Sizden gelen soru:
* Yüklemle ve özneyle örnekler? *
Cevap:
Yüklem örnekleri
- Yahya Kemal güzel şiirler yazmıştır. Yüklem = yazmıştır).
- Arkadaşım hata yaptığını kabul etti. (Yüklem= kabul etti).
- Ağır ağır çıkacaksın, bu merdivenleri. (Yüklem= çıkacaksın).
- Annen sofrayı kurmaya hazırlandı. (Yüklem= hazırlandı)
“Biliyorum” sözü “bilmek” eyleminin şimdiki zamanla çekimlendiğini gösteriyor. Öyleyse yargı bildiriyor demektir. Dolayısıyla bir cümledir.
“Biraz önce gelen çocuk, kapıcının kızıydı.”
cümlesindeki altı çizili söz isim tamlaması olduğundan;
“O, eskiden, yaramaz bir çocuktu.”
cümlesindeki altı çizili söz sıfat tamlaması olduğundan birbirinden ayrılmaz ve birlikte yüklem olur.
Özne örnekleri
- Öğrenciler yerlerine oturdular.
- Kitap yere düştü.
- Manzara ne kadar da güzel.
- Ali topu patlattı. (Kim topu patlattı. Aldığımız cevap öznedir. Yani öznemiz Ali)
- Ayşe ip atlıyor. (Kim atlıyor – Ayşe atlıyor. O zaman kim sorusuna cevap aldığımız Ayşe öznedir.)
Gizli özne
Türkçede bazen ifade zenginliği ya da pratik amaçlarla özne belirtilmez. Yazılı veya sözlü olarak cümlede bulunmayan ancak varlığı yükleme sorulan “ne” ve “kim” sorularıyla tespit edilen özneye gizli özne denir. Gizli özne dilbilgisel amaçlarla yazılı olarak belirtilmek istendiğinde genellikle parantez içinde yazılır.
- Yemeğini çabuk bitir. (Kim bitirsin?)
- (Sen) Yemeğini çabuk bitir.
- Yarın okula gidemeyeceğim. (Kim gidemeyecek?)
- (Ben) Yarın okula gidemeyeceğim.
- Üniversiteye başladı. (Kim başladı?)
- (O, Zehra, kardeşim vs.) Üniversiteye başladı.
Öznenin kimliği, yüklemdeki şahıs çekim eklerinde gizlidir:
- (O) Kitapları buraya getirsin. (3. tekil şahıs)