Gazneli Mahmut Kimdir? Hayatı – Nerelidir?

Gazneli Mahmut Kimdir?

Gaznelilerin tarihi invelendiğinde karşılaşılan önemli tarihsel kişiliklerden biri Gazneli Mahmut’tur. Genç yaşlarda devlet görevlerinde yer almaya başlamıştır.  Bu avantajı kullanarak edindiği bilgi ve deneyimler sayesinde yakın çevresindeki yerlere bir çok askeri sefer düzenlemiştir. Yaptığı seferlerle gittiği yerlerde islam dinini yaymayı amaçlamıştır. Örneğin Hindistan’a yaptığı seferlerde geride din adamları bırakarak islamın yayılmasını sağlamıştır.

Gazneli Mahmut (d. 2 Kasım 971 – ö. 30 Nisan 1030) (Farsça Yemin el-Devlet Mahmut) (Tam ismi: Yemin el-Devlet Abdülkasım Mahmut ibn Sebük Tigin), 998-1030 yılları arasında Gazne Devleti’nin hükümdarı.

Gazneli Mahmut’un Hayatı

Sebük Tegin’in en büyük oğlu olan Mahmut’un annesi, Zabulistan bölgesinde asil bir ailenin kızıydı. Bu sebeple şairler, Mahmut’a zaman zaman “Mahmud-ı Zâbulî” olarak olarak hitap etmişlerdir.

Daha gençlik yıllarında devlet idaresinde görev almaya başlayan Mahmut’un Gazne dışındaki ilk görev yeri Zemindaver vilayetiydi. En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar.

Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan’a Eylül 1000’den 1027’ye kadar 17 sefer yapmıştır. Bu seferler sırasında Hindistan’da birçok cami yaptıran ve İslam dinini öğretmek üzere Hindistan’da âlimler yerleştiren Gazneli Mahmut, Hindistan’ın kuzey bölümlerine kadar İslamiyet’in yayılmasını sağlamıştır.

Hint seferlerinin dışında Karahanlıların Samani Devleti’ni ortadan kaldırması ile, Nisan 1002’de Gâzi unvanını alan Mahmut’un Hindistan dışındaki faaliyetleri daha da kolaylaşmıştır.

Sultan Mahmut zamanında en başarılı devrini yaşayan Gazneliler, Dandanakan Savaşı’ndan sonra zayıflamışlar ve yıkılış sürecine girmişlerdir. Gaznelilere, Afgan yerlilerinden olan Gurlular 1187 yılında son vermiştir.

Yalnız Türk tarihinin değil, dün­ya tarihinin de en büyük hükümdar­larından biridir. Tarihte “sultan” adını da ilk defa kullanan hükümdardır. Gazneliler devletinin değil de Gazneliler hanedanının kurucusudur.

Gazneliler, ta­rihteki ilk Müslüman Türk devletle­rinden biridir. Bu devletin en büyük hü­kümdarı olan Sultan Mahmut, İs­lâm’ı yaymak için Hindistan’a tam 17 sefer düzenledi. Bu seferlerle Kuzey Hindistan ve İran’da 5 milyon kilo­metrekare yer fethetmiştir. Bugün Hindistan ve Pakistan’da bulunan yüz milyonlarca Müslüman’ın kayna­ğı Sultan Mahmut’un bu fetihleridir.

Sultan Mahmut, sıradan bir hü­kümdar olmadığını, adaletli, fazilet­li, yetenekli, bilgili bir hükümdar ol­duğunu birçok olayda kanıtlamıştı. Din büyüklerini, bilgin ve sanatkârı korur, kollar ve onlara saygı gösterir­di. Akıllı kişilerin uyarılarına kulak verir, doğru söz kimden gelse kabul ederdi. Allah’a son derece bağlı, sa­mîmi bir Müslümandı.

Bursalı büyük velî İsmail Hakkı Hazretleri Sultan Mahmut ve Aziz Mahmut (Hüdâî) için şöyle demiştir:

“Ey Muhammedi ümmeti! Bu dünyaya iki Mahmut gelmiştir. Biri Mahmud-ı Gaznevî, diğeri mahmûd-ı Mânevî’dir. Birinin mezarı Gazne’-de, diğerinin mezan Üsküdar’dadır. Adalet Gaznevi’de, fazilet Hüdâyî’-de son bulmuştur.”

Sultan Mahmut bir gün vezirleri kumandanları ile birlikte zamanın ta­nınmış evliyasından Şeyh-Ebu’l-Hasen Harakani’nin ziyaretine gitti. Adamlarından bazıları önce gidip Şeyhe, hükümdarın kendisini ziyare­te gelmekte olduğunu, karşılaması ge­rektiğini haber verdiler, Şeyh Hara-kani kös dinlemiş gibi hiç aldırmadı. Yerinden bile kımıldamadı. Hüküm­dar ve adamları dergâhın kapısına ka­dar geldi. Baş vezir rica etti: “Ey din ulusu, hiç değilse bu değerli hüküm­darı odanızın kapısında karşılayın” Harakanı bu kadarını bile yapmadı. Vezir feryad etti, “Ey mübarek insan sen Allah’ın Kur’an’da ‘Allah’a, Pey­gambere ve içinizden emir sahibi olan­lara itaat edin’ buyruğunu hiç görme­din mi?”

Şeyh Harakâni cevap mahiyetin­deki şu açıklamada bulundu:

“Biz o sözünü ettiğin Allah emri­nin ‘Allah’a itaat ediniz’ kısmına o kadar daldık ki, henüz peygambere bile sıra gelmedi. Nerede kaldı hü­kümdara itaat edelim.”

Sultan Mahmut bu açıklama kar­şısında, şeyhin başından beri takındığı tavra zerre kadar kızmadığı gibi, ken­di de müritleri arasına katıldı. Yanın-dakilerle beraber büyük bir saygı gös­tererek huzurundan ayrıldı.

Gazneli Mahmut’un Ölümü

Sultan Mahmut, hayatının büyük bir kısmını savaş meydanlarında geçirmiş, özellikle Hindistan’a yaptığı seferler onu çok yormuş ve hastalanmasına sebep olmuştu. Doktorların tavsiyelerine rağmen hiç dinlenmiyor ve bir hükümdarın yapması gereken vazifeleri yerine getiyordu. Genellikle tarihçiler, Sultan Mahmut’un verem hastalığından öldüğünü kabul ederler.

Mahmut, 1029-1030 kışını Belh’te geçirdi. Fakat bu şehrin havasından dolayı Gazne’ye döndü. Burada da sağlığına kavuşamayan Sultan Mahmut, 30 Nisan 1030 tarihinde 59 yaşındayken öldü.

Sultan Mahmut zamanında en başarılı devrini yaşayan Gazneliler, Dandanakan Savaşı’ndan sonra zayıflamışlar ve yıkılış sürecine girmişlerdir. Gaznelilere, Afgan yerlilerinden olan Gurlular 1187 yılında son vermiştir.