Uykusuzluğa ne kadar dayanabiliriz?
Hepimiz kendimizi zamanında uykusuzluk ile sınamışızdır. Acaba uykusuzluğa ne kadar dayanabilirim diye. Peki bir insan uyumadan kaç gün dayanabilir? Uykusuzluğa ne kadar dayanabilir? Uykusuz kalmanın zararları var mı?
Uykusuz kalma yani uykusuzluğa dayanma rekoru 246 saat yani tam 11 gün. Bunu başaran kişi ise 17 yaşında Gardner isimli Amerikalı bir genç. 1965 yılında rekorlar kitabına giren uyumama rekoru başka kimse tarafından geliştirilmedi.
Gardner bu süre zarfı sonunda hastaneye kaldırıldı ve 14 saat aralıksız uyudu. Yeniden uyandığında bunu “yeniden doğmak” olarak nitelendirdi. Öte yandan yapılan bir takım denemeler sonucu bir kişinin en fazla 7-8 gün uykusuzluğa dayanabildiği gözlemlendi.
Kişiler uykusuz kaldıkça dikkat bozukluğu, algı ve zihinsel yeterlilik gibi sorunlar ortaya çıktı. 7-8 günün sonunda uyuyan kişilerde beyin hücrelerinin ölmesi dışında herhangi bir kalıcı hasar saptanmadı. Şu zamana kadar uykusuzluktan dolayı ölen hiç bir insan yok. En azından resmi kayıtlar bunu gösteriyor.
Her insan hayatının bir döneminde uyanık kalmaya ihtiyaç duyar. Uyumamalıdır çünkü yarım bıraktığı işleri, yetiştirmesi gereken projeleri vardır.
Uyanık kalmanın yolları
Koku alma duyunuzu kullanın
İyi veya kötü güçlü bir koku tetikte kalmanızı sağlayabilir. Genellikle sinir sistemini uyarıcı ve yorgunluğu engelleyici aromaterapik kokular sizi uyanık tutacaktır.
Örneğin:
Nane: Bir çalışmaya göre tetikte kalma durumunu yani uyanıklığı %30 oranında arttırıyor.
Kahve: Bir kutuya doldurup, uykunuz bastırdığında açıp koklayabilirsiniz.
Sarıçam Yağı: Koku alma duyunuzu sürekli değil de aralıklarla tetiklerseniz uyanık kalmanıza daha çok faydası olur. O nedenle örneklerdeki bitkileri, bir kaba koyup arada bir koklayabilirsiniz. Bunlardan biri yakınınızda yoksa elinize kokulu bir krem sürüp, arada bir koklasanız da olur sanırım.
Masaj
Boyun ve kafa bölgelerine masaj yapmak yorgunluğu azaltacaktır.
Buz çiğnemek
Ağzınızda buz varken uyuyabileceğinizi düşünüyor musunuz? Kıtır kutur soğuk buz çiğnemek beyne uyumak istemediğinizi iletebilir.
Güçlü bir ışık
Tercihen güneş ışığı ile aydınlatılmış bir çalışma masası sizi uyanık durmaya itecektir. Gece ise çevrenizdeki ışıkları kendinize yaklaştırın, normal oda ışığının yanında masa lambası gibi ışık kaynaklarını da uyanık kalmak için kullanın.
Rahatsız olun
Mümkün olduğunca kalkıp turlayın, ayaklarınızın üzerinde durun. Eğer oturmanız gerekiyorsa kötü, sert ve rahatsız bir sandalye seçin, uyanık kalma sanatı öyle yumuşak pofuduk koltuklarla yapılamaz. Otururken dik oturun, başınızı herhangi bir yere koymayın. (el, masa vs.)
Bilgisayar başında dik oturun
Bu tavsiye daha çok laptop kullanıcılarına, öyle yatakta veya rahat bir koltukta laptop kullanımı kesinlikle uykuyu içeri davet eder. Bilgisayar masasında dik bir açıyla oturmak hayrınıza olacaktır.
Çok yemeyin
Yiyecek tüketimini küçük dozlara indirgeyin, tamamen mideyi doldurmak yerine parça parça doldurmak uyanık kalmak için daha iyidir. Arada tat dokusunu şahlandıracak bir şeyler atıştırmak iyi gelecektir: Elma (tatlı ve ekşi), ayçekirdeği (tuzlu + bağımlılık yapıcı) ve üzüm iş görebilir.
Ufak bir uyarı: Uykusuz kalmak beyin hücrelerini öldürüyor
Yine de sizi uzun süre uykusuz kalmak hakkında uyaralım. Zorunlu durumlar dışında uyku düzeninizi aksatmamanızda yarar var. Çünkü yapılan yeni bir araştırma uykudan mahrum kalmanın yeni beyin hücrelerinin oluşumunu engellediğini ortaya koyuyor. Princeton Üniversitesi’nden Dr. Elizabeth Gould ve araştırma grubunun fareler üzerinde yaptığı bu araştırma uykusuzluğun beyinde bellek oluşumundan sorumlu hipokampüs bölgesini etkilediğini ortaya koyuyor.
Araştırma: Bir insan hiç uyumadan kaç saat durabilir?
Bu soruya Tübitak tarafından verilen bilgiyi de sizinle paylaşmak istiyoruz.
Bu sorunun deneysel olarak cevabı 264 saat, yani yaklaşık 11 gün. 1965 senesinde, Randy Gardner adında, 17 yaşında bir lise öğrencisi, bir bilim fuarında bu dünya rekorunu elde etti. Başka birçok araştırmada, normal bireylerin sekiz günden on güne kadar uyanık kaldığı, dikkatle yürütülen deneyler yapılmış. Bu bireylerden hiçbirinde ciddi tıbbi, sinirsel, fizyolojik ya da psikiyatrik problemler görülmemiş. Bununla birlikte, deneye katılanların hepsi de, uykusuzluk arttıkça, ilerleyen ve belirginleşen bir şekilde konsantrasyon sağlamada, motive olmada, algılamada ve diğer yüksek zihinsel süreçlerde zayıflamışlar.
Buna rağmen, bütün denekler, bir-iki günlük uykudan sonra normal hallerine dönmüşler. Başka bazı araştırmalar, askerlerin savaş sırasında dört gün boyunca uykusuz kaldığını, ya da ilaç verilmeyen manik hastalarda üç-dört gün boyunca uykusuzluk görüldüğünü rapor ediyor.
Fakat burada “uyanık kalmak” sözünün anlamını iyice düşünmek gerekiyor. Uykusuzluktan dolayı gerçekleşen trafik kazalarını biliyoruz. Randy Gardner da deneyi sırasında “uyanıktı”. Fakat bilinçlilik açısından bakılırsa, bu çetin sınavın sonunda işlevini tamamıyla yitirmişti.
Chicago Üniversitesi’nde, Allan Rechtschaffen’in uyku laboratuvarında sıçanlarla yapılan deneylerde, iki hafta boyunca uyumamanın bu hayvanlarda ölümle sonuçlandığı görülmüş. Uykuya dalıp dalmadıklarını anlamak için, bu sıçanların beyin dalgaları sürekli olarak kontrol edilmiş. Hayvanlar her seferinde, uykuya dalar dalmaz uyandırılmış. Ölüm sebebi kesin olarak açıklanamamış fakat bütün vücudun, içinde bulunduğu hipermetabolizmayla ilgili olabileceği öne sürülmüş.
Çok nadir görülen Morvan sendromu gibi bazı hastalıklarda da hastanın aylarca hiç uyuyamadığına rastlanmış. Hastanın kendini uykulu ya da yorgun hissetmediği, fakat genellikle aynı zaman aralığında halüsinasyonlar gördüğü saptanmış.
Sonuç olarak bir insanın hiç uyumadan ne kadar durabileceği sorusunun cevabı tam anlamıyla açıklanmış değil. Chicago Üniversitesi’ndeki sıçan deneylerinin aksine uykusuzluktan ölen hiçbir insan rapor edilmiş de değil. Fakat uykunun ertelenebilse de hayatımızdan çıkaramayacağımız birşey olduğu bir gerçek.
B. Duygu Özpolat