Asit Nedir?
Bu yazımızda asitlerin genel özelliklerini ve çeşitlerini ele aldık. Kulağımıza pek yabancı gelmeyen asit kelimesi latincede “ekşi” anlamına gelen bir kelimedir.
Yani ekşi tat veren maddeler asit özelliğine sahiptir. Örneğin; limon, erik ve elmanın yapısında asit bulunur.
Asitler genel olarak aşağıdaki gibi tanımlanabilirler.
- Suda çözündüklerinde (sulu çözeltilerine) hidrojen iyonu (H+) verebilen bileşiklere (maddelere) asit denir.
- Suda çözündüklerinde (sulu çözeltilerine) proton verebilen bileşiklere (maddelere) asit denir.
- Kimyasal bağ yaparken (kovalent bağ oluştururken) elektron alabilen bileşiklere (maddelere) asit denir.
Asit Çeşitleri
HCl → Hidro Klorik Asit → Tuz Ruhu
HBr → Hidro Bromik Asit
HF → Hidro Florik Asit
HNO3 → Nitrik Asit → Kezzap
H2SO4 → Sülfürik Asit
Kuvvetli Asitler
H2CO3 → Karbonik Asit → Meşrubat
H3PO4 → Fosforik Asit
HBO3 → Borik Asit
HI → Hidro İyodik Asit
HClO4 → Perklorik Asit (Hidrojen Klorat)
HCN → Hidrojen Siyanür
Zayıf Asitler
CH3COOH → Asetik Asit → Sirke Asiti
HCOOH → Formik Asit → Isırgan Otu, Karınca
C2H3OH(COOH)2 → Malik Asit → Meyve (Elma, Portakal)
C3H4OH(COOH)3 → Sitrik Asit → Limon
C17H33COOH → Oleik Asit → Zeytinyağı
CH3(CH2)2COOH → Bütirik Asit → Tereyağı Zayıf Asitler
C13H27COOH → Miristik Asit → Yağ Organik (Karboksilli)
C15H31COOH → Palmitik Asit → Yağ Asitler
C17H31COOH → Linoleik Asit → Yağ
C17H29COOH → Linoleik Asit → Yağ
C2H3OHCOOH → Laktik Asit → Süt, Yoğurt
C2H2(OH)2(COOH)2 → Tartarik Asit → Üzüm
CH2OHCOOH → Folik Asit → Çilek
Asitlerin İyonlaşması ve İyonlaşma Tepkimeleri
Asitlerin iyonlaşması demek, kendini oluşturan (+) ve (-) yüklü iyonlarına ayrışması demektir.
Asitlerin sulu çözeltileri oluşturulduğunda yani asitler suda çözündüklerinde (+) yüklü hidrojen iyonu (H+) ile (-) yüklü başka bir iyon oluştururlar.
Asitler, saf haldeyken elektrik akımını iletemeyip sadece suda çözündüklerinde elektrik akımını iletebilirler. (Asitlerin elektrik akımını iletebilmesi için iyonlaşması gerekir. Çünkü çözeltilerde elektrik akımının iletilmesini (+) ve (-) yüklü iyonlar sağlar.)
• HCl (suda)(aq) → H+ + Cl–
HCl + H2O → (H3O)+ + Cl–
• HBr (suda)(aq) → H+ + Br –
HBr + H2O → (H3O)+ + Br –
• HF (suda)(aq) → H+ + F –
HF + H2O → (H3O)+ + F –
• HNO3 (suda)(aq) → H+ + (NO3)–
HNO3 + H2O → (H3O)+ + (NO3)–
• H2SO4 (suda)(aq) → 2H+ + (SO4)-2
H2SO4 + 2H2O → 2(H3O)+ + (SO4)-2
• H2CO3 (suda)(aq) → 2H+ + (CO3)-2
H2CO3 + 2H2O → 2(H3O)+ + (CO3)-2
• H3PO4 (suda)(aq) → 3H+ + (PO4)-3
H3PO4 + 3H2O → 3(H3O)+ + (PO4)-3
• CH3COOH (suda)(aq) → H+ + (CH3COO)–
CH3COOH + H2O → (H3O)+ + (CH3COO)–
• HCOOH (suda)(aq) → H+ + (HCOO)–
HCOOH + H2O → (H3O)+ + (HCOO)–
Asitlerin Genel Özellikleri
1- Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
2- Sulu çözeltilerinin tatları ekşidir (limon, sirke gibi).
3- Turnusol kağıdının rengini maviden kırmızıya dönüştürürler.
4- Hepsinin yapısında hidrojen (H) vardır ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidrojen iyonu (H+) verirler.
5- Plastik ve camlara etki edemezler.
6- Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler.
7- Yakıcı özelliktedirler.
8- Asitlere fenol ftalein çözeltisi (indikatörü) damlatılınca renk değiştirmezler.
9- Bazlarla birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir.
• Asit + Baz Nötrleşme Tuz + Su + Isı
• HCl + NaOH Nötrleşme NaCl + H2O + Isı
Asit Baz Tuz Su
10- Metallerle tepkimeye girerek metal tuzu oluştururlar ve H2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar. (Al, Mg, Zn, Fe, Na gibi metaller).
• Asit + Metal → Metal Tuzu + Hidrojen Gazı
• 2HCl + Mg → MgCl2 + H2
• H2SO4 + Zn → ZnSO4 + H2
• 3HCl + Al → AlCl3 + 3/2 H2
11- Karbonat grubu içeren bileşiklere etki ederek metal tuzu, CO2 (karbondioksit gazı), ve H2O (su) oluştururlar.
• Karbonatlı Bileşik+ Asit → Metal Tuzu + Karbondioksit Gazı + Su
• Mg(CO3) + 2HCl → MgCl2 + CO22O
• Mg(CO3) + H2SO4 → MgSO4+ CO2 + H2O
• Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2 + H2O
+ H