Karbonmonoksit Gazı
Karbonmonoksit yapısında karbon elementi (C) bulunan yanıcı maddelerin tam olarak yanmaması sonucu açığa çıkan bir gazdır. Karbonmonoksit gazı zehirli olduğu için sonucu pek de iyi olmayan haberlerde sıkça duyulur. Özellikle rüzgar hızının fazla olduğu zamanlarda gece uyunan ortamlarda yanık bırakılan kömür sobalarından yada tam olarak güvenli baca bağlantısı yapılmamış şofbenler bu gazın açığa çıkmasına neden olurlar.
Karbonmonoksit Nedir?
Karbonmonoksit gazı; doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan zehirli bir gazdır.
Karbonmonoksit (CO), renksiz, kokusuz, tatsız (yani varlığı hissetmesi zor), havadan hafif ve çok düşük yoğunluklarda bile zehirleyici bir gazdır. Havadan hafif olduğundan genellikle odaların üst, yani tavan kısımlarında toplanır. Karbonmonoksit (CO)gazı yanıcı olduğundan havadaki karışımı %12-75 arasında olduğunda patlayabilir. Duvarlardan bile sızabilir. Vücuda solunum yolu ile girer. Vücutta parçalanmaz, solunum yolu ile dışarı atılır.
Karbonmonoksit (CO) zehirlenmeleri sıklıkla kapalı bir ortamda meydana gelen yanma sırasında olur. Solunum zehiri olan Karbonmonoksit ile meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmaz ise zehirlenmeler ölümle sonlanabilir.
Kömür ve petrol gibi HC’lu fosil yakıtlar yetersiz oksijen (hava) ile yakılmasıyla CO gazı ortaya çıkar:
C (katı kömür veya fosil yakıt) + ½ O2 (havadan) = CO (çıkan gaz)
Alev rengine bakarak yanmanın tam veya eksik olduğu belirlenebilir.
Mavi alev rengi genellikle tam yanmayı, portakal alev rengi eksik yanmayı ve
CO oluşumunu, sarı alev renkli alev ise ısıtıcının hiç yakılmamasını ifade eder.
Karbonmonoksit (CO) Nelerde Bulunur?
- Kapalı ortamda meydana gelen yanmalar (açık ocaklar, bacasız kömür sobaları, doğalgaz/LPG”li şofben ve kombiler, bacasız gaz sobaları (Gazlı Japon Sobaları, LPG Tüplü Isıtıcılar) gibi..)
- Isıtma amacıyla kullanılan her türlü soba ve ocakta (Doğalgaz/LPG’li, linyitli, kok kömürlü vb..) yanma sırasında oluşur.
- Karbonmonoksit (CO), havagazı ve jeneratör gazlarının bileşiminde bulunur. Ayrıca kokhane gazlarında, yangın ve patlamalarda çıkan dumanlarda vardır.
- Motorların Ekzost gazlarında vardır. (benzinli motorlarda çok, dizel motorlarda daha az.) Özellikle kapalı garaj, park binaları, feribotlar, motor onarım ve bakım işlikleri bu bakımdan tehlikelidir. Ayrıca:
- Yanlış yapılmış ve defektli her tür ısıtma sistemleri,
- Açık ocaklar,
- Karbonmonoksitli (CO) gazların üretimi, dağılımı, kullanımı,
- Tünel, maden ocağı gibi yerlerdeki yangın ve patlamalar,
- Kimya endüstrisinde Karbonmonoksit (CO) kullanılan işlemler.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri ve Önlemler
Karbon içeren yakıtların havalandırması az olan yerlerde yakılması sonucu, yangınlarda diğer toksik gazlarla birlikte, maden ocaklarında, garaj veya benzeri yerlerde egsoz dumanına bağlı olarak, propan yakıtı ile çalışan portatif kamp ısıtıcılarının kullanılması durumlarında karbonmonoksit zehirlenmesi sıklıkla görülmektedir. Bu tür ortamlarda uzun süre kalan kişilerin bu gazı soluması sonucu ölüme neden olabilecek zehirlenmeler olmaktadır. Bir başka kaynak ise boya sanayisinde kullanılan ve organik bir solvent olan metilen kloridle temastır.
Her yıl ülkemizde yüzlerce insan Karbonmonoksit gazından zehirlenerek hayatını kaybetmektedir. Bu zehirlenmenin kaynağı sanıldığı gibi kullanılan yakıttan dolayı değildir. Zehirlenme fosil yakıt denilen (Kömür,Odun,Petrol ürünleri vb.) yakıtların eksik yanması ve ortamdaki oksijenin azalmasından kaynaklanmaktadır. Açığa çıkan Karbonmonoksit (CO) gazı rengi kokusu ve tadı olmadığından dolayı hissedilemez.
Belirtileri
Hemoglobinin % 20 si Karbonoksihemoglobin’ ne (CO-Hb) dönüştükten sonra aşağıdaki belirtiler şiddetlenir:
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi,
- Bulantı, kusma,
- Taşikardi ve kan basıncı yükselmesi,
- Kulak çınlaması,
- Dalgınlık,
- Genel bitkinlik ve halsizlik,
- Bazen pektanjinöz yakınmalar.
Düşük Seviye: Genellikle 50 ppm ve aşağısı
Orta Seviye : Genellikle 50 ppm ile 100 ppm arasında
Yüksek Seviye: Zehirlenme belirtilerini gösteren biri yok ise genellikle 100 ppm ve üstü
Tehlikeli Seviye: Zehirlenme belirtilerini gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstü
Zehirlenme belirtileri genellikle orta seviyeden sonra baş gösterir.İyi bir karbonmonoksit dedektörü orta seviyede alarm verebilmelidir.Aksi bir durumda zehirlenme kaçınılmazdır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi kişilerde Başağrısı, Bulantı, Kusma, Konuşmakta zorlanma, Bilinç Bulanıklığı(Şaşkınlık) ve huzursuzluk gibi GRİBE benzer belirtilere yol açar. Belirtiler gribe benzer olduğundan Karbonmonoksit (CO) zehirlenmesi hatalı teşhis edilebilir
Karbonmonoksit zehirlenmesine karşı korunmanın en etkili yolu karbonmonoksit dedektörüdür.
Satın alacağınız karbonmonoksit dedektörünü iyi seçmelisiniz. Aksi halde telafisi imkansız mağduriyetlerle karşılaşabilirsiniz.