Kaynak Araştırma Nasıl Yapılır?

Sizden gelen soru:

Kaynak araştırma nasıl yapılır?

Cevap:

Kaynak Araştırmasına Başlama

Araştırmaya büyük ve genel bir kütüphaneden başlamakta yarar vardır. Bu örneğin bulunulan ildeki üniversite kütüphanesi olabilir[8].

Araştırmacının ilk yapacağı şey ilgili kitap ve makaleleri bulabileceği kaynaklara başvurmaktır. Bu konuda YÖK kurumu tez ve makale araması için bir sistem yapmıştır, bu siteden de faydalanılabilir: http://tez2.yok.gov.tr/

Kütüphane Katalogları

Kataloglar yazar başlık ve konuya göre düzenlenirler.Ancak katalog araştırmasına konu ile başlamak daha doğru olur.

Kütüphaneciler kitap ve öteki malzemeleri sınıflandırırken standart bir konu başlığı kullanırlar. Kütüphaneler arasında ufak tefek bazı farklılıklar olsa da bunun için genellikle Amerikan Kongre Kitaplığının (Library of Congress) Konu Başlıkları Sınıflandırması (Subject Heading Classification) esas alınır.Dört cilt olan bu yayın kütüphanenin referans kitaplığında veya katalog dolaplarının yakınında bulunur[9].

Kütüphanedeki her kitabın üzerinde onun raflardaki yerini belirten bir başvuru numarası vardır. Bu numara genellikle kitabın sırtında yazılıdır.

Makale İndeksleri

Araştırmacının başvurabileceği diğer bir kaynak da makale indeksleridir. indeksler dergilerde yayınlanan makalelerle bazen kitapların içinde yer alan bölümleri konularına göre düzenli olarak içeren kaynaklardır.çeşitli konularda yayımlanmış makalelerin ve öteki yazıların yazar başlık tarih ve içinde yer aldıkları periyodikleri gösterirler.Makale indeksleri daha çok kütüphanelerin referans bölümlerinde bulundurulur.

Makale indeksleri genel veya özel nitelikte olabilir. Genel indeksler değişik konulardaki makale ve yazıları içerirler. Oysa özel indeksler belirli konulara göre düzenlenmişlerdir.

Bibliyografyalar

Kütüphane katalogları ve makale indekslerinin yanında aranılan kitapların bulunabileceği bir diğer kaynak da bibliyografyalardır.bibliyografyalar yayınlanmış kitapların listesini içeren kaynaklardır genel ve özel nitelikte olabilirler.

Ayrıca ticari amaçlı bibliyografyalarda vardır. Bunlar da konuyla ilgili hangi kitapların bulunduğunu belirlemede yararlı olur. Örneğin Books in Print (New York: Bowker ) ve Cumulative Book Indeks ( New York : Wilson ) bu tür ticari kataloglardır[10].

Araştırmacı ayrıca kitap ve makalelerin sonlarında bulunan kaynakçalardan da başka kaynaklara ulaşabilir. Bu nedenle incelediği konuyla ilgili yakın tarihlerde yayınlanmış birkaç kitap ve makale bulunarak bunların kaynakçalarının incelenmesi daha birçok kaynağın belirlenmesine olanak sağlar.

Diğer Kütüphaneler

Araştırmacılar çalışmalarına öncelikle bağlı oldukları üniversite kitaplıklarından başlayabilirler. Ancak tüm kaynaklar üniversite kütüphanelerinde olmayabilir. Bu yüzden onların dışındaki kütüphanelerde de kaynak araştırması yapmakta yarar vardır.

a.İl Halk Kütüphaneleri : Bunlar daha çok genel nitelik taşırlar. Fakat o yöre ile ilgili başka yerlerde bulunmayan bazı kaynakların il halk kütüphanelerinde bulunma olasılığı çok yüksektir.

b.Meslek OdalarıDernek Cemiyet veya Birlik Kütüphaneleri : Aynı meslekleri yapan veya aynı konularla ilgilenen kimselerin oluşturdukları kuruluşlardır. Bunların araştırmacıyı ilgilendirebilecek kendi özel koleksiyonları veya kitaplıkları bulunabilir. Örneğin ticaret ve sanayi odaları ile meslek odalarının kitaplıkları yayınladıkları istatistikler yıllıklar raporlar vs. araştırmacılar için önemli kaynaklar durumundadır.

c.Diğer Kaynaklar : Bunlar arasında elçilikler gazeteler büyük işletmeler belediyelerle öteki resmi veya özel kuruluşların kitaplıkları araştırma ve özel kayıtları vs. yer almaktadır.

Özellikle bazı elçiliklerin çok zengin kütüphaneleri vardır. Örneğin ülkemizde Amerikan Büyükelçiliği ne bağlı olarak faaliyet gösteren Amerikan Kütüphaneleri araştırmacılar açısından oldukça zengin bir kaynaktır.

Türkiyede birçok kamu kuruluşu ve benzerlerinin de oldukça zengin kitaplıkları bulunmaktadır. Bunlar arasında Devlet Planlama Teşkilatı Devlet İstatistik Enstitüsü Türk Standartları Enstitüsü Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile çeşitli bakanlıkların kitaplıklarını özellikle belirtebiliriz.

Geçici Bibliyografyanın Düzenlenmesi

Araştırmacının kaynak araştırması ile belirlediği malzemeyi uygulanacak bir sisteme göre kayda geçirmesi gerekir.böylece araştırmanın geçici bibliyografyası ortaya çıkar.bir kaynağın arandığında tekrar bulunabilmesi ya da onun dipnotunda veya sondaki Kaynakça da gösterilebilmesi için o kaynakla ilgili tüm bilgileri eksiksiz olarak kaydetmek gerekir.

Bilinen bir yönteme göre kaynaklar bu amaç için özel olarak yapılan bibliyografya kartlarına kaydedilirler. Kaynaklar az olduğunda özel bir deftere de kaydedilebilir.

Bibliyografya Kartları

Bibliyografya kartları 7.5 x 12.5 cm. ebadında kartondan kesilmiş standart kağıt parçalarıdır.her biri ayrı bir kart üzerine işlenmiş kaynakları alfabetik sıraya koymak ve sınıflandırmak oldukça kolaydır. Bibliyografya kartları bir kutu veya fiş dolabında saklanırlar. Daha sonraki aşamalarda metnin sonunda bibliyografya listesi yazılırken ve dipnotlu kaynak gösterme sisteminde ilk kez başvuru yapıldığında kaynaklar tanıtılırken yalnızca ilgili kartları yerinden çıkartıp bakmak yeterli olacaktır.

Bibliyografya Kartı Örneği [11]:

330.9 DPT Kütüphanesi
KAZ

Kazgan Gülten
İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi. 4. Baskı
İstanbul : Remzi Kitabevi 1989.

İktisadi düşüncenin başından veri geçirdiği aşamaları inceliyor. İktisat Teorisinin evrensel geçerliliği olmadığı tezini savunuyor.

Kitaplar için şu bilgileri geçici bibliyografyaya kaydetmek gerekir[12] :

Yazarla ilgili bilgiler (Yazar ve varsa çeviren derleyen hazırlayan v.s. gibi emeği geçenler) kitabın başlığı (varsa alt başlıkları ile birlikte) baskı sayısı ve kitabın yayın bilgileri (yayım yeri yayın evi yayım tarihi)

Diğer bilgilerden ayırt edilmesi için kitap başlığı altı çizilmiş olarak italik veya koyu punto ile yazılır. Kitap kartının sol üst köşesine ayrıca kitabın katalogdaki başvuru numarasını ve birden fazla kütüphanede çalışılması durumunda bulunduğu kütüphaneyi de kaydetmek gerekir.

Periyodikler belirli zaman aralıkları ile yayınlanan kaynaklardır. Bir periyodik makalesi için gerekli bibliyografya bilgileri kitaplar için gerekli olanlardan biraz farklıdır. Bu kaynaklar için şu bilgilere gerek vardır :

Yazar makalenin başlığı periyodiğin ismi cilt ve sayı numarası (ve tarihi) ile makalenin sayfa numaraları. Makalenin adı da kitaplardaki gibi altı çizilmiş olarak italik ya da koyu punto ile yazılır.

Makale Bibliyografya Kart Örneği [13]:

Seyidoğlu Halil

“Elektronik Ticarete Hazır mıyız?”
Bilgi ve Toplum Cilt I Sayı 2 (Haziran 1999) ss. 59-62.

Yeni bir ticaret yöntemi olarak elektronik ticaretin sağladığı kolaylıkları inceliyor. Türkiyede elektronik ticaretin gelişmesi için gerekli koşulları tartışıyor.

İnternet Üzerinde Adres İşaretleme (Bookmarks)

İnternet üzerinde araştırma yapılarak kaynak listeleri belirlendikten sonra istenen kaynaklar işaretlenip bir dosyaya kaydedilebilir[14]. Bunun için tüm yapılacak işlem programdaki adres işaretleme dosyasının açılması ve seçilen kitabın üzerinde tıklatmadır. Kitap işaretleme fonksiyonu sayesinde uzun adresleri her defasında ayrı ayrı yazmanın güçlükleri ve bu işlemler yapılırken yanlış kopyalama olasılığı ortadan kalkar.

Böylece araştırmacı İnternette yararlı kaynakları belirleyip bunlara aldığı notları ekleyerek bir tür elektronik bibliyografya düzenlemiş olur. Daha sonra işaretlediği kaynaklara dönerek bunları okuyup değerlendirme yoluna gider[15].