Sizden gelen soru:
Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organlar?
Cevap:
Maddelerin vicuttaki dolaşımını sağlayan sisteme dolaşım sistemi denir. Dolaşım sistemini meydana getiren yapılar ve organlar bulunmaktadır. Şimdi dolaşım sisteminin ana yapılarını ve dolaşım sisteminin organlarını teker teker sıralayalım.
Dolaşım Sistemi Yapıları
Dolaşım sistemini oluşturan ana yapılar şunlardır;
- Kalp
- Kan
- Kan damarları
Dolaşım Sistemi Organları
Dolaşım sistemi organları ise şunlardır;
- Kalp
- Kan damarları
- Atardamarlar
- Toplardamalar
- Kılcal damarlar
Dolaşım iki türlüdür. Açık dolaşım ve kapalı dolaşımdır. İnsanlarda görülen dolaşım türü kapalı dolaşım türüdür. İnsanda dolaşım sistemi, iki büyük dolaşım, akciğer dolaşımı (küçük dolaşım) ve büyük (sistemik) dolaşım, biçiminde örgütlenmiştir.
Şimdi dolaşım sistemi organları hakkında faydalı olabilecek bilgiler verelim;
Kalp
Kalp insan hayatının devamlılığı için çok önemli bir organdır. Çok kısa süreli de olsa durması, insan hayatını tehdit eder ve ölümle sonuçlanabilir. İnsanın yumruğu büyüklüğünde yarım kiloluk bir organ olan kalp hi duraksamadan kan pompalar. Vücudun en uç noktalarına kadar ulaşan kanı pompalayabilmesi için de kas yapıdadır. Dakikada yaklaşık olarak 70 kez kan pompalama işlemi yapar ve ortalama bir insan hayatında toplamda 300 milyon litre kan pompalanır. Kalbin duvar yapısının büyük kısmını oluşturan kas, kalp için özel yapıda bir kas türüdür ve kalp kası olarak adlandırılır. Kalp kasının yapısı çizgili kasa benzemektedir, ancak çizgili kas gibi çabuk yorulan özellikte değildir. Kan kalbin dört odalı yapısına dolar. Bu dört odanın üstte sağ ve sol olmak üzere çift taraflı yer alan ikisine kulakçık, altta aynı şekilde yer alan iki odaya ise karıncık adı verilir. Kalbe gelen temiz kan önce sol kulakçığa girer ve buradan da sol karıncığa ulaşır. Sol karıncıktan çıkan damarlar ve sol kulakçığa giren damarlar temiz kan taşır. Kirli kan ise sağ kulakçık ve karıncıkta bulunur. Buraya giren ve buradan çıkan damarlar da kirli kan taşır. Kan kalbin karıncıklarıyla kulakçıkları arasındaki geçişi iki oda arasındaki kapakçıklar sayesinde gerçekleştirir. Bu kapakçıklar aynı zamanda bir odaya geçen kanın tekrar geri dönmesini engelleyen niteliktedir.
Yetişkin erkeklerde kalp dakikada ortalama 72 kez atarken kadınlarda bu rakam 76-80 arasında değişmektedir. Yenidoğanda 140, çocuklarda 90 ve yaşlılarda 50-65 kadar kalp atımı tespit edilir. Hayvanlarda bu rakam türden türe değişmektedir. Daha küçük hayvanlarda daha fazla kalp atımı görülmektedir. Küçük kuşlarda 200, kedilerde 130, atlarda 35 ve fillerde 25 kalp atımı görülür.
Normal bir insan kalbi her attığında kendi ağırlığı olan yarım kilo kanı pompalar. Ve bu kadar kanı yerden bir metre yukarı ulaştıracak kadar büyük bir güç sağlar.
Kan Damarları
Kanın içinde dolaştığı kapalı› boşluklara kan damarları denir. İnsanda damar Atardamarlar, Kılcal damarlar, Toplardamarlardan oluşur.
Kanın kalpten pompalandıktan sonraki durağı damarlardır. Damarlar sayesinde vücudun en uç noktalarına kadar kan ulaştırılabilir ve dokuların ihtiyaçları karşılanabilir. Vücudumuzda taşıma işlevi gören 3 çeşit damar vardır: Atardamar, toplardamar ve kılcal damarlar. Bu damarlardan büyük olanların içinde kanın ters yönde akışını engellemek amacıyla kapakçıklar yer almaktadır. Bu kapakçıklar ile kan akış yönü bozulmaz ve yer çekimine karşı hareket edebilir.
Atardamar: Atardamarlar kalbten çıkan kanın uğradığı ilk yerler olarak basıncı karşılayabilecek yapıdadırlar. Duvarları diğer damarlara göre daha kalın, daha esnektir ve sağlam yapıda duvara sahiptir. Akciğer atardamarı dışında tüm atardamarlar temiz kan taşır. Temiz kan oksijen içeriği yüksek olan kandır. Kalpten ilk çıkan atardamar o kadar büyük ve kalındır ki, neredeyse bir hortum büyüklüğündedir. Bu sayede kalpten pompalanan kanın basıncına dayanabilir. Daha sonra bu büyük damarlar daha küçük damarlara ayrılarak vücudun uç noktalarına ulaşırlar. En büyük atardamar aorttur.
Toplardamar: Akciğer toplardamarı dışında kirli kanı kalbe taşıyan damarlardır. Toplardamarlarda basınç daha düşük olduğu için çok sağlam yapıda değillerdir, nitekim en büyük atardamar iki parmak kalınlığında ve daha ince duvarlıdır. Kanın atardamarlar tarafından dağıtılması sonucu toplardamarlar genellikle yarı yarıya doludur. Bu nedenle de rahatlıkla katlanıp bükülebilirler.
Kılcal Damarlar: Vücudun her yeri kılcal damar ağıyla kaplı olduğundan çok sayıda kılcal damar vardır. Atardamarlarla toplardamarlar arasındaki kan alışverişini sağlarlar ve bu iki damarı birbirine bağlarlar. Çok küçük damarlardır, saç telinin onda biri kadardırlar. Bu şekilde boyutları sayesinde vücudun her noktasına ulaşabilirler. Duvarları ise oldukça geçirgendir. Kan hücrelerinin geçmesine izin verirler.
Dolaşım Sisteminin Görevleri
Sindirim sistemi tarafından sindirilen besinleri vesolunum sistemi tarafından sağlanan oksijeni hücrelere ulaştırmak ve hücrelerden aldığı atık maddeleri boşaltım sistemine, karbondioksiti ise solunum sistemine geri götürerek vücuttan uzaklaştırlmasını sağlamaktır. Ayrıca, vücut sıcaklığını ve pH’yi dengelemeye yardımcı olur.