Notalar
Nota müziğin alfabesini oluşturan harfler olarak tanımlanabilir. Bu bakımdan düşünülürse notalar olmazsa müzik de olmaz. Notaların ilk olarak kullanılması konusunda bilgiler ararken oldukça ilginç bilgilere rastladım ve sizinle paylaşmak istedim. Örneğin notaların bir ilahinin ilk harfleri kullanılarak bulunması gibi.
Nota Ne İşe Yarar?
Nota, müziği okuyup yazıya almaya yarayan şekillere ve o şekillerin temsil ettikleri temel frekanslara verilen addır. Müziği yazılı olarak ifade etmede kullanılan her bir nota, müzikteki belli bir sese karşılık gelir ve o notanın uzunluğunu ve temel frekansını gösterir. Yazıda kullanılan harflerin adları olduğu gibi, notaların da adları vardır.
Notaların adları şunlardır:
- do (bazen “ut”),
- re,
- mi,
- fa,
- sol,
- la,
- si.
Almanya, İngiltere ve ABD’de, notalar alfabenin ilk yedi harfiyle isimlendirilmektedir:
- C (do),
- D (re),
- E (mi),
- F (fa),
- G (sol),
- A (la),
- B (si). Bu, İngilizcedeki sistemdir.
- H (si), Bu, Almancadaki sistemdir.
Nota (veya not) kelimesi, bir şeyi sonradan hatıra getirtecek surette bir yere not etmeyi ifade eden sözdür. Müzik notası da, bir sesi temsil etmek üzere nota dizeği üstündeki yerine konulan bir işaret, bir kayıttır.
Karakterci nota: Bir özelliği belirten nottur. Dizideki yedi notanın vasıfları olan tonik, toniküstü, mediant (ortanca), alt-dominant, dominant (hâkim), dominantüstü, sensible (duygun) nota, terimleri hep karakterci notalardır. Çünkü, dizide her birinin farklı birer rolü vardır ve karakterlerini işte bu roller sağlar.
Bir dizinin ilk üçlü ve ilk altılı aralıkları o dizi modunun karakterci notalarıdır. Majör ve minör dizilerin mod notaları adını alırlar.
Zarif notalar: Melodide bazı süs ve işleme notalarına böyle denir. Melodik süslemeler dediklerimiz bunlardır. “Bezen notaları”da denilebilir.
Küme notalar: Nota kümecikleri. Ölçünün bir zamanını veya zamanın bir bölümünü vücuda getiren tertipli kümeciklere nizam dışı katılan notalara (bir yüklenti ihdas ettikleri için) böyle denir. Yük notalarının vücuda getirdiği böyle nizam dışı gruplar, birleştikleri notaların sayısını karşılayan rakamlarla gösterilirler.
Nota Şekillerinin Yazılışı
Notalar, kıymetlerinin her türlüsünde düzgünlükle yumurtamsı çizilmiş bulunmalıdır. Yuvarlak yazılı notalar –akor yazısında temas noktaları tamamen dolmuş olacağından- kalın bir çizgi gibi görünerek, okunmaları güçleşir. Oval notalarda ise temas noktası iki taraftan kapanmadığından, o sayede okunmaları kolay olur. Bu fark göz önünde tutulup hiç olmazsa çok sesli ve akorlu yazılarda notaları oval çizmeye çalışmalıdır.
İkilik’ten başlayıp dörtlük, sekizlik ve daha küçük değerdeki notalara oval uçlar porte aralık ve çizgilerine hep eğrilemesine yazılırlar. İkilik değerden itibaren altmışdörtlüğe kadar bütün nota başları aynı büyüklükte düşmelidir. Birlik nota öbürlerinden az büyükçedir, hem de onların aksine olarak portedeki yerine yayvan ve yatık yazılmalıdır. Öbür nota başlarından büyük olduğu için, eğik yazılırsa portenin aralık ve çizgilerinden taşar. Neticede okunması güçleşir, yanlış okunmaya sebebiyet verebilir.
Sus İşaretleri ve Yazılışları
Kıymetler gibi esler de çeşitli ve portedeki yerleri bazen farklıcadır.
- Birlik es, portede daima dördüncü çizginin altındadır.
- İkilik es, portede üçüncü çizgi üstüne konur.
- Dörtlük es, portenin ikinci çizgisi ile dördüncü çizgisi arasına yazılır. Yalnız, bunun alt ve üst kuyrukları aşağıdan birinci aralığın içine ve yukarıdan dördüncü aralığın içine biraz girmiş bulunur.
- Sekizlik, onaltılık ve otuzikilik eslerdeki çengelli uçlar üstten portenin üçüncü aralığına yazılırlar. Sekizlik esin bacağı portenin ikinci çizgisine, onaltılık bacağı birinci çizgiye, otuzikilik olanın bacağı da birinci çizginin az altına uzatılır. Altmışdörtlük este, çengelli uç dördüncü aralıkta olmak üzere, bacağı otuzikilik esinki kadar indirilir.
- Noktalı nota ve eslerin noktaları işaretin daima tam önüne ve porte aralıklarına konulmalıdır. Çizginin üstüne nokta konulmaz. Çünkü, üst üste gelecek aynı renkler birbirini yok ederler.