Nazım Biçimi Nedir?

Şiirin nazım birimi, ölçüsü ve uyak örgüsüne göre kazandığı biçimsel özelliklerin genel adıdır.

Türk Şiirinde Kullanılan Nazım Biçimleri:

I. Halk Şiiri:

Anonim Halk Şiiri

• Mâni: Mâni, kısa ve özlü dört dizeden oluşan geleneksel bir Türk şiir türüdür.
• Türkü: Türkü, halk müziğinin bir parçası olarak söylenen ve genellikle kısa hikayeleri anlatan geleneksel şarkılardır.

Âşık Tarzı Halk Şiiri

• Koşma: Koşma, geleneksel Türk halk şiiri türlerinden biridir ve genellikle aşk, tabiat ve günlük yaşamın duygusal yönlerini anlatır.
• Semai: Semai, Divan edebiyatının nazım biçimlerinden biridir ve beş dizeden oluşan lirik bir şiir türüdür.
• Varsağı: Varsağı, geleneksel Türk halk müziği türlerinden biridir ve genellikle zeybek danslarına eşlik eden şarkılardan oluşur.
• Destan: Destan, uzun ve epik öyküler içeren anlatısal bir şiir türüdür ve genellikle kahramanlık, savaş ve mitolojik olayları anlatır.

II. Divan Şiiri:

Beyitlerle Kurulanlar

• Gazel: Gazel, Divan edebiyatının en yaygın nazım biçimlerinden biridir ve genellikle aşk, ayrılık ve sevgilinin övgüsü gibi temalara odaklanır.
• Kaside: Kaside, Divan edebiyatının lirik özellikler taşıyan nazım biçimlerinden biridir ve genellikle övgü, özlem ve ülke sevgisi gibi konuları işler.
• Mesnevi: Mesnevi, Divan edebiyatında kullanılan uzun bir nazım biçimidir ve genellikle öğütler, ahlaki değerler ve eğitici hikayeler içerir.
• Kıt’a: Kıt’a, Divan edebiyatının kısa nazım biçimlerinden biridir ve genellikle tek bir dize veya beyit içerir.
• Müstezat: Müstezat, Divan edebiyatında kullanılan manzum ve aforizma tarzındaki yazılardır ve öğütler, yaşam hakkında düşünceler içerir.

Bentlerle Kurulanlar

• Tuyuğ: Tuyuğ, eski Türk edebiyatında kullanılan ve düşünceyi ifade etmek amacıyla kullanılan bir nazım biçimidir.
• Rubai: Rubai, dört dizeden oluşan kısa bir nazım biçimidir ve genellikle aforizmaları, düşünceleri veya lirik ifadeleri içerir.
• Murabba: Murabba, Divan edebiyatının nazım biçimlerinden biridir ve dört dizeden oluşur, genellikle aynı ölçü ve uyakla yazılır ve farklı konuları ele alabilir.
• Şarkı: Şarkı, kısa ve lirik bir nazım biçimidir ve genellikle müziğiyle birlikte söylenen şarkı sözlerini içerir.
• Muhammes: Muhammes, Divan edebiyatında kullanılan beş dizeden oluşan bir nazım biçimidir ve çeşitli temaları ele alabilir.
• Terkibibent: Terkibibent, Divan edebiyatında kullanılan bir nazım biçimidir ve bir bendin içinde farklı ölçü ve uyakların kullanılmasını içerir.
• Terciibent: Terciibent, Divan edebiyatının nazım biçimlerinden biridir ve bendlerin tercih edilen bir sırayla düzenlenmesiyle oluşur.

III. Batı Etkisindeki Türk Şiiri:

• Sone: Sone, İtalyan kökenli bir nazım biçimidir ve genellikle aşk, duygu ve düşünceyi ifade etmek için kullanılır.
• Terzarima: Terzarima, üç dizeli bir nazım biçimidir ve her dize birbirine kavuşturulan üç satırdan oluşur.
• Triyole: Triyole, üç dizeden oluşan bir nazım biçimidir ve özgürce seçilen ölçüler ve uyaklarla yazılır.
• Balat: Balat, geleneksel Türk halk şiirinin bir parçasıdır ve özellikle ağıt ve sevgiliyi özlem temasını içerir.
• Serbest nazım: Serbest nazım, ölçü ve uyak kısıtlamalarına bağlı olmayan bir nazım biçimidir ve şairin ifade özgürlüğünü artırır, bu nedenle konu ve biçimde esneklik sağlar.

Nazım Türü

Bir şiirin işlediği konuya göre aldığı isimdir. Şiirin nazım biçimi belirlenirken şekline ait özellikler (nazım birimi, kafiye düzeni, ölçü vb.), nazım türü belirlenirken içerik (konu, tema vb.) esas alınır.

Türk Şiirinde Kullanılan Nazım Türleri:

I. İslamiyet Öncesi Türk Şiiri:

• Sagu: Sagu, geleneksel Türk halk şiiri türlerinden biridir ve genellikle kahramanlık, savaş ve efsaneleri anlatır.
• Koşuk: Koşuk, geleneksel Türk halk şiiri türlerinden biridir ve aşk, doğa ve günlük yaşam gibi çeşitli temaları işler.
• Destan: Destan, uzun bir anlatıyı epik bir biçimde sunan ve genellikle kahramanlık, mitoloji ve büyük olayları anlatan bir nazım biçimidir.

II. Halk Şiiri:

Âşık Tarzı Halk Şiiri

• Güzelleme: Güzelleme, geleneksel Türk halk şiirinin bir parçasıdır ve güzellikleri, sevgiliyi veya doğayı öven şarkılardır.
• Koçaklama: Koçaklama, Türk halk şiirinin bir türüdür ve genellikle kahramanlık ve cesaret konularını işler, kahramanları öven bir nazım biçimidir.
• Taşlama: Taşlama, mizahi ve hiciv dolu bir dil kullanarak bir kişiyi veya bir durumu alaylı bir şekilde eleştiren bir nazım biçimidir.
• Ağıt: Ağıt, bir kişinin veya bir olayın ölümünü veya yokluğunu yaslamak amacıyla yazılan hüzünlü bir nazım biçimidir.

Anonim Halk Şiiri

• Ninni: Ninni, genellikle bebekleri uyutmak için söylenen ninnilerdir ve nazım birimlerini içerir.
• Ağıt: Ağıt, bir kişinin veya bir olayın ölümünü veya yokluğunu yaslamak amacıyla yazılan hüzünlü bir nazım biçimidir.

Dinî-Tasavvufi Halk Şiiri

• İlahi: İlahi, dinî temaları işleyen ve genellikle övgü ve dua içeren nazım biçimlerindendir.
• Nefes: Nefes, tasavvuf edebiyatının bir parçasıdır ve manevi aşkı, ahlaki öğütleri ve gönül hallerini anlatan bir nazım biçimidir.
• Deme: Deme, geleneksel Türk halk şiirinin bir türüdür ve aşk, sevgiliyi özlem, tabiat ve günlük yaşam gibi temaları işler.
• Nutuk: Nutuk, özellikle konuşma amaçlı yazılan ve genellikle önemli bir konuyu, düşünceyi veya olayı açıklamak için kullanılan uzun ve ciddi bir nazım biçimidir.
• Şathiye: Şathiye, övgü ve iltifat içeren ve genellikle sosyal olayları, kişileri veya konuları ele alan bir nazım biçimidir.
• Devriye: Devriye, geleneksel Türk halk şiirinin bir türüdür ve genellikle kısa öyküler ve olayları anlatır.

III. Divan Şiiri:

• Tevhit: Tevhit, Allah’ın birliğini ve yüceliğini öven ve tevhid inancını anlatan bir nazım biçimidir.
• Münacaat: Münacaat, şairin Tanrı’ya dua ve yakarışlarda bulunduğu, manevi içerikli bir nazım biçimidir.
• Naat: Naat, İslam peygamberlerini ve özellikle Hz. Muhammed’i överek anlatan bir nazım biçimidir.
• Mersiye: Mersiye, genellikle İslam peygamberlerinin ve dini liderlerin ölümünü yaslamak amacıyla yazılan hüzünlü bir nazım biçimidir.
• Methiye: Methiye, bir kişiyi, olayı veya şeyi överek anlatan ve övgü dolu bir nazım biçimidir.
• Hicviye: Hicviye, alaycı ve hiciv dolu bir dille eleştiri yapan bir nazım biçimidir.
• Fahriye: Fahriye, bir kişiyi veya olayı öven ve yücelten bir nazım biçimidir, genellikle onur ve övgü içerir.