Ülkemizde yetiştirilen tarım ürünlerinin ülke ekonomisine katkıları hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Ülkemizde farklı iklim tiplerinin görülmesi, verimli toprakların olması çok çeşitli ürünler yetiştirilmesine olanak sağlamıştır. Yetiştirilen tarım ürünleri; tahıllar, sanayi bitkileri, meyveler, sebzeler ve baklagiller şeklinde gruplandırılır.
1. Tahıllar
Türkiye’de tarım alanlarının büyük bir bölümünde tahıl tarımı yapılmaktadır. Tahıl, genellikle buğdaygillerden hasat edilen ürünlere ve onların tohumlarına verilen addır.
Başlıca tahıllarımız; buğday, arpa, mısır ve pirinçtir (Çeltik).Tahıl tarımı, ülkemizde tahıl deposu olarak da bilinen iç Anadolu Bölgesi başta olmak üzere Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yoğun olarak yapılmaktadır.
Ürün: Topraktan, bitkilerden, hayvanlardan, denizden elde edilen yararlı şey, mahsul.

Buğday
Ülkemizde en yaygın üretilen tarım ürünüdür. İlkbahar döneminde büyümek için yağış, yaz döneminde ise olgunlaşmak için kurak ve sıcak iklim koşulları ister. Bu özelliği nedeniyle ülkemizin, yaz yağışları alan Karadeniz Bölgesi kıyı kesimleri ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum – Kars Platosu dışında kalan her yerinde tarımı yapılmaktadır. En fazla buğday üretimi ise İç Anadolu Bölgesi’nde yapılmaktadır
Buğday Üretiminin Bölgelere Göre Dağılımı
Marmara bölgesi:%17                    Ege bölgesi:%9
Akdeniz bölgesi:%15                      İç Anadolu bölgesi:%28
Karadeniz bölgesi:%12                  Doğu Anadolu bölgesi:%6
Güneydoğu Anadolu bölgesi:%13

Üretim: Fayda yaratmak veya yaratılmış mal ve hizmetlerin faydalarını artırmak amacıyla harcanan çabaların tümüdür.

Arpa
Ülkemizde buğdaydan sonra en çok üretilen tahıl ürünüdür. Arpanın ekim alanı buğdayın ekim alanı ile paralellik gösterir. Arpa, düşük sıcaklığa dayanabildiğinden buğdayın yetişmediği yerlerde de yetişebilmektedir. Bira sanayisinin ham maddesidir. Hayvan yemi olarak da kullanılmaktadır. Ülkemizde üretiminin büyük çoğunluğu İç Anadolu Bölgesi’nde gerçekleştirilir. Bunu Güneydoğu Anadolu ve Ege bölgeleri izler.

Mısır
Sıcak ve nemli iklim bölgelerinin bitkisi olan mısır için yaz yağışları çok önemlidir. Ülkemizde doğal yetişme ortamı Karadeniz Bölgesi’dir. Fakat sıcaklığın yeterli olduğu yerlerde sulama yapılarak yetiştirilebilir. Yağ sanayisindeki gelişmeler nedeniyle sulama olanakları artırılarak üretimde ilk sırayı Akdeniz bölgesi almıştır. Bu bölgeyi Karadeniz, Marmara ve Ege bölgeleri izler. Mısır; yağ, hayvan yemi, çerez ve kâğıt hamuru olarak kullanılır.

Pirinç
Pirinç, dünyada en çok, Muson ikliminin hâkim olduğu Güneydoğu Asya ülkelerinde yetiştirilmektedir. Çeltik bitkisinden elde edilen pirincin tarımı için en uygun yerler, akarsu boylarındaki düzlükler ve sulak ovalardır. Pirinç tarlaları sürekli suyla kaplıdır. Bu bataklık ortamında sivrisineklerin üremesine ve bunun sonucunda sıtma hastalığına neden olmaktadır. Bu nedenle pirinç üretiminin büyük yerleşim merkezlerinin yakınlarında yapılması devletçe yasaklanmıştır.
Pirinç üretimi ülkemizde en çok Marmara Bölgesi’nde gerçekleştirilir(%58). Bu bölgeyi Karadeniz(%37) ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri izler.
Pirinç üretiminin yapıldığı yerler
Pirinç, akarsu boylarında bataklık ortamda yetiştiği için sivrisineklerin üremesine neden olur. Bundan dolayı ekim alanları yerleşim yerlerinin dışında devlet kontrolündedir.

2. Sanayi Bitkileri
Tahıllardan sonra en çok yetiştirilen tarım ürünleri sanayi bitkileridir. Türkiye’deki üretimi son yıllarda büyük oranda artış göstermiştir. Bu ürünler, sanayi tesislerine ham madde oluşturmaktadır. Başlıca sanayi bitkileri; pamuk, şekerpancarı, tütün, zeytin, ayçiçeği, çay ve haşhaştır.
Sanayi Bitkileri: Fabrika ve atölyelerde işlendiğinde çeşitli ürünler elde edilen ve bir sanayi dalı için ham madde oluşturan bitkilere denir. Örneğin; pamuk tekstil sanayisinin, tütün sigara sanayisinin ham maddesidir.

Pamuk
Pamuklu dokuma sanayisinin ham maddesidir. Pamuk, yetişme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde ise yüksek sıcaklık ve kuraklık ister. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, GAP ile sulama olanaklarının artırılması sonucu en fazla pamuk üretimi yapılan bölge olmuştur. Bu bölgeyi Ege ve Akdeniz bölgeleri takip eder. Yaz sıcaklıklarının yeterli olmayışı Doğu Anadolu Bölgesi’nde pamuk tarımını sınırlandırmasına rağmen Iğdır Ovası’nda pamuk üretimi yapılmaktadır. Bunun nedeni Iğdır’ın çevresine göre çukurda kalmasından dolayı yazların sıcak ve kurak geçmesidir. Yazların yağışlı olması nedeniyle Karadeniz kıyılarında pamuk tarımı yapılamamaktadır.
Pamuk Üretiminin Bölgelere Göre Dağılımı
Marmara bölgesi:%1          Ege bölgesi:%31
Akdeniz bölgesi:%26          Doğu Anadolu bölgesi:%3
Güneydoğu Anadolu bölgesi:%39

UYARI:
Çabuk bozulmadığı ve kolay taşınabildiği için fabrikalar üretim merkezlerine yakın olmak zorunda değildir. Karadeniz ve iç Anadolu bölgelerinde tekstil fabrikalarının olması bunun göstergesidir.

Şekerpancarı
Ilıman iklim kuşağının bitkisi olan şekerpancarı, nemli topraklarda iyi gelişir. Yağışın yetersiz olduğu yerlerde sulamayla yetiştirilebilir.
Ülkemizde ekim alanı en geniş sanayi bitkisidir. Şekerpancarı, Ege ve Akdeniz sahil şeridinde uygun koşullar olmasına rağmen yetiştirilmemektedir. Bu durumun nedeni, daha fazla gelir getiren ürünlerin üretiminin tercih edilmesidir. Ayrıca aşırı yağışın şeker oranını düşürmesi ve çürümeye neden olmasından dolayı Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde de yetiştirilmemektedir.
Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesi’nde üretimi yapılmaktadır. Bu bölgeyi Karadeniz (iç kesimleri), Doğu Anadolu, Ege ve Marmara bölgeleri takip eder.

UYARI:
Türkiye’de şekerpancarı tarımına 1924 yılında başlanmıştır. Buna paralel olarak 1926 yılında önce Alpullu sonra Uşak şeker fabrikaları kurulmuştur.
Şekerpancarı, çok çabuk bozulan bir bitki olduğu için fabrikalar üretim alanların yakın olmak zorundadır. Ayrıca şekerpancarının küspesi (posası) hayvan yemi olarak kullanıldığı için şeker fabrikalarının yakınlarında ahır hayvancılığı gelişmiştir.

Tütün
Sigara, puro ve kimya sanayisine ham madde olan bir bitkidir. Nemli havayı sevmekle birlikte olgunlaşma ve hasat döneminde kuraklık ister.
Her türlü toprakta tütün tarımı yapılabilir. Yetişme şartları açısından Türkiye’nin birçok kesiminde uygun yetişme koşulları bulmaktadır. Farklı yetişme ortamlarına bağlı olarak ülkemizde değişik türlerde tütünler üretilmektedir.
Türkiye’de tütün tarımı devlet denetiminde yapılır. Bunun nedenleri; kaliteyi korumak ve pazarlama sorununun ortaya çıkmasını engellemektir.
Ülkemiz dört tütün bölgesine ayrılır. Bunlar; Ege, Marmara, Karadeniz, Doğu – Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’dir. Bu bölgelerdeki 40 ilde yasal olarak tütün tarımı yapma izni verilmiştir.
Ege Bölgesi, tütün ekim alanları ve üretimi açısından ilk sırada gelir. Bu bölgeyi Güneydoğu Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Marmara bölgeleri izler.

UYARI:
Ege Bölgesi’nin Ege Bölümü’nde yetiştirilen tütünler dünyadaki en kaliteli tütünlerdendir. Ülkemizde tütünün işlenmesi amacıyla İstanbul, İzmir, Samsun, Malatya, Bitlis, Adana ve Tokat’ta olmak üzere 9 adet sigara fabrikası bulunmaktadır.

Çay
Tropikal iklim bölgelerinin tarım ürünüdür. Nemli sıcak veya nemli ılıman iklim koşullarında tarımı yapılabilir. Kireçsiz olan topraklarda iyi yetişir. Türkiye’de yalnızca Doğu Karadeniz Bölümü’nün kıyı kesiminde iklim ve toprak koşullarına uyum sağlamıştır. Türkiye’deki çay üretiminin dörtte üçü Rize ilinden sağlanır. Trabzon ve Artvin diğer üretici illerdir. Bahçelerden toplanan çay yapraklarının aynı gün içerisinde fabrikalarda işlenmesi gerekir. Çay yapraklarının çok çabuk bozulmasından dolayı fabrikaların üretim alanlarına yakın olması gerekmektedir.

Zeytin
Akdeniz ikliminin karakteristik bitkisidir. Kış ılıklığı ister ve yaz kuraklığına dayanıklıdır. Zeytin, bir yıl çok, daha sonraki yıl az ürün veren bir bitkidir. Ülkemizde zeytin ağaçlarının yayılış alanlarını Akdeniz iklimi belirlemektedir. Ülkemizdeki en geniş zeytinlikler, Ege Bölgesi’nde özellikle Edremit Körfezi çevresinde toplanmıştır. Ege Bölgesi üretimde ilk sırayı alır. Daha sonra Marmara, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri gelir.
Ege Bölgesi’nde daha çok yağlık zeytin üretimi, Marmara Bölgesi’nde ise sofralık zeytin üretimi yapılır. Zeytin sağlıklı beslenmede, iş olanakları sağlamada, sanayiye ham madde oluşturmada ve pazar yaratmada Türkiye ekonomisi için önemlidir.
UYARI:
Zeytin, kış ılıklığı istediği için kar ve don olaylarından olumsuz etkilenir.

Ayçiçeği
Ülkemizde bitkisel yağ üretiminde en çok kullanılan bitkidir. Bunun dışında çerez olarak tüketildiği gibi hayvan yemi olarak da değerlendirilmektedir.
Bir yaz bitkisi olan ayçiçeği, yetişme döneminde yağış veya sulama, olgunlaşma döneminde kuraklık ister. Bu nedenle Doğu Karadeniz kıyı kesimi ile Doğu Anadolu’da Erzurum – Kars yöresinde tarımı yapılamaz. Ayçiçeği tarımı başta Trakya olmak üzere, Marmara Bölgesi’nde oldukça yaygındır. Bu bölgeyi İç Anadolu, Karadeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri takip eder.

Haşhaş
Uyuşturucu yapımında kullanılmasından dolayı devletin denetimi altında, sınırlı alanlarda ve az miktarda yetiştirilen bir bitkidir.
İlaç yapımında kullanılmasının dışında yemeklik yağ üretilmekte ve tohumları hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir. Haşhaşın en fazla üretildiği yer Ege Bölgesi’dir (Afyon – Kütahya).

3. Baklagiller
Fasulye, nohut, mercimek, bakla, bezelye ve börülce ülkemizde ekimi yapılan başlıca baklagillerdir. Bu bitkiler insan beslenmesi açısından protein kaynaklarını oluştururlar. Hem taze olarak hem de kurutularak tüketilirler.
Baklagiller, ekim alanı yönünden tarla bitkileri içerisinde tahıllardan sonra önemli bir yere sahiptir. Baklagillerin ekonomide ve nöbetleşe ekimde önemi büyüktür. Toprağın verimi dikkate alınarak, sürekli ve kaliteli bitkisel ürünler elde etmek için nöbetleşe ekimde genellikle baklagiller kullanılır.

Mercimek
Tarım ürünleri arasında nem ihtiyacı en az olan bitkilerdendir. Olgunlaşma döneminde sıcak ve kurak bir iklim ister.Türkiye’deki mercimek üretiminin çoğu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden elde edilir. Bu bölgeyi iç Anadolu Bölgesi izler. Güneydoğu Anadolu’da kırmızı mercimek, İç Anadolu’da ise yeşil mercimek üretimi yaygındır.

Nohut
Yarı kurak iklim koşullarında yetişebilen nohut, en çok İç Anadolu Bölgesi’nde üretilir.
UYARI:
Türkiye’nin mercimek ve nohut üretimi, tüketiminden daha fazladır. Ürettiğimiz nohut ve mercimeğin kalitesi yüksek olup, fiyatı ucuzdur. Dünya nohut ve mercimek ihtiyacının yarısı ülkemizden karşılanmaktadır.

4. Meyveler
Ülkemizin iklim ve toprak şartlarının elverişliliğine bağlı olarak değişik türlerde meyve üretimi yapılmaktadır. Türkiye, dünyanın en önemli meyve üreticilerinden biridir. Çoğu yaş olarak tüketilen meyvelerin bir kısmı kurutularak ihraç edilir. İç ve dış ticaretimizde önemli yeri olan meyveler; fındık, turunçgiller, incir, elma, üzüm, kayısı, şeftali, muz ve antep fıstığıdır.
İklim ve toprak şartlarına göre bazı yörelerde belirli meyvelerin tarımı ön plana çıkmıştır. Bunların bazıları şöyle sıralanabilir. Aydın yöresinde incir, Ordu ve Giresun çevresinde fındık, Bursa’da şeftali, Malatya’da kayısı, Mersin ve Antalya çevresinde turunçgiller vb.

Fındık
Fındık, ihracatı (dış satım) yapılan önemli bir meyvedir. Ilıman iklim kuşağında yetişir. Don olayı ve yaz kuraklığı verimi düşürür. En iyi yetişme ortamını Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde bulmuştur. Fındık bahçelerinin önemli bir kısmı Doğu ve Orta Karadeniz bölümlerinde toplanmıştır. Trabzon, Giresun ve Ordu üretim yapılan önemli şehirlerdir. Fındık üretiminin geri kalan bölümü ise Marmara Bölgesi’nden sağlanır. Adapazarı ve İzmit bölgenin başlıca üretici illeridir.
Türkiye hem üretim bakımından hem de üretilen fındığın kalitesi bakımından, dünyada ilk sırada yer almaktadır. Çerez olarak veya çikolata üretiminde kullanılan fındık meyvesi, yağ ve protein bakımından zenginedir.
İhracat (Dış Satım): Bir ülkenin başka ülkelere mal ya da ürün satmasıdır.
İthalat(Dış alım) : Bir ülkenin başka ülkelerden mal ya da ürün satın almasıdır.

İncir
Yetişebilmesi ve meyve verebilmesi için yüksek sıcaklık gereklidir. Soğuğa ve don olaylarına karşı dayanıksızdır. Meyve dönemi olan yaz aylarının yağışsız geçmesi gerekir. İncir, aradığı iklim ve toprak koşullarını en iyi olarak Ege Bölgesi’nin kıyı kesiminde bulmuştur. Aydın ve İzmir, incir tarımının yoğun olarak yapıldığı illerdir. Akdeniz Bölgesi, Güney Marmara Bölümü ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde incir yetiştirilir.
Ülkemiz taze ve kuru incir üretimi ve ihracatında dünyada birinci sırada gelir.

Turunçgiller
Narenciye adı da verilen bu ürünler, portakal, limon, mandalina, greyfurt ve turunçtan oluşur. Turunçgiller, kış ılıklığı ister. Yağışın yeterli olmadığı yaz aylarında sulanması gerekir. Don olayları meyveye ve ağaca zarar verir. Bu nedenle turunçgil tarımı kışların ılık geçtiği Akdeniz ve Ege Bölgesi kıyılarında yaygındır. Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesimi, üretimin % 62’sini sağlar. Bunu Ege Bölgesi kıyıları izler. Ayrıca kışlar ılık geçtiği için Rize ve çevresinde de turunçgil yetiştirilmektedir.
Kışlar ılık geçtiği için turunçgiller yetiştirilmektedir. Çay, Rize dışında başka bir yerde yetiştirilemezken, pamuk ve buğday tarımı da Rize’de yapılamaz.

Üzüm
Üzüm bitkisinin (asmasının) ve üzüm çubuğunun dikili olduğu arazilere bağ, üzüm tarımına ise bağcılık denir. Üzüm bitkisi kışın -40°C sıcaklığa kadar dayanıklıdır. Olgunlaşma ve hasat döneminde kurak bir dönem gerekir. Yazların yağışlı geçmesinden dolayı Doğu Karadeniz kıyı kesiminde ve Doğu Anadolu’nun sıcaklığı yetersiz yüksek yerlerinde bağcılık yapılamamaktadır. Ege Bölgesi (Manisa – İzmir çevresi) üzüm üretiminin en yaygın olduğu bölgedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi (Ürgüp – Göreme çevresi) üretimin yapıldığı diğer bölgelerimizdir.
Üzüm yaş veya kuru olarak da tüketildiği gibi pekmez, sirke ve şarap üretiminde de kullanılır. Türkiye, dünya kuru üzüm üretiminde birinci sırada yer almaktadır.

Elma
Üzümden sonra Türkiye’de en çok yetiştirilen ve ekim alanı en geniş olan meyvedir. Her türlü iklim koşuluna uyum sağlamıştır. En fazla yetiştirildiği yerler; İç Anadolu (Niğde, Konya, Amasya) ve Akdeniz Bölgesi (Isparta)’dir.
Muz sadece Antalya çevresinde; incir Aydın çevresinde; fındık Karadeniz kıyılarında yetiştirilir. Elma, Türkiye iklimine uyum sağladığından hemen hemen her yerde yetiştirilebilmektedir. Bu yüzden belli bir üretim bölgesinden söz edilemez.

Muz
Tropikal iklimin ürünü olan muz, soğuğa son derece dayanıksızdır. Kış sıcaklık ortalaması Türkiye’de en fazla Akdeniz Bölgesi’nde olduğu için, Alanya – Anamur arasındaki dar bir kıyı şeridinde yetiştirilir. Türkiye’de yetiştirilen meyveler içinde yetişme alanı en dar olanıdır. Muz üretiminin tamamı Akdeniz Bölgesi’nden elde edilir. Üretim tüketimi karşılamadığından ithal edilmektedir.
Muz, tropikal bir meyve olduğu için üretiminin tamamı sıcaklıkların en yüksek olduğu Akdeniz Bölgesi’nde yapılmaktadır.

Antep fıstığı
Yaz sıcaklığına ve kuraklığına dayanıklı,fazla nem ve yağış istemeyen bir bitkidir. Üretimin büyük çoğunluğunu Güneydoğu Anadolu Bölgesi karşılar. Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman ve Siirt başlıca üretici illerimizdir.

Kayısı
Karadeniz Bölgesi’nin doğu kısımları ile Doğu Anadolu’nun kışları şiddetli geçen yerleri hariç ülkemizin hemen her yöresinde yetiştirilir. Kayısı, kurutulmuş olarak veya taze meyve olarak tüketilir. Türkiye’de kayısı üretiminin yaklaşık %50’si Malatya’da gerçekleştirilmektedir. Ülkemiz dünya üretiminde birinci sıradadır.

5. Sebzeler
Türkiye’nin her tarafında sebze ekimi yapılmaktadır. Ancak, Akdeniz, Marmara ve Ege Bölgesi en çok sebze üretilen bölgelerdir. Bu bölgelerde sebzelerin çeşitliliği de fazladır. Bunun temel nedenleri; iklim ve toprak verimliliğidir.
Düşük sıcaklıklar ve don olayları sebze üretimini olumsuz etkilemektedir. Sebzeler; konserve, taze ve dondurulmuş olarak ihraç edilebilmektedir.

6. Seracılık
Seracılık bazı sebze ve meyvelerin doğal yetişme dönemi dışında üretilmesidir. Kışların soğuk geçtiği yerlerde seracılık ekonomik değildir. Bu nedenle seracılık, kışların ılık geçtiği yerlerde yapılır. Türkiye’de seraların ısıtılmasında daha çok güneşten yararlanılır.
Seracılığın en yoğun yapıldığı bölge Akdeniz Bölgesi’dir. Bunun nedeni, kış sıcaklığının yüksek olmasıdır.
Sera: Cam veya plastikle etrafı çevrilmiş soba veya başka bir yolla ısıtılarak sebze ve meyve yetiştirilen kapalı alanlara denir. Turfandacılık: Mevsiminden önce tarım ürünlerinin yetiştirilmesine denir.
Seracılık, kış ılıklığı yaşanan bölgelerde daha ekonomiktir. Doğu Anadolu Bölgesi’nde kışın sıcaklıklar çok düşüktür. Bu nedenle seracılık ekonomik olamayacağından yapılamamaktadır.