ve ergenlikte uyku saatleri nasıl olmalıdır?

Birçoğumuz sağlığımızı optimal düzeyde devam ettirebilmek için gerekli kadar uyumayız. Bebeklikten yaşlılığa kadar, uyku ihtiyacı değişiklik gösterebilir; fakat yeteri kadar uykunun önemi asla değişmez. Bunun için hayatımızın hangi devresinde ne kadar uyku ihtiyacımızın olduğunu bilmek önemlidir. Niçin uykuya ihtiyacımız vardır? Çalışmalar göstermiştir ki uyku, gün içinde hasara uğramış, hücre, doku ve kaslarımızda oluşan hasarların onarıldığı dönemdir. Gün içinde hem bedensel hem de fiziksel olarak harcadığımız azalan enerjimizin tekrar yerine konduğu zamandır.

Bebeklerin sağlıklı uyku süreleri

• Yenidoğan döneminde bebekler günde toplam yaklaşık 11-18 saat uyurlar. 3 veya 4 kez gündüz uyumaları da vardır.
• 2-3 aylık dönemde 3-4 saat aralıksız uyur ve beslenmek için uyanır. Aktif uyku %43’e düşer.
• 3 aylık olduklarında bebeklerin %71’i tüm gece boyunca uyurlar.
• 4 aylık dönemde, geceleri daha uzun; gündüzleri daha kısa uyurlar.
• 6 aylık periyotta 5-6 saatlik uyku döngüsünde 1-2 kez uyanırlar. Uyandıktan sonra bebeklerin 1/3-1/2’si kendi kendine yeniden dalarlar. Günde toplam yaklaşık 11-14 saat uyurlar ve bu bebeklerin %84’ü tüm gece boyunca uyuyabilir.
• 10 aylık bebeklerin 90%’ı tüm gece boyunca ve günde ortalama 10-13 saat uyurlar.
• 12 aylık bebekler günde toplam yaklaşık 10-13 saat uyurlar.
• 18-21 ay arası gündüz uykusu teke düşer.
• 21-36 ay arası çocukların büyük kısmı günde 1 kez yarım saat ile 3 saat arası öğlen uykusuna ihtiyaç duyarlar.
• 2 yaşında günde 10-12 saat uyurlar.
• Oyun çağı çocukları ise gün içinde 12-14 saat uyur. 1-3 kez gündüzleri uyurlar; ancak bunun akşam uykusuna yakın bir dönemde olmamasına özen gösterilmelidir.
• Okul öncesi dönemde ise geceleri 11-13 saat arası uyurlar, genellikle gündüz uyumazlar.
• 5-12 yaş arası çocuklar geceleri 11 saat uyurlar.
• Son yapılan çalışmalar ergenlerde gecede 10 saatlik bir uykuya ihtiyaç olduğunu göstermiştir. Ortalama 7-7,5 saattir.
• Erişkinlerde ise optimal uyku süresi 8 saattir. Yaş ilerledikçe uyku, uykuya dalma ve uykuda kalma süreleri değişiklik gösterir.

Bebek ve çocuklarda gece uykusunun önemi nedir?

Mükemmel bir gece uykusu, bebeğinizin gün boyu öğrendiklerini düzenlemesini, enerji depolarını yenilemesini ve yeni güne mutlu, zinde ve en önemlisi öğrenmeye açık olarak başlamasını sağlayarak zihinsel gelişimini hızlandırır. Bebeklerin uyku problemleri yaşaması beyin gelişiminde geriliğe neden olacak ve sağlıklı büyümesine engel olacaktır. 0-3 yaş dönemi zihinsel gelişim ve sağlıklı büyüme için çok kritik bir dönemdir. Çünkü bu döneminde bebekler çok hızlı büyür ve gelişirler. Sonraki dönemlerde büyüme ve gelişme hızı düşer. Özellikle beyin gelişimi için 0-3 yaş dönemi hayati önem taşır. Çünkü beyin gelişiminin % 80’ni bu dönemde tamamlanır ve beyin ölçüsü neredeyse yetişkinlikteki büyüklüğe ulaşır. Ayrıca bu dönemdeki hataların ve ihmallerin telafisi mümkün değildir. Eğer 0-3 yaş döneminde çocuk ihmal edildiyse; kesintisiz ve kaliteli uyumadıysa, sağlıklı beslenmediyse ve iyi bakılmadıysa bunlar beyin gelişimde geriliğe sebep olacak ve ileriki yaşlarda bunu telafi etmek pek mümkün olmayacaktır. Bu nedenle kesintisiz gece uykuları özellikle REM uykuları bebeğin potansiyel beyin gelişimini gerçekleştirmesi için çok önemli role sahiptir.

Bebekler doğduklarında neredeyse tüm zamanlarını uykuda geçirirken aylar ilerledikçe uykuda geçirdikleri zaman azalır ve buna paralel olarak gündüz uykuları azalırken gece uyku saatleri artar ve gece uykuları düzene girer. Bebeklerin kesintisiz ve kaliteli bir şekilde REM uykusunu alabilecekleri tek zaman ise “gece” olur. Bebeklerin gece uykularının büyük bir bölümü ise beyin gelişimi için hayati önem taşıyan REM (Rapid Eyes Movement) uykusunda geçer. Buna aktif uyku da denilir. Eğer uykuda bebeğin gözleri sık kıpırdanıyorsa, hızlı nefes alıp veriyorsa ve ağız hareketleri yapıyor veya gülümsüyorsa, bu bebeğin REM uykusunda olduğunu göstermektedir. REM uykusu, uykuyla uyanıklık arası bir durumdur ve bebek dış etkenlerle uyanmaya hazırdır. Beyindeki nöronlar arası bağlantılarının güçlenebilmesi ve uyanıkken öğrenilenlerin şekillenebilmesi için ise REM uykusu gereklidir. Eğer çeşitli nedenlerle bebeğin gece uykusu devamlı bölünürse ve uykusunu yeterince alamazsa, bu bebeğin gelişiminde problemlere neden olabilir. Çünkü uykusunu yeterince alamayan bebek huzursuz uyanır, oyun oynamaz, etrafına karşı ilgisizdir, bir şeye yoğunlaşmakta zorluk çeker, çevresindekilere karşısı uyumsuz ve hırçındır. Bu durum oyun oynayarak öğrenmelerine ve gelişimlerine engel olacaktır.

Bebeklerinin mutlu uyanarak, uzun süreli oyunlar oynayarak, yeni şeyler öğrenebilmeleri ve bu öğrendiklerini REM uykusunda beyine işleyebilmeleri için anneler bebeklerinin gece uykularını kesintisiz ve kaliteli geçirmelerini sağlamalılar.

Anneler uykunun çocuk gelişimindeki önemini bilmiyor!

Maalesef annelerin çoğu bebeklerinin beslenmesine aşırı dikkat ederken, bebeklerin büyümesi için uykunun genel olarak gerekli olduğu dışında, kaliteli ve kesintisiz gece uykusunun bebeklerin büyümelerinde ve beyin gelişiminde ne kadar önemli role sahip olduğunun farkında değiller. Türkiye’de yapılan bir araştırmada, annelerin % 80’nin uykunun önemi hakkında bilgi sahibi olmadığını ortaya çıkmış.

Bebeklerin sağlıklı gelişimleri için kesintisiz gece uykusu en az beslenme kadar önemli. Çünkü bebekler gerçekten de uyuyarak büyürler. Uyku sırasında özellikle karanlıkta melatonin hormonu salgılanır. Bu hormonun salgılanması bağışıklık sisteminin güçlenmesinde önemli bir role sahiptir ve aynı zamanda hipofiz bezinin daha fazla büyüme hormonu salgılamasını sağlar. Uyku sırasında bebeğin çalışmayan kasları da çalışarak enerji depoları yenilenir. Bebekler uyurken beyinleri çalışır ve gelişir. Bebek, uyanıkken oyunda öğrendiği bilgileri uyku sırasında organize ederek beynine kaydeder. Böylece beyinde nöronlar arası bağlar oluşur ve güçlenir. Uyku süresi ve kalitesi bütün bu gelişmelerin olabilmesi için çok önem kazanır. İyi uyumuş ve dinlenmiş bir bebek, uyku öncesi depoladığı bilgileri hafızasına düzenli bir şekilde kaydetmiş olarak güne daha enerjik başlar. Böylece uyanıkken yeni şeyler öğrenmeye de istekli olur ve kaliteli oyunlar oynayabilir.

Oyun ile gece uykusu arasındaki ilişkiyi şu şekilde özetleyebiliriz. Bebeğin zihinsel gelişiminin hızlanması için, uyanıkken uyarıcı bir çevrede oyun oynamaya; oyunda öğrendiği bilgileri pekiştirmek ve böylece beyindeki nöronlar arasında yeni bağlar kurabilmek, var olan bağları güçlendirebilmek için ise; kaliteli ve kesintisiz gece REM uykusuna ihtiyaçları vardır. Oyun ve gece uykusu birbirlerini karşılıklı etkiler ve etkilenirler. Eğer bebeğin gece uykusu sık sık kesildiyse ve uykusunu alamadıysa, bebek huzursuz uyanacak, dikkati çabuk dağılacak ve uzun süre oynayarak yeni şeyler öğrenme fırsatı bulamayacaktır. Aynı şekilde bebek uyanıkken uyarıcı bir çevrede oyun oynayarak yeni şeyler öğrense bile, o gece uyku sık sık bölünürse oyunda öğrendikleri bilgileri beyine işleyeme fırsatı bulamayacak ve öğrenmesi kalıcı olmayacak, bir sonraki gün yine öğrenmeye hazır olmadan uyanacaktır. Hem oyun, hem de kesintisiz uyku bebeğinizin zihinsel gelişimi için gereklidir. Kesintisiz gece uykuları çocukların mutlu ve sağlıklı şekilde oyun oynayarak yeni şeyler öğrenmeleri ve beyin gelişimleri için ön koşuldur. Kısaca mükemmel bir gece uykusu bebeğinizi öğrendiklerini pekiştirir ve öğrenmeye hazırlar.