Sizden gelen soru:
* İnsanlar neden tırnaklarını yer? *
Cevap:
Tırnak yeme alışkanlığı hem çocuklarda hemde yetişkinlerde görülmektedir. Peki yetişkinler neden tırnaklarını yer ve çocuklar neden tırnaklarını yer? Şimdi yetişkinlerde ve çocuklarda görülen bu tırnak yeme alışkanlığının nedenlerini ve çözüm yollarını inceleyelim.
Yetişkinlerde Tırnak Yeme Alışkanlığı
Yetişkinlerde tırnak yeme alışkanlığının, çoğunlukla çocukluk döneminden gelen bir davranış olduğunu söyleyen Psikolog Merve Tepeli Yürüten, bu alışkanlığın nedenlerini ve ondan kurtulma yöntemlerini anlattı.
Bu dönemde aile içinde aşırı baskılı ve otoriter bir tutumun olması, çocuğun sürekli azarlanarak eleştirilmesi, kardeş kıskançlığı, şiddet, yetersiz ilgi ve sevgi, okul başarısızlığı gibi etkenler, oluşan stres ve gerginliğin sonucunda tırnak yeme davranışının gelişmesine neden olmaktadır. Ayrıca aile içinde tırnak yiyen bir modelin, çocuk tarafından taklit edilmesi de önemli bir etken olabilmektedir.
İş ortamındaki stres bu alışkanlığı tetikliyor
Çocukluk döneminde, bu alışkanlığın kazanılmasında neden olan etkenler saptanarak çözüme ulaştırılmazsa, tırnak yeme sorunu gençlik ve yetişkinlik dönemlerinde de tekrarlayabilir. İş ya da özel yaşamdaki stresli ortamlar, bu alışkanlığı tetikleyebilir. Kişi böyle anlarda tırnak yiyerek kendini sakinleştirmeye çalışır. Yetişkinlerde de aynen çocukluk döneminde olduğu gibi kaygılar ve çatışmalar azaldığında alışkanlığın dozu da azalır. Ancak aynı döngüde sorunlar arttığı zaman, tırnak yeme davranışı geri gelir. Bu açıdan bakıldığında tırnak yeme alışkanlığı bir sebep değil, kişinin sahip olduğu bozukluğa karşı oluşturduğu bir sonuçtur.
Tırnak yemeye nasıl son verilir?
Çocukken ortadaki sorunun kaldırılması halinde kendiliğinden yok olabilecek bu alışkanlık, yetişkinlik döneminde kişinin kendi isteği ve çabasıyla yok edilebilir. Genelde kişiler bu konudaki bağımlılıkları konusunda ısrarcı olsalar da kararlılıkları ve aldıkları profesyonel destekler davranışın sönmesinde etkili olmaktadır. Son yıllarda kullanılan farklı tatlardaki ojeler de, tırnak yeme alışkanlığının tedavisinde etkili olmaktadır. Profesyonel yardım için başvuran kişilerin kaygılarını nasıl azaltabilecekleri, sorunlarla nasıl baş edebilecekleri konusunda beceri kazanmalarını sağlayan terapötik yaklaşımlar, tırnak yeme alışkanlığının tedavisinde oldukça etkilidir.
Çocuklarda Tırnak Yeme Alışkanlığı
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr.Ayten Erdoğan okul çağındaki çocuklarda görülen tırnak yeme alışkanlığı hakkında merak edilen soruları yanıtlayarak, anne-babalara bilgiler verdi…
Çocuklar neden tırnak yer?
Çocuklar merak, can sıkıntısı, stres veya alışkanlık gibi çeşitli nedenlerle tırnaklarını yiyebilirler.
Tırnak yeme; parmak emme, burun karıştırma, saç kıvırma ya da koparma ve diş gıcırdatma gibi sıkıntı kaynaklı alışkanlıklardan biridir ve yetişkinliğe kadar devam etme olasılığı yüksektir.
Bazı araştırmalar ilkokul öğrencilerinin yaklaşık üçte birinin, ergenlerin de yarısının tırnaklarını yediğini ortaya koymaktadır.
Büyümek sıkıntılı bir süreçtir ve büyümeyle birlikte yaşanan kaygı ve baskıların çoğu anne-babalar tarafından fark edilmez. Bu kaygı ve baskıların yarattığı sıkıntı çocuğun tırnak yemesine neden olabilir?
Çocuğun tırnak yemesi anne-babaları endişelendirmeli mi?
Çocuğunuzun tırnak yeme alışkanlığı ağır boyutlarda değilse (kendisini yaralayacak ölçüde) ve tırnaklarını bilinçsizce (örneğin televizyon izlerken) ya da belli durumlara tepki olarak yiyorsa (örneğin sınavlar, gösteriler) bu, tırnak yemenin çocuğun hafif stresle başetme yöntemi olduğunu gösterir ve endişelenmenizi gerektiren bir durum da yok demektir. Büyük olasılıkla okul çocuğunuz tırnak yemeyi sonunda kendiliğinden bırakacaktır.
Çocuğu tırnak yiyen anne-babalar ne yapmalı?
Tırnak yeme alışkanlığı beklediğinizden daha uzun süre devam ederse veya bu alışkanlığın artık devam etmesini istemiyorsanız, çocuğunuza yardımcı olmak için yapabileceğiniz bazı şeyler var.
1- Çocuğun kaygıları ile ilgilenin
Çocuklar endişe verici bir davranış sergilediğinde anne babaların genellikle ilk tepkisi bu davranışı durdurmaya çalışmak olur. Ancak bunu başarabilmeniz için öncelikle davranışın altında yatan nedeni bulmanız ve çocuğun hayatında stres verici bir durum olup olmadığını belirlemeniz gerekir.
Çocuğun neden kaygılı olduğu konusunda fikriniz varsa (yakınlarda gerçekleşen bir taşınma, boşanma, yeni bir okula başlama ya da sergileyeceği bir gösteri, spor müsabakası gibi), endişeleri konusunda konuşmasını ve rahatlamasını sağlamak için çaba gösterebilirsiniz. Bunu sağlamak kolay olmasa da, çocuğunuzun açılmasını sağlayacak farklı yöntemleri denemelisiniz.
2- Kızmayın, cezalandırmayın
Çocuğunuz bu alışkanlığından kurtulmayı gerçekten istemediği sürece, yapabileceğiniz çok fazla bir şey yok. Sıkıntıyla bağlantılı diğer alışkanlıklar gibi tırnak yeme de çoğunlukla bilinçsiz olarak yapılır.
Dolayısıyla çocuğunuz tırnaklarını yediğinin farkında bile olmadığından, kızmak ya da cezalandırmak kesinlikle faydasızdır.
Yetişkinler bile zaman zaman bu alışkanlıktan kurtulmakta zorluklar yaşarlar ve hatta anne-babalar da biraz düşündüklerinde bu davranış modelini düzenli olarak sergilediklerini farkederler: Dürüst olun: Telefon görüşmesi yaparken kulaklarınızın ucu ya da saçlarınızla oynuyor musunuz?
3- Bu alışkanlık sizi rahatsız ediyorsa bazı sınırlar koyabilirsiniz
Örneğin yemek masasında tırnak yenmemesi gayet makul bir kural olabilir. Tırnak yemesine gerçekten katlanamıyorsanız, tırnak yemekten vazgeçme konusunda bir şey yapamadığını bildiğinizi, ancak sizin de bunu seyretmekten hoşlanmadığınızı ve bu nedenle bir süre odadan çıkacağınızı anlayışlı ve sevecen bir dille izah edebilirsiniz.
Ayrıca çocuğunuza tırnak yemenin başkalarına itici geldiğini hatırlatarak, tırnaklarını yeme isteğine karşı koyamıyorsa, kimsenin bulunmadığı bir ortamda bunu yapmasını söyleyebilirsiniz.
4- Baskı yapmayın
Çocuğunuzla bir tartışmaya girmektense özenle kaçınmalısınız.
Rahatsızlığınızı elinizden geldiğince bastırıp, sonunda “bırak şu tırnaklarını yemeyi! Buna tahammül edemiyorum!” diye bağırmanız çocuğunuzla aranızda uzun ve yorucu bir güç çatışmasının başlamasına neden olabilir.
Genel olarak çocuğunuz kendisini yaralamadığı ve belirgin bir sıkıntı yaşıyor gibi gözükmediği sürece yapabileceğiniz en iyi şey çocuğunuzun tırnaklarını kısa kesmek ve dikkatinizi başka bir şeye odaklamak olacaktır.
Vazgeçmesi için baskı yaparsanız sıkıntısının artmasına ve bu davranışının daha da yoğunlaşmasına neden olabilirsiniz.
Ayrıca çocuk, onun isteği olmadan yapacağınız her türlü direkt müdahaleyi (örneğin tırnaklarına acı oje sürmek gibi) cezalandırılma olarak algılayacaktır (siz ceza olarak düşünmeseniz bile).
Alışkanlığı ile ilgili telaş ne kadar az olursa, hazır olduğunda vazgeçme ve gereğinde rahatlıkla sizden yardım isteme olasılığı da o kadar yüksek olacaktır.
5- Vazgeçmek istediğinde ona yardımcı olun
Arkadaşları tırnak yemesinden dolayı alay ediyorlarsa, çocuğunuz bu alışkanlıktan vazgeçmeye hazır olabilir ve bu durumda da sizin yardımınıza ihtiyacı olacaktır.
İlk olarak kendisine yöneltilen alaylar konusunda konuşmasını, bunun yol açtığı duyguları anlatmasını sağlayın. Tırnakları nasıl gözükürse gözüksün onu sevdiğinizi gösterin ve olası çözümleri konuşmaya ve uygulamaya geçin.
6- Alışkanlıklardan kurtulma konusunda konuşun
Çocuğunuzla sıkıntı kaynaklı alışkanlıkların neler olduğu ve bunlardan kurtulmanın nasıl mümkün olabileceğini konuşun.
Daha sonra alışkanlığından kurtulma planında sizin rolünüzün ne olacağını belirleyin. Elini ağzına götürdüğünde onu uyaracak mısınız, yoksa bu onu rahatsız mı ediyor? Çocukların yaşı büyüdükçe anne-baba müdahalesini daha az isterler.
7- Alışkanlığının farkında olmasını sağlayın
Çocuğunuzun ne zaman ve nerede tırnak yediğinin daha fazla farkına varmasını sağlayın. Sessiz, gizli bir hatırlatma yöntemi belirleyin (koluna hafifçe dokunmak ya da şifreli bir kelime gibi).
Bazı çocuklar fiziksel hatırlatmalardan yarar sağlar (tırnaklarını yerken alini ağzından çekmeniz gibi). Ancak bu seçenek sadece çocuğunuzun istemesi durumunda yarar sağlar. Aynı şekilde çocuğunuzun alışkanlığından kurtulmayı istemesi ve uygulamayı kabul etmesi durumunda deneyebileceğiniz bazı alternatifler de şunlar olabilir: Parmak uçlarını plaster ile kapatmak veya tırnaklarına etiket yapıştırmak; tırnaklarına iki kat tırnak güçlendirici sürmek (tırnakları ısırma ve koparmayı güçleştirir) veya eczanelerde satılan acı solüsyonlardan sürmek.
8- Seçenek sunun
Alternatif bir faaliyet önerin (kitap okurken ya da otomobildeyken elinde yoğurabileceği küçük bir top tutması gibi).
Ayrıca tırnak yeme isteği geldiğinde başvurabileceği bazı rahatlama tekniklerini öğretin (örneğin derin derin nefes alma, avuçlarını açıp kapama gibi). Ayrıca anahtarlığına veya kemerine küçük bir tırnak makası asarak, gerektiğinde tırnak çıkıntılarını bununla kesmesini isteyebilirsiniz. Yaşı uygunsa törpü kullanmayı öğretebilir ve odasında ve banyoda görünür bir yerde bir törpü bulundurabilirsiniz.
9- Tekrar tekrar deneyin
Çocuğunuza herkesin farklı tekniklere farklı tepkiler verebildiğini izah edin ve ilk denemenin başarısızlığa uğraması durumunda, başka çözüm yollarını denemeye teşvik edin.
Genel olarak yaşı ne kadar büyükse bu konuda o kadar fazla sorumluluk alabilir.
Son olarak çocuğunuza ve kendinize alışkanlıklardan kurtulmanın kolay olmadığını ve ikinizin aynı tarafta yer aldığınızı hatırlatın.
İhtiyaç duyduğunuzda alışkanlık kırma çabalarınıza ara verin. Nihayetinde sabır ve özeninizin karşılığını alacağınızı unutmayın.
Ne zaman uzman yardımı almak gerekir?
Bazı durumlarda aşırı tırnak yeme çocuğun yoğun bir kaygı yaşadığına işaret edebilir. Aşağıdaki hallerde, bir çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanı hekimden yardım almalısınız:
- · Çocuğunuz parmak uçları kızarana kadar ya da kanatana kadar tırnak yemeye devam ediyorsa;
- · Tırnak yemeye saçlarını ya da kaşlarını koparma gibi başka endişe verici davranışlar da eşlik ediyorsa;
- · İyi uyuyamıyorsa;
- · Sosyal ilişkilerde sorun yaşıyorsa; sosyal ortamlarda da tırnak yemeye devam ediyorsa;
- · Tırnak yeme alışkanlığı birden bire ortaya çıkıp, kısa sürede şiddetlendiyse;
- · Çocuğunuzun kaygı ve stres içerisinde olduğunu görüyor ancak bunun nedenini anlayamıyorsanız.