Dünya Nasıl Döner? Dünyanın Dönüşü Nasıl Gerçekleşiyor?

Dünyanın Dönüşü

Üzerinde yaşadığımız gezegenin,dünyanın şu anda bir top mermisi gibi büyük bir hızla güneşin etrafında döndüğünü eminim çoğunuz bilir. Bunu fark etmeme nedenimiz bizimde dünya ile beraber etmemiz. Dünyanın yaptığı tek hareket bu değil. Birde dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşü var. İşte bu hareketlerin nedenini öğrenmek isterseniz yazının devamına bir bakın 🙂

Dünyanın döndüğünü hepimiz biliyoruz. Ama neden döndüğünü nasıl döndüğünü sanıyorum doğru düzgün hiç kimse bilmiyorum. Geçenlerde aklıma takıldı biraz bakıyım dedim ve bu yazıyı sizlerle paylaşmak istedim

Sadece dünya değil diğer gezegenler de uyduları da Güneş de güneş sistemi de galaksiler de dönüyorlar. Bütün bu dönüşlerin ne zaman niçin ve nasıl başladıkları bilinmiyor. Dünyanın dönüş sebebi basitçe başlangıçta gaz bulutu şeklinde olduğu bu gaz bulutunun sürekli döndüğü sonradan katılaşıp dünya oluşunca onu durduracak bir kuvvet olmadığından dönmesine devam ettiği şeklinde izah ediliyor.

Dünyanın ve güneş sisteminin oluşumu ile ilgili en çok kabul gören varsayıma göre 10-15 milyar yıl önce bir gaz bulutu oluşmaya başlıyor. 5-6 milyar yıl önce muhtemelen yakınlarda bir yerde bir süpernova patlamasından oluşan şok dalgaları gaz ve toz parçalarından oluşan bu bulutun dönmeye başlamasını sağlıyor.

Başlangıçta bir küre görüntüsünde olan bulut gittikçe daha hızlı dönüyor ve yoğunlaşıyor. Bunun sonunda da şekli düzgün bir disk halini alıyor. Merkezkaç kuvvetin etkisiyle bir miktar madde merkezden dışarı doğru atılıyor. Kendi aralarındaki çekim güçlerinin etkisiyle birleşen bu parçalar dünya ve diğer gezegenleri oluşturuyorlar. Merkeze doğru çökenlerden de Güneş meydana geliyor Dünyanın ve gezegenlerin hem kendi çevrelerinde hem de Güneş’in etrafında aynı yönde aynı düzlemde ve Güneş’in dönüş yönü doğrultusunda dönmeleri bu teoriyi destekliyor. Ancak Venüs’ün diğer gezegenlere göre ters yönde dönmesi Uranüs’ün kutbu Güneş’e bakacak şekilde tepe taklak dönmesi Pluto’nun diğerlerine göre hayli eğik düzlemi de teoriyle çelişiyorlar

İlk olarak 1687 yılında Sir Isaac Newton’un ‘Hareketlerin Kanunları’ isimli kitabında belirttiği gibi eğer bir şey hareket ediyorsa ve ona hiçbir dış kuvvet etki etmiyorsa hareketine sonsuza kadar devam eder. Dünyanın ilk dönüş hareketini nasıl kazandığı tam olarak bilinmiyorsa da onu etkileyecek önemli ölçüde bir dış kuvvet olmadığından dönüşüne epey bir süre devam edeceği kesin.

Dünya’nın Dönüş Hızının Belirlenmesi

Dünya’nın dönüş yönü nasıl belirlenmiştir? Dünya milyonlarca yıldır sabit bir hızla dönmeyi nasıl başarmıştır? Bir gün herhangi bir sebepten dolayı bu hız düşebilir mi veya Dünya’nın dönmesi durabilir mi?

Yukarıdaki soruların tamamına açıklık getirebilecek şey Güneş’in manyetik alanıdır. Güneş sisteminde Güneş’in kendiside dahil olmak üzere bütün gezegenlerin bir manyetik alanı vardır. Güneş sistemindeki bütün gezegenler hassas bir denge ile Güneş’in etrafında dönerler. Gezegenler Güneş’in etrafında dönerlerken aynı zamanda kendi eksenleri etrafında da dönerler.

Gezegenler milyonlarca yıldır yörüngelerinden sapmadan hem Güneş etrafında hem de kendi eksenleri etrafında sabit bir hızla dönmeyi nasıl başarmışlardır? Güneş’in manyetik alanı sayesinde.

Güneş’in manyetik alanının gezegenlerin manyetik alanına etkisi;

•  Gezegenin manyetik alanının gücüne,
•  Gezegenin kütlesel büyüklüğüne,
•  Gezegeni oluşturan maddelerin cinsine,
•  Gezegenin yoğunluğuna

göre değişim gösterir. Gezegenlerin Güneş’in etrafında dönüşü tıpkı Dünyamız ile Dünyamızın yörüngesine yerleştirdiğimiz uyduların veya Dünyamızın doğal uydusu olan Ay’ın Dünya yörüngesinde dönüşüne benzer. Ancak nasıl oluyor da milyonlarca yıldır gezegenler yörüngelerinden sapmadan aynı hareketleri tekrarlıyorlar?
Burada ilginç bir nokta gözümüze çarpıyor. Güneş’in merkezinden dışarıya doğru gidildikçe gezegenlerin kütlesel büyüklükleri ve yoğunluklarındaki farklar.

Güneş’e yakın gezegenlere baktığımızda; Merkür, Venüs, Dünya, Mars. Kütleleri küçük, yoğunlukları büyük, manyetik alanları küçüktür.

Güneşe uzak gezegenlere baktığımızda ise; Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün. Kütleleri büyük, yoğunlukları küçük, manyetik alanları büyüktür.

Güneş’e uzak gezegenlerin yoğunluklarının küçük olmasının sebebi, bileşimlerinin daha hafif maddelerden oluşmasıdır. Yani kütlelerinin büyük olmasına rağmen Güneş’in çekim kuvvetine, Güneş’e yakın gezegenlerden daha az ihtiyaç duyarlar. Güneş kendi etrafında döndükçe sistemdeki bütün gezegenlerde Güneş’in etrafında dönerler.

Manyetik Alanların Etkileşimi Kuramı

Gezegenlerin kendi etraflarında dönmesini sağlayan şey her bir gezegenin kendine ait manyetik alanıdır. Ancak bu manyetik alan kendi ekseni etrafında dönebilmesi için tek başına bir işe yaramaz. Dönüşün sağlanabilmesi için kendisinden daha güçlü bir manyetik alana ihtiyaç vardır. Bu manyetik alanda Güneş’in manyetik alanıdır. Merkür, Venüs, Dünya ve Mars gezegenlerinin manyetik alanları zayıftır. O yüzden kendi etraflarındaki dönüş hızları düşüktür. Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’ün manyetik alanları güçlüdür. O yüzden kendi etraflarındaki dönüş hızları yüksektir.

Manyetik alanı olmayan veya üzerlerinde manyetik alan oluşumu sağlayabilecek maddeler içermeyen kütleler kendi etraflarında dönüş sağlayamazlar. Milyonlarca yıldan beri kendi ekseni etrafında dönmeye devam eden Dünyamız, Güneş’in manyetik alanı ve sahip olduğu kendi manyetik alanı sayesinde hız kaybetmeden bu dönüşü sürdürecektir.

Dünyanın Kendi Etrafında Dönmesi

Yaşadığımız dünya iki şekilde hareket eder. 1- Dünya kendi etrafında döner , 2- dünya güneş etrafında döner.

Dünyanın batıdan doğuya doğru dönmesinin tamamlanmasını 24 saatte tamamlıyor. Dünya bu eksende dönüş yaparken ekvatorda saatte 1670 kilometre bir hıza ulaşıyor.

Kutuplara doğru gittikçe bu hız azalıyor, kutup noktasonda ise hızı 0 a kadar iniyor. Bu sebepten dolayı ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe gündoğumu ve günbatımları uzuyor.

Dünyanın kendi etrafındaki dönüşü sırasında şu olaylar görülür ;

1- Dünya dönmesini 24 saatte tamamlar ve gece gündüz oluşur. Güneş ışınlarının vurduğu yerde gündüz, vurmadığı yerde gece olur.
2- Değişik boylamlar üstünde yer alan bölümlerde yerel saat farkı yaşanır.
3- Coğrafi nokta aynı gün içerisinde güneşten aldığı ışınları değişik açılardan alıyor.
4- Bu dönmeden sonra gün içinde sıcaklı ve bunula beraber basınç farkı oluşuyor.
5- Yönler oluşur.
6- Devamlı rüzgarın yönünde değişiklik olur.
7- Okyanusların akıntılarında değişiklik olur.
7- Dinamik basınç kuşakları meydana gelir.

Dünyanın Güneş Etrafında Dönmesi

Dünya’mız kendi ekseni etrafında dönerken aynı zamanda Güneş’in etrafında hareket etmiş olur. Elips bir yörünge üzerinde 365 gün 6 saatte tamamladığı bu harekete Dünya’nın yıllık hareketi denir. Bu hareketin daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki kavramların bilinmesi faydalı olacaktır.

Dünya yıllık hareketini 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu 6 saatlik fazlalik 4 yılda bir toplanır, 1 gün olarak Şubat ayına eklenir. Şubat ayı 4 yılda bir 29 gün sürer. Şubat ayının 29 gün sürdüğü yıllara artık yıl denir.

Ekvator 
İki kutup noktasına eşit uzaklıkta bulunan no’ktaları birleştiren, Dünya’yı iki eşit yarımküreye ayıran izafi çizgidir.

Dönenceler 
Ekvator’un 23° 27′ kuzey ve güneyindeki enlem daireleridir. Bu enlemin kuzeyde olanına Yengeç Dönencesi, güneyde olanına da Oğlak Dönencesi denir.

Kutup Noktaları 
Yer ekseninin Kuzey Yarımküre’deki ucuna Kuzey, Güney Yarımküre’deki ucuna ise Güney Kutup Noktası denir.

Yer Ekseni 
Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına kadar uzanan Dünya’nın içinden geçtiği kabul edilen izafi çizgidir. Dünya bu eksen etrafında batıdan doğuya doğru döner.

Aydınlanma Çemberi 
Dünya’nın karanlık ve aydınlık olan bölümlerini ayıran sınırdır. Dünya’yı karanlık ve aydınlık olmak üzere iki eşit yarımküreye ayırır. Ekinokslarda kutup noktalarından, 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde ise kutup dairelerinden geçer.

Ekinoks 
Güneş ışınlarının Ekvator’a dik geldiği 21 Mart ve 23 Eylül günleri için kullanılır. Bu tarihlerde Dünya’nın her yerinde gece ile gündüz süreleri eşit olur. Bahar başlangıç günü olarak da ifade edilir.

Solstis 
Güneş ışınlarının her iki yarımkürede 23°27’da bulunan enlemlere dik geldiği tarihleri ifade eder. Yaz solstisi (Gündönümü) 21 Haziran’da güneş ışınlarının 23° 27′ Kuzey enlemde uzanan Yengeç Dönencesine dik geldiği zaman (Kuzey Yarımküre’de yaz gündönümü) Kış solstisi 21 Aralıkta güneş ışınlarının 23° 27′ Güneyenlemlerinde uzanan Oğlak Dönencesine dik geldiği zamanı (Kuzey yarımkürede kış gündönümü) ifade eder.

Ekliptik Düzlem 
Güneş’in etrafında dönen Dünya’mızın elips şeklinde çizdiği yörüngeden geçtiği kabul edilen yatay düzlemdir.

Kutup Daireleri 
Güneş ışınlarının Yengeç veya Oğlak Dönencesi’ne dik geldiği tarihlerde güneş ışınlarının teğet geçtiği yerlerdir. Bu dairelerden sonra kutuplara doğru gün düzeni bozulur. Gece ile gündüz süreleri 24 saati aşmaya başlar. Dünya’nın Güneş etrafında dönerken izlediği Ekliptik Düzlem ile Ekvator Düzlemi arasındaki 23° 27′ lık açı farkı eksen eğikliği olarak ifade edilir.

Dünya’nın Ekseni Etrafında Dönüşünün Sonuçları

1. Dünya, Güneş çevresinde elips yörünge üzerinde batıdan doğuya doğru döner. Bu hareketini 365 gün 6 saatte tamamlar. Böylece bir yıl oluşur. Ekvator düzlemi, Güneş etrafında döndüğü elipsin düzlemine oturmaz.

Aralarında (23° 27′) lık bir açı vardır. Bu yüzden Dünya’nın çeşitli yerleri, çeşitli zamanlarda güneş ışınlarını değişik açılarla alırlar. Böylece ortaya çıkan farklı ısınma nedeniyle mevsimler oluşur.

İşte bir yıl içinde mevsimlerin birbirini izlemesi, kutuplar ekseninin yörünge düzlemine eğik olmasından ileri gelmektedir. Eğer bu eğiklik olmasaydı Dünya Güneş ışınlarını hep aynı şekilde alacak, yani Ekvator’a daima dik, kutuplara ise daima çok eğik gelecekti. Bu yüzden de mevsimler olmayacaktı.

21 Haziranda Güneş ekvatorun 23°27′ kuzeyindeki Yengeç Dönencesine tam dik gelir. Bu tarihte Kuzey Yarımkürede yaz, Güney Yarımkürede kış hüküm sürmektedir.

23 Eylülde Güneş ışınları bu kez Ekvatora dik gelir. Bu tarihte Güney Yarımkürede ilkbahar, Kuzey Yarımkürede sonbahar başlamıştır.

21 aralıkta Güneş ışınları ekvatorun 23°27′ güneyindeki Oğlak Dönencesine tam dik gelir. Bu sırada Güney Yarımkürede yaz, Kuzey Yarımkürede kış hüküm sürer.

Güneş ışınları bundan sonra tekrar kuzeye doğru çıkmaya başlar ve 21 Martta yine Ekvatora tam dik gelir. Bu tarihte Güney Yarımkürede sonbahar, Kuzey Yarımkürede ilkbahar başlar. Dünya bu hareketi sırasında 2 Ocakta Güneş’e en yakın, 2 Temmuzda ise en uzaktır.

2. Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki batıdan doğuya doğru bir tam dönüşü 24 saatte tamamlanır. Buna bir Gündenir.

Bu dönüş sırasında Dünya’nın bir kısmı güneş ışınlarını alır, bir kısmı alamaz. Alan yerlerde gündüz, alamayan yerlerde gece hüküm sürer.

Gece ve gündüz süreleri her zaman birbirine eşit değildir. Yaz aylarında gündüzler uzun, kış aylarında ise geceler uzundur. 21 Mart ve 23 Eylül günlerinde gece ile gündüz zamanları eşittir.