Akdeniz Bölgesinin Yıllara Göre Portakal Üretimi ve Grafikleri

Portakal Üretimi

Türkiye coğrafi olarak 7 bölgeye ayrılmıştır. Ayrıldığı bölgelerden biri de akdeniz bölgesidir. Adı üstünde bu bölge Akdeniz’in bütün sahil şeridi boyunca uzanır. Akdeniz bölgesi yetişen ürünlerinden çok turizm faaliyetleri bilinmektedir. ama bu durum bölgede yetişen sebze ve meyve çeşitliliği gerçeğini değiştirmez. Burada bölgede yetişen meyvelerden portakal üretimi hakkında bilgiler bulacaksınız.

Dünya ve Türkiye’deki Yetiştiriciliği

Portakalların Anavatanı Güneydoğu Asya’dır yani birinci derece anavatanı; Çin kıyıları, Güneydoğu Çin (Tayland, Vietnam, Kamboçya, Malezya) ile Çin’in güney kıyıları ve Sarı Irmak vadisi içleridir. Portakallar Cenova ve Venedik devletleri tarafından Haclı seferleriyle Avrupa’ya getirilmiştir. Avrupa da portakal yetiştirildiğine dair ilk yazılı belgeler 1472 yılına kadar uzanmaktadır. Savona’dan bir tüccar, 15.000 portakalın satış sözleşmesini göndermiştir. Edebi kaynaklardan portakalın 1525 yıllarında Sicilya ve Güney İspanya ekili olduğu bildirilmektedir. Portakallar ülkemize İtalya üzerinden girmiştir.

Dünya 2010 yılı turunçgil üretimi 123.755.750 tondur(FAO,2010). Bu üretimin % 56’sını portakallar oluşturmaktadır (Şekil 1). Ülkemizde 2010 yılı verilerine göre 1.710,500 ton portakal üretimi 53.236 hektar alanda yapılmaktadır (FAO,2010). Portakal üretiminin % 77 ‘sini Washington Navel portakal çeşidi, % 17 Valencia late ve diğer çeşitler, % 4,3 Yafa portakal çeşidi oluşturmaktadır.

Türkiye’de Yetiştirildiği Yerler

Güney Anadolu ve Doğu Karadeniz (Rize çevresi)ayrıca Kıyı Ege nin güneyi, Akdeniz çevresinde ve sıcaklık ortalaması 23° ila -3 °C arasında olan yerlerde yetişen ağaçlardır. En kaliteli Washington cinsi portakal Antalya ili Finike ilçesinde yetiştirilmektedir. Finike Çavdır köyü portakalı, en iyi portakal ödülü almıştır.

Çizelge 1. Portakal Üreticisi Ülkeler ve Üretim Miktarları (Ton)

Ülkemiz dünya portakal üretiminin % 2,5’lik gibi çok az bir kısmını gerçekleştirmektedir(Çizelge 1,2, Şekil 2). Dünyada en büyük portakal üreticisi ülke Brezilya olup, dünya portakal üretiminin yaklaşık % 30’unu tek başına gerçekleştirmektedir. Brezilya’dan sonra ABD, Hindistan, Çin, Meksika ve İspanya önemli üretici ülkeler olarak görülmektedir

Türkiye’de Yıllara Göre Portakal Üretimi

Ülkemiz yıllara göre değişmekle birlikte büyük üretici ülkeler sıralamasında portakal üretiminde 2010 yılı verilerine göre 10. sırada yer almaktadır. 2009 yılında 1.689,920 ton olan Ülkemiz üretimi, 2010 yılında % 1,01 artış oranı ile 1.710,500 tona çıkmıştır

Yıllar itibariyle portakal üretimimiz incelendiğinde, son beş yılda üretim alanlarının, ağaç sayılarının arttığı, üretim miktarında hafif dalgalanmalar olmakla birlikte çok fazla artış olmadığı görülmektedir (Çizelge 2, Şekil 4).

Ülkemizde üretilen portakal çeşitleri; Washington Navel, Washington Navelina, Valencia, Taracco, Moro (Kan Portakalı), Shamoti (Yafa Portakalı), Hamlin, Alanya Dilimli, Kozan Yerli (meyve suyu sanayi için en önemli çeşittir.), Dörtyol Yerli (meyve suyu sanayi için en önemli çeşittir.), Finike yerli (sofralık ve usarelik bir çeşittir)’dir.

Ülkemizde portakal’ın hasatı  Kasım ayı  başından Mayısın ikinci haftasına kadar sürermektedir. Ancak üreticiler pazar talepleri nedeniyle hasat zamanı itibariyle bu dönemlerin dışına çıkarak ürünlerini Haziran ayı sonuna kadar ağaçta bırakabilmektedirler.

Antalya İl ve İlçeler Bazında Portakal Üretimi

2010 yılı verilerine göre Antalya’da ilçeler bazında 29.570 dekar alan ve 166.844b ton üretim ile Finike  ilçesi ilk sırada yer almaktadır. Kumluca ve Merkez ilçe ise diğer önemli portakal üreticisi ilçelerdir. Kaş ve Gündoğmuş ilçelerinde ise portakal üretimi yok denecek kadar azdır (Çizelge 3, Şekil 3 ve Şekil 6)

Çizelge 3. 2010 Yılı Antalya İl ve İlçeler Bazında Portakal Üretimi.

Şekil 5. 2010 Yılı Antalya İl ve İlçeler Bazında Portakal Üretim Alanları

Şekil 6. 2010 Yılı Antalya İl ve İlçeler Bazında Portakal Üretimi

2.3. İhracat ve İthalat

2005 sezonunda 5.002.000 bin ton olan dünya ihracatı, 2009 sezonunda % 3,9 artarak 5.270.000 tona yükselmiştir. En önemli ihracatçı ülke AB’ dir. AB, dünya ihracatında % 34’lük pay almaktadır. Önemli ihracatçı ülkeler arasında yer alan İspanya dünya ihracatının %32’sini, Güney Afrika % 21’ni, ABD %12’ ni, gerçekleştirmektedir.

 Çizelge 4.Ülkelere göre  2010 Yılı Dünya Portakal İhracatı (Ton)

2009 yılı itibari ile Dünya portakal ihracatının yaklaşık % 2’ ünü karşılayan Türkiye; üretiminin % 23’ü ihraç etmektedir. Yıllara göre değişmekle birlikte portakal ihracatımızda gittikçe artan bir oran söz konusudur. İhracatımızda en çok Washington Navel ve Washington Navelina çeşitleri yer almaktadır(Çizelge 4).

Çizelge 5. 2004-2009 Yılları Arasında Ülkemiz Portakal İhracat Miktarları ve Değerleri

Dünyada Portakal Üretimi

Dünya portakal tüketimi 1986-88den 1996-98e kadar olan sürede % 3,5 artarak yaklaşık 58 milyon tona ulaşmıştır. Taze portakal tüketimi yıllık bazda % 2,9 büyürken, işlenmiş portakal tüketimindeki büyüme % 4,2 olmuştur. Avrupa işlenmiş portakal tüketimindeki artış dünya tüketimindeki artışın başlıca nedenlerinden biridir. Avrupadaki taze portakal tüketiminin kişi başı 13 kg dan 9,7 kg a düşmesine karşın, işlenmiş portakal tüketimi yaklaşık olarak (30 kg taze meyveye eşit) iki misli artmıştır. Kanada ve ABDde kişi başı işlenmiş portakal tüketimi artmış ve taze portakal tüketimindeki azalışla dengelenmiştir.

Dünya işlenmiş portakal tüketiminin % 88i hala Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde yoğunlaşmaktadır. Taze portakal tüketimi gelişmiş ülkelerin çoğunda düşerken, özellikle Meksika, Hindistan, Arjantin ve Brezilya gibi gelişmekte olan ülkelerde artmıştır. Aynı şekilde Çinde de tüketimde önemli artışlar gözlenmiştir. Gelişmekte olan ülkelerde taze portakal tüketiminin azalmasının iki nedeni vardır. Birincisi; taze portakal yerine portakal suyu tercih edilmektedir. İkincisi, nakliye ve depolamadaki gelişmelerle taze narenciye, muz, üzüm ve çilek gibi diğer meyvelerle daha çok rekabetle karşı karşıya gelmektedir.

2010 yılı için portakal üretim ve tüketim beklentileri üzerine iki varsayım yapılmaktadır. Birincisi; dünya portakal üretiminin hızlı büyümesi yavaşlayacaktır. Nedeni; Brezilya halihazırda iki önemli hastalık, Citrus Canker ve Citrus Variegated Chlorosis problemi ile karşı karşıyadır. Aynı şekilde Florida da tristeza virüsü ve citrus canker hastalıkları ile karşı karşıya kalmaktadır. Bunun yanı sıra, bu ülkelerde üreticilere verilen düşük fiyatlar yeni dikimlerin yapılmasına engel olmaktadır. İkincisi; gelişmiş ülkelerdeki taze portakal tüketimi kişi başı baz alındığında düşmeye devam edecektir. Ana pazarı hala Kuzey Amerika ve Avrupa olmasına rağmen, işlenmiş portakal tüketimi Latin Amerika, Asya ve Doğu Avrupa da artmaya devam edecektir.

2010 yılında tahmini dünya portakal üretimi 64 milyon metrik ton olacaktır.Bu miktarın 35.7 milyon metrik tonunun taze, 28,3 milyon metrik tonunun işlenmiş olarak değerlendirilmesi beklenmektedir. İşlenmesi için üretilecek portakal miktarının azalacağı düşünülmektedir.

Gelişmiş ülkelerde portakal üretiminin yılda % 0,6 büyüyeceği tahmin edilmektedir. Bu artışın büyük bir kısmı ABDde gerçekleşecektir. Avrupadaki portakal üretiminde önemli değişiklikler beklenmemektedir. Şöyle ki; İspanyadaki bir miktar artış İtalya ve Yunanistandaki azalışla dengelenecektir. Güney Afrikadaki üretimin Kuzey Yarımküreye sezon-dışı ürün arzı avantajını kullanarak büyümeye devam edeceği tahmin edilmektedir. İsraildeki üretim ise nüfus artışı, kentleşme ve su kıtlığından etkilenmeye devam edecektir. İthalatlar serbestleşince, Japonya portakal sanayiinin uzun süredir devam eden düşüşünün sürmesi beklenmektedir.

Gelişmekte olan ülkelerde portakal üretiminin yıllık büyümesinin % 0,8 olacağı tahmin edilmektedir. 2010 yılına kadar, Brezilya sanayisi kendini geliştirecek ve dünya işlenmiş portakal pazarında üstünlüğü elde edebilecektir. Daha büyük portakal üretici bölgelerinde ise düzenlemeler yapılacağından, Arjantin, Küba, Belize ve Costa Rica gibi diğer portakal ihracatçı ülkeleri pazar imkanları bulabileceklerdir.

Asyadaki portakal üretici ülkelerinde üretimin artmaya devam edeceği beklenmektedir. Fakat bu üretimin hemen hemen hepsi iç pazarda tüketilecektir. Çinin, dünyanın en büyük 3. portakal üretici ülkesi olan Meksikayı geçmesi, Hindistanın ise 5. en büyük üretici ülke İspanya ile rekabet etmesi beklenmektedir. Bu ülkelerdeki üretim iç piyasada tüketilecektir. İran ve Pakistan gibi Asyadaki diğer en büyük portakal üretici ülkeleri üretimlerinin çoğunu iç piyasaya göndermeye devam edeceklerdir. Türkiye, coğrafi konumundan ve AB ile Gümrük Birliğine olan üyeliğinden dolayı Avrupa piyasasında rekabet edebileceğinden ayrı bir yer tutmaktadır.

Fas ve Mısırın İspanya ile direkt rekabetine rağmen Avrupaya olan yakınlığından faydalanacağı beklenmektedir.

Portakal tüketimindeki artışların çoğunun Hindistan, Pakistan, Çin, Meksika ve Brezilya gibi gelişmekte olan narenciye üretici ülkelerinde gerçekleşeceği düşünülmektedir.

Çin ve ABD arasındaki son ticaret anlaşması, Çin pazarını taze ve işlenmiş narenciye ithalatına açmıştır. Çinin alt yapısının yetersiz olması taze ve işlenmiş portakal ithalatının büyük çapta gerçekleşmesini engellemektedir. Ancak, bu ülkede orta sınıfın hızla büyümesi, Çinin en büyük kıyı şehirlerindeki tüketicilerin ithal narenciye ürünlerine geçişini arttırabilecektir. Bu yeni ve az bilinen pazar hakkında hazırladığımız ayrıntılı bilgi ekte sunulmaktadır.

Üretici ülkeler ile Doğu Asya ülkeleri arasındaki mesafenin uzun olması, bu ülkelerdeki narenciye tüketiminin artmasında fiziki bir engel oluşturmaktadır.

Yapılan gözlemler yine de Uzak Doğunun ülkelerinin çoğunda kişi başı portakal tüketiminde küçük-orta artışların olacağını göstermektedir.