DNA Hakkında Bilgiler
Deoksiribonükleik asit olarak bilinen DNA, canlının genetiği ile ilgili bütün şifrelerin yer aldığı, canlıların gelişmeleri için gerekli biyolojik bilginin bulunduğu aminoasit dizileridir. Bütün canlılarda bulunan DNA’da virüsler bile bulunur. Bu bilgileri içeren DNA bazlı yapılara gen de denilir.
Bir insanın boyu, göz ve saç rengi, hatta karakteri bile DNA’sında kodlanmıştır.
DNA temel olarak organizmaya giren maddelerin ne amaçla ve ne şekilde kullanılacağını belirler. Kimyasal olarak DNA, nükleotit denilen uzun iplikçiklere benzeyen çok parçalı bir yapıdır. Nükleotitler de şeker ve fosfattan oluşur. Bir DNA’da milyonlarca nükleotit bulunur.
Canlılarda DNA birbirine sarılı bir çift molekülden meydana gelir. Bu iki uzun iplik şeklindeki yapı sarmaşık gibi birbirine sarılarak bir çift sarmal oluşturur. DNA, canlı hücrelerinde kromozom denilen yapıların içinde yer alır. Hayvan, bitki, mantar gibi canlılarda DNA hücre çekirdeğindedir. Bakteri ve virüs gibi canlılarda ise DNA hücre çekirdeği dışındadır.
DNA’nın temel kimyasal yapısı ve işlevleri son derece karmaşık bir kimyasal süreçtir. DNA’nın işlevi özetle şöyle anlatılabilir:
Canlıları oluşturan hücreler ve diğer yaşamsal bileşenler proteinlerin ve fosfat, şeker gibi moleküllerin belirli bir plan dahilinde düzenlenmesi ile oluşur. Hangi molekülün hangi biyolojik amaçla kullanılacağına ise DNA karar verir. DNA’nın temel işlevi budur.
DNA’nın protein düzenleme işlevi erkek ve dişi üreme hücrelerinin eşleşmesi ile başlar. Erkek üreme hücresi ile dişi üreme hücresi bir araya geldiğinde bu hücrelerde yer alan kromozom adlı parçacıklar bir araya gelir ve eşlenir. Kromozomların içinde ise dişi ve erkeğin DNA yapıları yer alır. Birleşme olduktan sonra DNA’lar da birleşir. Artık ortaya çıkan yeni hücrenin tek bir DNA’sı vardır.
DNA bir anneden aktarılan ya da yumurtanın içindeki proteinleri kullanarak canlıyı oluşturacak hücreleri oluşturmaya başlar. Yani hangi maddenin beyin hücrelerini, hangi proteinin kalbi ya da deri hücrelerini oluşturacağını belirler. Gelişme ve yeni hücrelerin oluşması hücre bölünmesi ile olur. Hücreler bölünürken DNA yeni oluşan hücrelere kendini kopyalar. Canlının tüm yaşamı bu süreçle devam eder.
DNA, çeşitli nedenlerle bozunabilir, başka bir deyişle mutasyona uğrayabilir. DNA’nın bozunması ise hücre bölünmesi ile sorunlara ve kanser başta olmak üzere birçok farklı hastalığa neden olur.