2. dünya savaşının ekonomik sonuçları nelerdir?

Sizden gelen soru:

* 2. dünya savaşının ekonomik sonuçları? *

Cevap:

İkinci dünya savaşı ülkelerin ekonomilerinin çökmesine neden olmuştur. Savaştan galip çıkan da kaybeden büyük ekonomik zararlar ile karşı karşıya kalmıştır. Ülkelerde büyük kıtlıklar çıktı ve özellikle temel gıda ihtiyaçlarında yetersizlik halkları ayaklandırdı.

Şimdi İkinci Dünya Savaşı’nın ekonomik sonuçları hakkında detaylı bilgiler verelim;

2. Dünya Savaşının Ekonomik Sonuçlan

II. Dünya Savaşı yıllarında mal ve hizmet piyasalarında hü­kümeti çok zor duruma sokan büyük kıtlıklar ortaya çıktı. Devletin sanayi sektöründe egemenliğine karşın tarımsal ürünler piyasasın­da etkili olamaması bu piyasalarda devletle üreticileri karşı karşıya getiren olumsuz gelişmeler yaşandı. 1939-1946 arasında ekonomi­nin temel göstergelerine bakarak yaşanan bu büyük istikrarsızlığın boyutlarını görmek mümkün olmaktadır.

Tablo VII- Savaş Yıllarının Ekonomik Göstergeleri

Dönem içinde 1942 yılındaki %5,6’hk büyüme dışında her yıl ekonomi küçülmüştür. Ekonomi tarihimizde 3 yıl üstüste negatif büyüme hızı bu dönemde yaşanmıştır.

Türkiye, insanlık tarihinin en kanlı savaşının sürdüğü 1939-1945 yılları arasında savaş dışında kalmanın sınırlı da olsa yararını görmüş ve bu dönemde önemli altın ve döviz rezervleri birikmiştir. Dönem içinde, 1942 yılındaki duraklama hariç tutulursa, her yıl dış ticaret artan oranda fazlalık vermiştir. Bunda, ithalatın zamanında ve istendiği kadar yapılamamasının etkili olması yanında, Türk ihraç mallarına dış talebin artması ve fiyatlarının yükselmesinin de payı büyüktür. Özellikle silah sanayiinde önemli bir ara malı olan krom ihracımızdan, büyük döviz elde edilmiştir.

Türkiye 1939’da dünya krom üretiminin %16’sını temsil edi­yordu. Savaş yıllarında İngiltere ve ABD Türkiye’nin özellikle Almanya’ya krom ve benzeri hammadde ihracını engellemeye çalıştılar. Ancak Dışişleri Bakanlığfnın başarılı politikalarıyla “Ticarette Karşılıklı Çıkar” ilkesi çerçevesinde iki bloğa da her yıl artan fiyatlarla Türkiye krom ihracatı yapabilmişti.

Dış ekonomik ilişkilerdeki bu olumlu gelişmelere karşılık i-çerde tarım ve sanayi sektörlerinde özellikle girdi ve işgücü kıtlığı nedeniyle üretim yetersiz kalmış olduğundan, toplam GSMH ve kişi başına GSMH düşmüştür. Prof. Dr. F. Ergin’in tesbitlerine göre 1938 fiyatlarıyla millî gelir 1942’de 1 milyar 875 milyon lira, 1943’te 1 milyar 389 milyon lira ve 1944’te 1.659 milyon lira ola­rak hesaplanmıştır. Bu durum, fiyatlar genel düzeyinin sürekli yükselmesinin temel nedeni olmuştur. 1939-49 yılları arasında para arzı 5 kat artarken, devletin iç borçları toplamı 14 kat artmış­tır.

İkinci Dünya Savaşı bitmeden, 44 ülkenin temsilcisinin katıl­dığı bir iktisadi konferans ABD’de Bretton Woods şehrinde top­landı. 1 Temmuz 1944’te imzalanan Bretton Woods anlaşmasıyla, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (Dünya Bankası) kurulması kabul edildi. Bu kuruluşların birincisi uluslararası para sisteminin işleyişini düzenleyecekti. İkincisi ise Avrupa’nın imar ve kalkınma çabalarına katkıda bulu­nacak, sonraki yıllarda da gelişmekte olan ülkelere teknik ve mali yardım sağlayacaktı. Bu tarihten sonra, ülkeler paralarını Dolar’a göre tanımladılar. Böylece dünya ekonomisinde ABD’nin yani dolann egemenliği kurulmuş oldu. 1973 yılma dek bu egemenlik sürdü.

II. Dünya Savaşı sona erdiğinde Avrupa ülkelerinin altın stoklan tükenmiş, ABD’nin stokları artmıştı. Çünkü savaş yılların­da Avrupa ülkeleri ABD’den yaptıkları ithalatı altınla ödemek zorunda kalmışlardı.

Bu aşamadan itibaren Türkiye, dış ekonomik ilişkilerinde ABD kaynaklı telkin ve isteklere uygun yeni düzenlemelere gitmek durumunda kalmıştır.

Tablo VIII- Türkiye’nin Savaş Yıllarında Dış Ticareti (Milyon Dolar)

Savaş yıllan boyunca Türkiye’nin dış ticareti toplam olarak gelişmiştir. Ancak hem ihracatımız hem de ithalatımız iki taraflı alınan anlaşmalarla yürütülmüştü. Bu gelişmenin temel nedeni fiyat avantajıdır. Böylece dış ticaret dengesi, dönem boyunca ve sürekli artan oranda fazlalık vermiştir. Özellikle dünya hammadde fiyatlarının yükselmesi sonucu Türkiye’nin dış ticareti reel olarak azaldığı ve binbir güçlüklerle yapıldığı halde, değer olarak artmış­tır. Başlıca ihraç ürünleri arasında krom, bakır, pamuk, tiftik, bitki­sel yağlar yer almaktaydı.

Savaş sonrası dönemde yapılan devalüasyon sonunda, ilke ola­rak ihracatın artacağı beklenmiştir. Oysa 1947 yılından itibaren ihracat dengesizlik gösterirken ithalat sürekli artma\ a devam etmiş ve dış ticaret açık vermiştir.

Tablo IX- Dış Ticaret 1947-50 (Milyon $)

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Dış Ticaretimizde İtalya ve İn­giltere önem taşırken daha sonra Almanya giderek önem kazan­mıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra ise ülkenin dış ekonomik ilişkilerinde her alanda ABD’nin yeri ve önemi tartışılmaz hale gelmiştir.