Hücre Zarı Nedir?
Hücre zarı (plazma zarı), bir hücrenin sitoplazmasını çevreleyen ince yarı geçirgen bir zardır. Diğer bir tabirle hücre zarı, tüm hücrelerin iç kısmını dış ortamdan ayıran biyolojik bir zardır. Hayvan hücreleri, bitki hücreleri, prokaryotik hücreler ve fungal hücreler plazma zarlarına sahiptir. İç organeller de zarlarla kaplıdır.
Hücre Zarının Yapısı
Hücre zarı esas olarak proteinlerin ve lipitlerin bir karışımından oluşur. Zarın vücuttaki yerine ve rolüne bağlı olarak, lipidler zarın yüzde 20 ila 80’ini oluşturabilir ve geri kalanını da proteinler oluşturur. Lipidler, membranlara esneklik kazandırırken, proteinler hücrenin kimyasal iklimini izler ve korur ve moleküllerin zardan geçmesine yardımcı olur.
Hücre Zarı Lipidleri: Fosfolipidler
Fosfolipidler hücre zarlarının önemli bir bileşenidir. Fosfolipitler, çift lipid katmandan oluşurlar. Çift lipid tabakası yarı geçirgendir ve yalnızca belirli moleküllerin zar boyunca dağılmasına izin verir.
Kolesterol, hayvan hücre zarlarının bir diğer lipid bileşenidir. Kolesterol molekülleri, zar fosfolipidleri arasında seçici olarak dağılır. Bu, fosfolipidlerin birbirine çok sıkı şekilde bağlanmasını önleyerek hücre zarlarının sertleşmesini önlemeye yardımcı olur. Kolesterol, bitki hücrelerinin zarlarında bulunmaz.
Glisolipidler hücre zarı yüzeylerinde bulunur ve karbonhidrat şeker zinciri onlara bağlıdır. Hücrenin, vücudun diğer hücrelerini tanımasına yardımcı olurlar.
Hücre Membran Proteinleri
Hücre zarı, iki tür ilişkili protein içerir. Periferik zar proteinleri, diğer proteinler ile etkileşimler yoluyla zarın dışındadır ve zara bağlıdır. İntegral zar proteinleri zara yerleşmiştir ve çoğu zardan geçer. Bu taşıma proteinlerinin bölümleri zarın her iki tarafında açığa çıkar. Hücre zarı proteinleri birçok farklı fonksiyona sahiptir.
Yapısal proteinler hücre desteğini ve şeklini vermeye yardımcı olur.
Hücre zarı reseptörü proteinleri, hormonların, nörotransmitterlerin ve diğer sinyal moleküllerinin kullanımı yoluyla hücrelerin dış çevre ile iletişim kurmalarına yardımcı olur.
Küresel proteinler gibi transport proteinleri kolaylaştırılmış difüzyon yoluyla molekülleri hücre zarlarından geçirir.
Glikoproteinlerin kendilerine bağlı bir karbonhidrat zinciri vardır. Hücre zarına gömülürler ve hücreden hücre iletişimi ve zar boyunca molekül taşınmasında yardımcı olurlar.
Hücre Zarının Görevleri
- Yalnızca belirli maddelerin geçmesine izin verir ve hücrenin iç kısmının bütünlüğünü korur.
- Hücrenin desteklenmesine ve şeklini korumaya yardımcı olur.
- Endositoz ve ekzositoz dengesi yoluyla hücre büyümesini düzenler.
- Endositozda, lipidler ve proteinler maddeleri özümsenerek hücre zarından uzaklaştırılır.
- Egzositozda, lipidleri ve proteinleri içeren veziküller hücre zarı ile birleşerek hücre boyutunu arttırır.