Sizden gelen soru:
* Tuzun elde edilişi? *
Cevap:
Tuz – Yemek tuzu
Yemeklerde kullandığımız tuz, NACI yani Sodyum klorür olarak bilinen ve beyaz kristal yapıya sahip olan bir bileşik türüdür. Tuz çok önemli bir besin kaynağıdır ve insanlarla beraber düğer bütün canlılar için besin kaynağıdır.
Tuz, ticari bakımdan da önemli bir maddedir. Dünyanın her yerinde rastlanabilen sofra tuzu tarih boyunca önemli bir ihtiyaç ve ticaret maddesi olmuştur.
Besin maddesi olması dışında tuz; dericilikte, hayvan besiciliğinde, su yumuşatma sistemlerinde ve kimya sanayisinde yaygın olarak kullanılır.
Tuz nasıl yapılır?
Dünya üzerinde her insanın yediği yemekten keyif almasını sağlayan tuz, lezzet açısından gerekliliğinin ötesinde insan sağlığı için de gereklidir. Günümüzde sofra tuzu olarak nitelendirdiğimiz madde, kimyasal olarak Sodyum Klorür(NaCl) adıyla bilinen kristal yapıya sahip bir bileşiktir. Dünya tarihi boyunca insanlar için oldukça önemli bir madde olan tuz, yalnızca yemeklerde değil birçok alanda yaygın bir şekilde kullanılmış ve bu nedenle de çok değerli bir ticari mal haline gelmiştir. Tuz üretimi, dünya üzerindeki denizlerde çözünmüş haldeki tuzun ve kurumuş iç denizlerdeki tuzun işlenmesiyle gerçekleşir.
Karada bulunan kurumuş iç denizler, on binlerce yıl önce içerisinde bulunan tuzun burada kalmasına neden olur. İnsanlar bu kurumuş deniz yataklarındaki tuzu işleyerek tuz yapabildiği gibi, henüz kurumamış tuz gölleri de kullanabilir. Özellikle ülkemizdeki tuz üretiminin büyük bir bölümünü uzun zaman boyunca karşılamış ve hala da karşılamakta olan “Tuz Gölü”, henüz kurumamış tuz göllerinden biridir. Ayrıca dünyaca ünlü Lut Gölü de henüz kurumamış önemli tuz gölleri arasında sayılabilir.
Hayvanların beslenmesinde kullanıldığı için değeri büyük olan tuz, ayrıca insanlık tarihi boyunca dericilikte de yaygın bir biçimde kullanılmıştır. İnsan oğlunun her geçen yıl artan tuz ihtiyacının karşılanabilmesi için tuz gölleri yeterli olmadığından kayaların içerisinde tuzlar işlenerek tuz yapılmış, daha sonra bu tuzun da yetmemesi üzerine denizlerden tuz elde edilmeye başlanmıştır. Dünya üzerinde bulunan suyun %97′sini denizler oluşturduğundan, insanlar için en büyük tuz kaynağı denizlerdir.
Tuz diğer mineral maddelerle kıyaslandığında, elde edilmesi en kolay ve hızlı olan minerallerden biridir. En basit tuz elde etme yöntemi, göletlerde toplanan suyun buharlaştırılması ve sonuç olarak tabanda kalan tuz saf olmadığından işlenmesi gerekir. İşlenmeden kullanılan tuzun içerisinde farklı mikroorganizmalar olabileceğinden, sağlık sorunlarına neden olabilir. Ayrıca yer yüzündeki kayalardan da turuncu, gri,sarı, pembe gibi farklı renklerde veya saydam olarak tuz elde edilebilir. Günümüzde vakum yöntemiyle hızlı bir şekilde ayrıştırılan tuz, çok hızlı bir şekilde sanayide kullanılabilir hale getirilmektedir. Ayrıca eskiden yaygın kullanımı olan iyotsuz tuzlar da, yerini artık iyotlu tuzlara bırakmıştır.
Tuz nasıl üretilir?
Tuz Üretimi – Tuz Nasıl Elde Edilir
Tuz üretimi bütün Mineral çıkarma yöntemleri arasında hemen hemen en basit ve kolay olanıdır. Tuz elde etme yöntemlerinin en yaygın olanı, Tuzla denilen göletlerde Tuzlu suyun buharlaştırılmasıdır. Buharlaştırma yöntemi çoğunlukla kurak ve Sıcak bölgelerde uygulanır, bu yol ile elde edilen Tuzlarda ticari maksatlar için istenmeyen safsızlıklar olabilir. Yeni elde edilmiş bu tür tuzlarda tuz seven bazı mikroorganizmalar da bulunabilir. Bu mikroorganizmalar örneğin konservecilikte bazı yiyecek maddelerinin bozulmasına sebep olabilmektedir.
Kaya Tuzundan da tuz elde edilebilir. Kaya tuzu, önemli tuz kaynaklarından biri olup, içerdiği safsızlıklara bağlı olarak saydam veya yarı saydam grimsi, beyaz, turuncu, sarı, pembe ve kahverengi olabilir. Kaya tuzu, az safsızlık ve yabancı maddeler içeren yataklarda yer altına galeriler açarak parçalar halinde çıkarılır. Çözelti madenciliği olarak adlandırılan bu yöntemde, safsızlıkların fazla olması durumunda açılan sondaj kuyularına sıcak su gönderilirek suda çözünen Tuzlar bulamaç halinde dışarı alınır. Bu bulamaçın kristallendirilmesi için tava veya vakum yöntemleri kullanılır.
Tava Yöntemi
Bir tahta kapta dinlendirilen tuzlu suya Magnezyum sülfatı çöktürmek için az miktarda kireç katılır. Sonra tava adı verilen buharlaştırma kabına gönderilir. Bu kabın alanı 80-100 m² olup, ocağın sıcak gazlarıyla ısıtılır. Burada önce magnezyum sülfat çöker ve alınır, daha sonra çöken tuz alınır. Alınan tuz tava üstündeki tahta davlumbaza serilir. Suyu tekrar tava içine akarken tuz da kurur. 100 m²lik bir tavada 75 °C´de 1200 kg kaba tuz, 80 °C´de 3000 kg orta ürün ve 95 °C´de 700 kg ince tuz elde edilir.
Vakum Yöntemi
Tava yönteminin yerini alan bu yöntemde tuzlu su vakum pompaları yardımıyla buharlaştırılır.