Kısaca Hayvan Hücresi
Hayvan hücreleri ökaryotik hücreler veya zara bağlı çekirdekli hücrelerdir. Prokaryotik hücrelerin aksine, hayvan hücrelerindeki DNA, çekirdeğin içinde bulunur. Bir çekirdeğe sahip olmanın yanı sıra, hayvan hücreleri, normal hücresel işlem için gerekli olan belirli fonksiyonları yerine getiren diğer zara bağlı organelleri veya küçük hücresel yapıları da içerir. Organeller, hormon ve enzim üretmeden hayvansal hücrelere enerji sağlama gibi her şeyi içeren geniş bir sorumluluk alanına sahiptir.
Hayvan Hücre Çeşitleri
Yaşamın hiyerarşik yapısında, hücreler en basit yaşam birimidir. Hayvan organizmaları trilyonlarca hücreden oluşabilir. İnsan vücudunda yüzlerce farklı hücre türü vardır. Bu hücreler her şekle ve boyutta gelirler ve yapıları işlevlerine uygundur. Örneğin, vücudun sinir hücreleri veya nöronları, kırmızı kan hücrelerinden çok farklı şekil ve işlevlere sahiptir. Sinir hücreleri sinir sistemi boyunca elektrik sinyalleri taşırlar. Sinir uyarılarını iletmek ve diğer sinir hücreleri ile iletişim kurmak için uzanan projeksiyonlarla uzatılmışlardır.
Hayvansal Hücresi Organelleri
Hayvan hücresi zarın bağlı çekirdeğini içerir, ayrıca diğer zarlara bağlı hücresel organelleri içerir. Bu hücresel organeller, hücrenin normal çalışması için gerekli olan belirli fonksiyonları yerine getirirler. Hayvan hücreleri hücre duvarı, büyük bir koful ve plastidlerden yoksundur. Hücre duvarının olmaması nedeniyle hayvan hücrelerinin şekli ve büyüklüğü çoğunlukla düzensizdir.
Hayvan hücrelerinin bileşenleri sentriyoller, mikroorganizmalar, mikrotübüller, mitokondri, çekirdek, peroksizomlar, plazma membranı ve ribozomlardır.
Aşağıdakiler, tipik hayvan hücrelerinde bulunan yapıların ve organellerin örnekleridir:
Hücre zarı: Hücrenin dış kaplamasını oluşturur ve yarı geçirgendir.
Sitoplazma: Diğer tüm hücre organellerinin hücre içerisinde süspanse edildiği jel benzeri bir matristir.
Çekirdek: Kalıtsal madde DNA’sını içerir ve hücrenin faaliyetlerini yönlendirir.
Sentriyoller: Hücre bölünmesi sırasında mikrotübül tertibatını organize eden silindirik yapılardır.
Endoplazmik Retekulum: Pürüzlü ve pürüzsüz endoplazmik retikulumdan oluşan zarlar ağıdır.
Golgi cisimciği: Hücresel ürünlerin depolanması, paketlenmesinden sorumludur.
Lizozomlar: Hücresel atıkları sindiren enzim kesecikleridir.
Mikrotübüller: İçi boş çubuklardır, öncelikle hücreye destek ve şekil verme görevi görür.
Mitokondri: Hücre için enerji üreten hücresel bileşenler ve hücresel solunum yerleridir.
Ribozomlar: RNA ve proteinlerden yapılır ve protein sentezi yerleridir.
Çekirdek: Çekirdeğin içindeki yapıdır ve ribozomların sentezinde yardımcı olur. Hücrenin kalıtsal bilgisini içeren zara bağlı yapıdır.
- Çekirdekçik: Ribozom sentezinde yardımcı çekirdeğin içindeki yapı.
- Çekirdek zarı: Nükleik asit ve proteinlerin çekirdeğin içine ve dışına çıkmasını sağlayan nükleer zarın içindeki küçük bir deliktir.
Cilia ve flagella: Bazı hücrelerde çıkıntı yapan ve hücresel hareket etmeye yardımcı olan mikro tübüllerin özel gruplarıdır.
Peroksizomlar: Alkolün detoksifikasyonuna, safra asidi oluşturmasına ve yağların parçalanmasına yardımcı olan enzim içeren yapılardır.
Hayvan Hücresi Yapısı ve Bölümlerin Görevleri
Hücre zarı
- Yarı geçirgen bir bariyerdir, sadece birkaç molekülün geçmesine izin verir.
- Hücre zarı ile ilgili elektron mikroskobu çalışmaları, sıvı mozaik modeli olarak da bilinen plazma membranının iki katmanlı lipid modelini göstermektedir.
- Hücre zarı, polar (hidrofilik) kafalar ve polar olmayan (hidrofobik) kuyrukları olan fosfolipidlerden oluşur.
Sitoplazma
- Hücreyi dolduran sıvı matrisi sitoplazmadır.
- Hücre organelleri, bu sitoplazma matrisinde süspanse edilir.
- Bu matris, hücrenin basıncını korur, hücrenin küçülmesini veya patlamamasını sağlar.
Çekirdek
- Çekirdek, genetik materyalin çoğunda DNA’nın ve RNA’nın bulunduğu evdir.
- Çekirdek, nükleer membran olarak bilinen gözenekli bir zar ile çevrilidir.
- RNA’yı, bu gözenekler yoluyla çekirdeğin içine veya dışına taşır.
- Çekirdek tarafından ihtiyaç duyulan proteinler nükleer gözeneklerden girerler.
- RNA, transkripsiyon işlemi vasıtasıyla protein sentezinde yardımcı olur.
- Çekirdek, hücrenin aktivitesini kontrol eder ve kontrol merkezi olarak bilinir.
- Çekirdekçik, çekirdekte karanlık noktadır ve ribozom oluşumunun meydana geldiği yerdir.
Ribozomlar
- Ribozomlar RNA çevirisinin gerçekleştiği yerde protein sentezi alanıdır.
- Protein sentezi hücre için çok önemli olduğundan, ribozomlar tüm hücrelerde çok sayıdadır.
- Ribozomlar, sitoplazmada serbestçe süspanse edilmiş olarak bulunurlar ve aynı zamanda endoplazmik retikuluma da bağlanırlar.
Endoplazmik retikulum (ER)
- ER, hücrenin nakil sistemidir. Bazı değişikliklere ve moleküllere ihtiyaç duyan molekülleri varış yerine götürür.
- ER, pürüzlü ve pürüzsüz olmak üzere iki tiptir.
- Ribozomlara bağlı ER pürüzlü görünür ve pürüzlü endoplazmik retikulum olarak adlandırılır; pürüzsüz ER ise ribozomlara sahip değildir.
Lizozomlar
- Hücrenin sindirim sistemidir.
- Sindirim enzimleri, moleküllerinin parçalanmasına yardımcı olur ve hücrenin detoksifikasyonuna yardımcı olur.
- Lizozomlar zara bağlı olmasaydı eğer, hücre tahrip edici enzimleri kullanamazdı.
Sentrozom
- Hücrenin çekirdeğinin yakınında bulunur ve hücrenin ‘mikrotübül organizasyon merkezi’ olarak bilinir.
- Mikrotübüller sentrozomda yapılır.
- Mitoz sırasında, merkezkaç, hücrenin bölünmesine ve kromozomun hücrenin karşı taraflarına hareket etmesine yardımcı olur.
Golgi cisimciği
- Golgi cisimciği hücrenin ambalaj merkezidir.
- Golgi cisimleri, pürüzlü ER’deki molekülleri veziküller olarak bilinen daha küçük birimler halinde bölerek molekülleri değiştirir.
- Bunlar, zara bağlı keselerin düzleştirilmiş yığınlarıdır.
Mitokondri
- Mitokondri, hücrenin ana enerji kaynağıdır.
- Onlara hücrenin güç merkezi deniyor çünkü burada enerji (ATP) yaratılıyor.
- Mitokondri iç ve dış membrandan oluşur.
- Küre şeklinde veya çubuk şeklinde organeldir.
- Kendi kalıtsal maddesine sahip olduğu için bağımsız olan bir organeldir.
Peroksizomlar
- Peroksizomlar sindirim foksiyonunda oksidatif enzimler içeren tek membranlı organellerdir.
- Uzun yağ asitleri ve amino asit zincirlerini sindirmeye yardımcı olurlar ve kolestrol sentezinde yardımcı olurlar.
Hücre iskeleti
- Mikrotübüller ve mikrofilament elyafları ağıdır.
- Yapısal destek verirler ve hücrenin şeklini korurlar.
Silya ve flagella
- Silya ve flagella yapısal olarak aynı yapılardır.
- Yaptıkları işlev uzunluklarıyla farklılık gösterirler.
- Silya kısa ve hücre başına çok sayıdadır, oysa flagella daha uzun ve sayısı daha azdır.
- Onlar hareket organellerdir.
Hayvan hücreleri, hücresel organellerin yardımıyla çeşitli aktiviteler gerçekleştirirler. Bu hücreler bir ünite olarak işlev görürler ve hücreler birlikte dokuları oluştururlar. Bir grup benzer işlevleri olan dokular bir organ oluşturur ve belirli bir işlev grubunun gerçekleşmesini sağlar ve organ sistemi haline gelir. Böylece mikroskopik hücreler aktiviteler ve koordinasyon için temel birimi oluşturur ve organizmanın hayatta kalmasına yardımcı olur.
Kısaca Hayvan Hücresi ve Bitki Hücresi Farkları
Hayvan hücreleri ve bitki hücreleri, hem ökaryotik hücreler hem de benzer organellere sahip oldukları için benzerdir. Hayvan hücreleri genellikle bitki hücrelerinden daha küçüktür. Hayvan hücreleri çeşitli boyutlarda gelirler ve düzensiz şekillere sahip olma eğilimindeyken, bitki hücreleri boyutu daha benzerdir ve tipik olarak dikdörtgen veya küp şeklindedir. Bir bitki hücresi aynı zamanda bir hayvan hücresinde bulunmayan yapıları da içerir. Bunların bazıları hücre duvarı, büyük bir koful ve plastidleri içerir. Örneğin kloroplastlar, bitki için gerekli maddelerin depolanmasına ve hasat edilmesine yardımcı olur. Hayvan hücreleri, bitki hücrelerinde tipik olarak bulunmayan sentriyoller, lizozomlar, silia ve flagella gibi yapıları da içerir.