Örnek 1: Bitkinin büyümesine su miktarının etkisini inceleyelim.

Bağımsız değişken: su miktarı ,
Bağımlı değişken: bitkinin büyümesi,
Sabit tutulan değişkenler: toprak cinsi, güneş miktarı vb.

Örnek 2: ”Alkolün şoförlerin dikkati seviyesine olan etkisi” inceleniyor.

Bağımlı değişken dikkat seviyesidir. Yani sonuç durumundadır.
Bağımsız değişken neden durumunda olan alkoldür.
Kontrol değişkeni ise alkol almayan şoförlerin dikkat seviyesidir.

Örnek 3: Bir elektrik devresinde lamba sayısı artınca lambanın parlaklığının değişmesini inceliyoruz.

Bağımsız değişken, lamba sayısıdır.
Bağımlı değişken yani bağımsız değişkene bağlı olarak değişen ampul parlaklığıdır.
Kontrollü değişken ise pil sayısı, lambaların cinsi, iletken telin cinsi, uzunluğu vb.

Örnek 4:  İletkenin boyunun ampül parlaklığına etkisini inceliyoruz.

Bağımsız değişken, yani bizim değiştirdiğimiz iletkenin boyu,
Bağımlı değişken yani bağımsız değişkene bağlı olarak değişen ampul parlaklığı,
Kontrollü değişken ise iletkenin cinsi ve kesiti.

Örnek 5:  Sütün bozulmasına sıcaklığın etkisini kontrollü deneyle gözlemlemek istiyoruz.

Aynı marka, aynı miktar, aynı hava ortamı vb. değişkenler aynı tutularak, özdeş iki kaba süt konulur.

1. kaptaki süt 5 c’de, 2. kaptaki süt ise;30 c’de tutulsun.

Bağımlı değişken: sütün bozulması (veya üretilen bakteri sayısı)
Bağımsız değişken: sıcaklık
Sabit tutulan değişkenler: süt miktarı, markası(cinsi),  konulduğu kap, havası vb.